Возера

прыродны вадаём

Во́зера — натуральны замкнёны зборнік вады, існаваньне якога забясьпечана існаваньнем паглыбленьня ў глебе, і ў якім зьбіраецца паверхневая вада, якая сілкуецца вадой у большым аб’ёме чым траціцца праз выпарэньне ці выток. Узьнікненьне азёрных катлавін перш за ўсё зьвязана з геалягічным працэсамі. Сілкаваньне перш за ўсё залежыць ад кліматычных умоваў.

Нарач — найбуйнейшае возера Беларусі
Возера Брунахзээ, Аўстрыя

Самыя вялікія і глыбокія азёры тэктанічнага паходжаньня. У іх знаходзіцца 95% азёрнай вады. Тэктанічныя азёры запаўняюць паглыбленьні ўзьнікшыя ў выніку тэктанічных зрухаў. Самым вялікім з пункту гледжаньня плошчы зьяўляецца Касьпійскае мора (салёнае возера). Самае нізкае салёнае возера Мёртвае мора, самае глыбокае — Байкал (1620 мэтраў глыбіні), якое, адначасова, зьяўляецца возерам утрымліваючым самую большую колькасьць прэснай вады — 23 000 км³ (20% сусьветных запасаў). Адным з найвышэй разьмешчаным вялікім возерам зьяўляецца Тытыкака ў Андах (3812 мэтраў над узроўнем мора). Найбольшая колькасьць азёр мае пасьлялёдавае паходжаньне. Разьмешчаны як у гарах, так і на раўнінах.

Азёры — малады элемэнт краявідаў, толькі некаторыя азёры вядуць паходжаньне з трацічнага пэрыяду (Байкал — 20—30 млн гадоў). У сухім клімаце азёры высыхаюць, а ў вільготным клімаце схільныя да зарастаньня воднай расьліннасьцю паступова пераўтвараюцца ў балота.

Балоты і азёры зьяўляецца натуральнымі зборнікамі вады толькі ва ўмовах лішка вады і аддаюць яе ў безападкавы пэрыяд. Такім чынам яны рэгулююць цячэньне рэк і ўраўноўваюць яго ў часе. Таксама прымаюць частку вады пад час павадкаў і ўтрымліваюць узровень грунтовых вод пад час засухі. Вялікія водныя плошчы робяць прыазёрны клімат больш вільготным чым на іншых абшарах. Яны ўтвараюць свае экасыстэмы з багатай флёрай і фаўнай.

Азёры таксама маюць вялікае гаспадарчае значэньне — утвараюць спартыўна-рэкрэацыйныя абшары, зьяўляюцца воднымі шляхамі, лёгкадасягальнымі крыніцамі вады, у тым ліку і для прамысловасьці. Азёрная вада, з багатым арганічным жыцьцём, зьяўляецца жыцьцяўтваральным асяродзьдзем.

Паводле паходжаньня

рэдагаваць

Па паходжаньні азёры падзяляюцца на:

  • тэктанічныя
  • лёдавыя
  • рачныя
  • прыморскія (лагуны і ліманы)
  • правальныя (карставыя і тэрмакарставыя)
  • вульканічныя (у кратэрах згаслых вульканаў)
  • завальныя
  • штучныя (вадасховішчы).

Паводле воднага балянсу

рэдагаваць

Па водным балянсе азёры падзяляюцца:

  • вытокавыя (маюць выток у выглядзе рэк)
  • безвытокавыя (мне маюць вытоку, расход вады ажыцьцяўляецца праз выпарэньне).

Паводле хімічнага складу

рэдагаваць

Па хімічным складзе вады азёры падзяляюцца на:

  • прэсныя
  • мінэральныя (салёныя)

Агульная плошча азёраў на Зямлі складае каля 1,8% (2,7 млн км²).

Беларусь

рэдагаваць

На 2022 год у Беларусі налічвалася звыш 10 000 азёраў, якія зьмяшчалі каля 9 кубічных кілямэтраў вады[1].

  1. ^ Водныя рэсурсы // Беларускае тэлеграфнае агенцтва, 18 сакавіка 2022 г. Праверана 12 красавіка 2022 г.