Аляксей Эверт

Аляксей Ермалаевіч Э́верт (4 сакавіка 1857, Масква — 12 лістапада 1918) — расейскі вайсковец.

Жыцьцяпіс

Першая сусьветная вайна

У сакавіку-красавіку 1916 году кіраваў няўдалымі дзеяньнямі Заходняга фронту пры спробе прарваць нямецкую лінію абароны ля возера Нарач падчас сакавіцкага наступу 1916 году.

Францускі прафэсар-славіст Жуль Легра (1866-1939), які прыбыў у Расейскую імпэрыю ў лютым 1916 году па заданьню аддзела службы вайсковай прапаганды пры другім аддзеле генштабу Міністэрства абароны Францыі, у сваіх мэмуарах нэгатыўна ацэньваў дзеяньні Эверта:

	.. Сталыя загады і контрзагады напярэдадні нападу; бесьперапынныя ваганьні аб групаваньні вайсковых частак, ўмяшаньне ў ход апэрацыі, напрыклад, за два дні да наступу памянялі падраздзяленьне, якое ведала ўчастак, на іншае, якое ніколі не бачыла яго. Нарэшце, пасьля няўдач, абразьлівыя папрокі адрасавалі камандуючаму і генэралам, якія яму [Эверт] падпарадкоўваліся. Вывучыўшы гэтыя дакумэнты, я адчуў вялізную смутак: бясталентнасьць генэрала Эверт праявілася тут у гэтых напышлівых і пустых фразах; яго нерашучасьць, падкрэсьленая незьлічонымі контрзагадамі; яго неразуменьне рэчаіснасьці, разасяроджваньне ва указаньнях, калі кожны чалавек, які ведаў акопы і матэрыяльныя сродкі, што мелі немцы, ўсьведамляў нерэалістычнасьць гэтай апэрацыі
—Жуль Легра,

Паводле дырэктывы расейскай Стаўкі Вярхоўнага Галоўнакамандуючага ад 24 красавіка 1916 году, Эверт павінен быў забясьпечыць наступ на ўчастку даручанага яму Заходняга фронту. Аднак, у парушэньне дырэктывы і пры папушчальніцтве Вярхоўнага галоўнакамандуючага Мікалая II, пасьля пачатку Брусілаўскага прарыву на суседнім Паўднёва-Заходнім фронце, неаднаразова пераносіў тэрміны наступу і ў выніку абмежаваўся Баранавіцкай апэрацыяй, у выніку якой страты расейскай арміі склалі 80 000 чалавек супраць 13 000 чалавек страт праціўніка, зь якіх 4 000 — палонныя.

Галоўнакамандуючы Паўднёва-Заходнім фронтам генэрал Аляксей Брусілаў даў наступныя ацэнкі дзеяньням Эверта.

	Атака на Баранавічы адбылася, але, як гэта няцяжка было прадбачыць, войскі панесьлі велічэзныя страты пры поўнай няўдачы, і на гэтым скончылася баявая дзейнасьць Заходняга фронту па садзейнічаньні майму наступу. Заходні фронт галоўнага ўдару так і не нанёс. Уся Расея радавалася, імёны Эверта і, у асаблівасьці, Курапаткіна асуджаліся, а Эверта да таго ж залічылі ў разрад здраднікаў
—Аляксей Брусілаў,

Аналягічныя ацэнкі маюцца ў энцыкляпэдычных крыніцах.

	Адсутнасьць у Эверта таленту военачальніка і яго крайняя нерашучасьць асабліва выявіліся падчас наступу фронту 1916 на віленскім кірунку і ў раёне Баранавічаў

	Са жніўня 1915 да сакавіка 1917 камандаваў войскамі Заходняга фронту, але на гэтай пасадзе не выявіў вайскавага таленту і рашучасьці. Асабліва гэта выявілася летам 1916, калі Эверт сарваў нанясеньне галоўнага ўдару на Віленскім напрамку падчас летняга наступу 1916, а затым праваліў наступ у раёне Баранавічаў

Пры плянаваньні кампаніі 1917 году, Эверт прапанаваў нанесьці ўдар на Віленскім напрамку сіламі 46 дывізій. Рашуча выступіў супраць пляну кампаніі 1917 распрацаванага генэраламі Гурко і Лукомскім. Па новым пляне генэрала Аляксеева на арміі фронту ўскладзена задача нанясеньня дапаможнага ўдару сіламі 10-й арміі.

Лютаўская рэвалюцыя

Калі 2 сакавіка 1917 генэрал М. В. Аляксееў прапанаваў галоўнакамандуючым франтамі зьвярнуцца да імпэратара Мікалая II з «вернаподданскай просьбай» аб адрачэньні, Эверт адказаў, што сваё заключэньне дасьць толькі пасьля таго, як выкажуцца генэралы Рузскі і Брусілаў. Даведаўшыся іх адказы, Эверт накіраваў Мікалаю II тэлеграму, у якой, спасылаючыся на тое, што на армію «ў сучасным яе складзе ... разьлічваць нельга», пісаў, што «не знаходзячы іншага зыходу, бязьмежна адданыя Вашай Вялікасьці вернападданыя моліць Ваша Вялікасьць, у імя выратаваньня Радзімы і Дынастыі, прыняць рашэньне ..., як адзіна мабыць здольнае спыніць рэвалюцыю і выратаваць Расею ад жахаў анархіі».

Паводле ўспамінаў Шыхлінскага, пасьля Лютаўскай рэвалюцыі ў Менск прыбыў сябра Дзяржаўнай Думы Шчэпкін, якога даслаў новы ваенны міністар Гучкоў. Шчэпкін прапанаваў генэралу Эверту падаць у адстаўку. Эверт гэта выканаў, і на яго месца быў прызначаны генэрал Гурко. 1 сакавіка 1917 Эверт быў зьняты з пасады галоўнакамандуючага фронтам, 22 траўня звольнены ад службы з мундзірам і пэнсіяй.

Апошнія гады. Сьмерць

У 1918 г. быў арыштаваны ВЧК, што сталася крыніцай чутак аб ягоным расстрэле (гл., напрыклад, успаміны Друцкага-Сакалінскага). Знаходзіўся ў вязьніцы ў Мажайску. Па адной з вэрсій, быў вызвалены і апошнія гады жыцьця правёў у Смаленску і Вярэі, займаўся бортніцтвам і памёр 10 траўня 1926 году.

Аднак верагодней, згодна з успамінамі Н. І. Эверт, быў забіты канваірамі пры этапаваньні ў Маскву на шляху зь вязьніцы на вакзал у г. Мажайску. Пахаваны там сама, на Ўсьпенскіх (Нікольскіх) могілках.