Антон тор Хеле

	Антон тор Хеле
	Anton thor Helle
Адукацыя	Кільскі ўнівэрсытэт
Прафэсія	лютэранскі пастар
Дзейнасьць	пераклад Бібліі на эстонскую мову
Нарадзіўся	1683; Талін, Эстляндыя
Памёр	24 красавіка 1748 (64 гады); Юры, Эстляндыя

Анто́н тор Хе́ле (па-эстонску: Anton thor Helle; 28 кастрычніка [ст. ст. 18 кастрычніка] 1683^[a], Рэвэль, Эстляндыя — 24 красавіка [ст. ст. 13 красавіка] 1748^[1], Юры, Эстляндыя) — эстонскі пастар, заснавальнік сучаснай эстонскай граматыкі, першы перакладчык Бібліі на эстонскую мову.

Жыцьцяпіс

Нарадзіўся ў Рэвэлі ў сям’і нямецкага купца. Пачатковую адукацыю атрымаў у гімназіі. Тэалёгію вывучаў ва ўнівэрсытэце Кілю ў Нямеччыне. Пасьля вяртаньня ў Эстонію ў 1713 року быў прызначаны пастарам у царкву Юры. У 1715 годзе быў выбраны асэсарам эстляндзкай кансысторыі. Пачынаючы з 1740 року таксама выконваў абавязкі пастара ў парафіі Козэ. У 1742 року быў прызначаны пробашчам у Паўночным Хар’юмаа.

У 1713 року Хеле ажаніўся з дачкой пастара з Йыхві Катарынай Аленай. У гэтым шлюбе ў іх нарадзілася дачка. Другі раз ён ажаніўся з дачкой талінскага бюргера Марыяй Лізаветай Ольдэкап, якая нарадзіла яму пяць сыноў.

Памёр у Юры ў 1748 року.

Дзейнасьць

Антон Хеле быў адным з заснавальнікаў і і актыўных удзельнікаў гуртку пастараў-піетыстаў у Таліне, дзейнасьць якіх была накіравана на разьвіцьцё пісьмовай эстонскай мовы. Пры ягоным удзеле было выпушчанае новае выданьне царкоўнай кнігі на эстонскай мове «EestiMa Kele Koddoning KirkoRamat» (Гале, 1721), якое перавыдавалася да 1850 року 46 разоў.

Пад кіраўніцтвам Гайнрыха Гутсьлефа(de) і Антона Хеле быў перапрацаваны пераклад Новага Запавету Ёганэса Гутсьлефа(de) († 1657), і ў 1729 року было выпушчана новае выданьне. Вялікі ўнёсак у разьвіцьцё эстонскай культуры Хеле ўнёс, арганізаваўшы пераклад і рэдагаваньне Старога Запавету, дзякуючы чаму ў 1739 року была выдадзеная поўная Біблія эстонскай мовай «Piibli Ramat, se on keik se Jummala Sanna». Для гэтага была складзена граматыка эстонскай мовы(et). Хеле доўгі час зьбіраў матэрыял для граматыкі, але яе выданьне было даручана пастару талінскай царквы Пюхавайму Эбэргарду Гутсьлефу(de), паколькі сам Хеле займаўся падрыхтоўкай выданьня Бібліі^[1].

Заўвагі

^ Дата хрышчэньня ў царкве Нігулістэ.

Крыніцы

^ ^а ^б Anton Thor Helle (1683 ? – 1748) (эст.). Eesti vanema kirjanduse digitaalne tekstikogu. Праверана 7 кастрычніка 2019 г.

Літаратура

R. Winkler.(et) Piibli ümberpanija Anton Thor Helle // Ristirahwa Pühhapäewaleht(et). — 3. jaanuar 1899. — № 1. — С. 2—4.
R. Winkler. Piibli ümberpanija Anton Thor Helle // Ristirahwa Pühhapäewaleht. — 10. jaanuar 1899. — № 2. — С. 10—11.
Arnold Kask. Kolmsada aastat Anton Thor Helle sünnist // Keel ja Kirjandus. — 1983. — № 12. — С. 690—692.

Вонкавыя спасылкі

Лічбавая калекцыя старадаўняй эстонскай літаратуры (эст.)

[1] Дата хрышчэньня ў царкве Нігулістэ.

[utlib-2] а ^б Anton Thor Helle (1683 ? – 1748) (эст.). Eesti vanema kirjanduse digitaalne tekstikogu. Праверана 7 кастрычніка 2019 г.

[a]

[1]