Вірджынія

	Вірджынія
Сьцяг Вірджыніі	Герб Вірджыніі
Мянушка	«Стары дамініён»
Сталіца	Рычманд
Найбуйнейшы горад	Вірджынія-Біч
Плошча
	35-я па ЗША
- агулам	110 885,67 км²
- % вады	7,4
- шырата	36°31' пн. ш. па 39°37' пн. ш.
- даўгата	75°13' з. д. па 83°37' з. д.
Вышыня
- сярэдняя	290 м
Насельніцтва
	12-е па ЗША
- агулам (2013)	8260405
- шчыльнасьць	79,8/км²
Дата заснаваньня	25 чэрвеня 1788 (10-ы)
Губэрнатар	Тэры МакОліфі
Часавы пас	Усходні час: UTC-5/-4
	Афіцыйная старонка

Вірджы́нія (Віргі́нія, па-ангельску: Virginia) — штат на ўсходзе ЗША, адзін з паўднёва-атлянтычных штатаў. 10-ы штат у складзе дзяржавы. Насельніцтва — 8,2 млн чалавек (12-е месца ў ЗША; зьвесткі 2000 году). Сталіца — Рычманд, найбуйнейшы горад — Вірджынія-Біч, іншыя буйныя гарады — Александрыя, Лінчбэрг, Норфалк, Ньюпарт-Ньюс, Портсмут, Хэмптан, Чэсапік.

Поўная афіцыйная назва штата — Садружнасьць Вірджынія (Commonwealth of Virginia). Афіцыйная мянушка — «Стары дамініён» (Old Dominion), а таксама «Маці прэзыдэнтаў» (Mother of Presidents). Афіцыйны дэвіз Sic semper tyrannis («Так заўсёды з тыранамі»).

У горадзе Лэнглі знаходзіцца штаб-кватэра ЦРУ.

Геаграфія

Плошча Вірджыніі складае 110 862 км² (35-е месца ў ЗША). На ўсходзе штат амываецца водамі Атлянтычнага акіяна; на поўдні мяжуе са штатамі Паўночная Караліна і Тэнэсі; на паўночным усходзе — са штатам Мэрылэнд, на паўночным захадзе — са штатам Заходняя Вірджынія, на захадзе — з Кентукі. Паўвостраў Дэлмарва на ўсходзе Вірджыніі аддзелены ад асноўнай тэрыторыі штата Чэсапіцкім залівам.

Усходняя частка штата моцна забалочаная. Заходняя частка знаходзіцца ў перадпачатку Апалацкіх гор, сыстэма якіх уключае плато Камбэрлэнд і Блакітны хрыбет. Найболей значныя рэкі штата — Патамак, Рапахэнак, Шэнандоа і Роанак. Больш 60% тэрыторыі штата пакрыта лясамі. Клімат умераны, вільготны, са сьпекай улетку і мяккай зімой.

Гісторыя

Традыцыйна тэрыторыі цяперашняй Вірджыніі насялялі індзейскія плямёны чэрокі, манаханы, памункі і іншыя. Яны належаць да трох вялікіх этнічных групаў, найбуйнейшай зь якіх была алганкінская, дзьве іншыя — іракезская і сіў.

У канцы XVI стагодзьдзя (1587 год), калі Ангельшчына пачала каланізаваць Паўночную Амэрыку, правінцыя атрымала назву Віргінія («Нявінная») у гонар каралевы Лізаветы I, якая ніколі не выходзіла замуж. У пачатку XVII стагодзьдзя тут была створаная Лёнданская Віргінская кампанія, якая фінансавала Джэймзтаўн (першапачатковая сталіца правінцыі) і іншыя ангельскія паселішчы.

У 1780 годзе, падчас Рэвалюцыйнай вайны сталіца была перанесеная ў Рычманд. 25 чэрвеня 1788 году Вірджынія стала дзясятым па ліку і найбуйнейшым зь першых трынаццаці штатаў ЗША. Пасьля вайны Вірджынія доўгі час была галоўным палітычным цэнтрам краіны: менавіта адтуль паходзілі аўтары канстытуцыі ЗША, а таксама восем прэзыдэнтаў і іншыя вядомыя палітыкі.

Распачатае ў 1840-я разьвіцьцё прамысловасьці было замарожанае Грамадзянскай вайной, але зноўку набрала моцы ў XX стагодзьдзі. 17 красавіка 1861 году Вірджынія выйшла са складу Саюзу Паўночных штатаў каб потым афіцыйна ўступіць ў склад Канфэдэрацыі. У 1863 годзе ад яе аддзялілася заходняя частка (цяпер штат Заходняя Вірджынія). Вірджынія стала галоўнай арэнай бітваў — тут адбыліся бітвы пры Бул-Ране, Пітэрсбэргу, Фрэдэрыксбэргу і іншыя. Тутака ж 9 красавіка 1865 году ў пасёлку Апаматакс генэрал Робэрт Э. Ці падпісаў акт аб капітуляцыі.

Падчас пасьляваеннай Рэканструкцыі Вірджынія была ізноў афіцыйна прынятая ў склад ЗША ў 1870 годзе.

У 1967 годзе ўпершыню з 1891 году ў заканадаўчы збор штата быў абраны чарнаскуры грамадзянін, а ў 1969 годзе ўпершыню з часу сканчэньня грамадзянскай вайны штат узначаліў губэрнатар-рэспубліканец. У 1989 годзе ўпершыню ў гісторыі ЗША на пост губэрнатара штата быў абраны афра-амэрыканец Лорэнс Ўайлдэр.

Эканоміка

Найважнейшыя віды карысных выкапняў — вугаль, камень, пясок, здабыча якіх вядзецца ў асноўным у Апалачах; маюцца невялікія запасы нафты і газу. Дзяржаўны сэктар зьяўляецца галоўнай крыніцай прыбыткаў: шматлікія жыхары штата працуюць у фэдэральных установах у Вашынгтоне або зьвязаныя з узброенымі сіламі. У штаце разьмешчаныя буйныя вайсковыя і ваенна-марскія базы.

Асноўную ролю ў прамысловасьці штата граюць тытунёвая, хімічная, гумовая, харчовая і машынабудаўнічая галіны. Разьвітыя дрэваапрацоўка і вытворчасьць мэблі, а таксама турызм і сфэра паслугаў.

Асноўныя сельскагаспадарчыя культуры штата — тытунь, кукуруза, соя, яблыкі. Больш паловы вартасьці таварнай прадукцыі сельскай гаспадаркі прыходзіцца на жывёлагадоўлю, галоўным чынам гадоўля буйнага рагатага быдла і авечак. Разьвітая птушкагадоўля (акруга Рокінгем — адзін з галоўных цэнтраў ЗША па вытворчасьці індычыны), рыбалоўства і здабыча прадуктаў мора (селядзец, крабы, вустрыцы).

Ёсьць магутная транспартная інфраструктура, якая ўключае сетку шасэ й чыгунак. Хэмптан-Роўдс — адзін з галоўных партоў краіны. У штаце знаходзяцца аэрапорты, якія абслугоўваюць горад Вашынгтон (аэрапорт Далеса і Нацыянальны аэрапорт).

Адукацыя

Адукацыйная сыстэма Вірджыніі заўсёды ўваходзіла ў дзясятку найлепшых у краіне паводле Нацыянальнай Ацэнкі Сыстэмы адукацыі Міністэрства Адукацыі ЗША. Паводле стану на 2012 год у штаце было 183 ўнівэрсытэтаў ды каледжаў^[1]. Заснаваны Томасам Джэфэрсанам Унівэрсытэт Вірджыніі заняў другое месца ў рэйтынгу U.S. News and World Report.

Крыніцы

^ College Navigator — Search Results Нацыянальны цэнтар статыстыкі ў галіне адукацыі ЗША (анг.)

Вонкавыя спасылкі

[1] College Navigator — Search Results Нацыянальны цэнтар статыстыкі ў галіне адукацыі ЗША (анг.)

[1]