Адальбэрт Бэцэнбэргер
Адальбэрт Бэцэнбэргер (ням. Adalbert Bezzenberger; 14 красавіка 1851 — 31 кастрычніка 1922) — пруска-нямецкі мовазнаўца, які лічыцца заснавальнікам балтыйскай філялёгіі. Сябра-карэспандэнт Расейскай акадэміі навук (1894 год).
Адальбэрт Бэцэнбэргер | |
| па-нямецку: Adalbert Bezzenberger | |
 | |
| Дата нараджэньня | 14 красавіка 1851[1] |
|---|---|
| Месца нараджэньня | |
| Дата сьмерці | 31 кастрычніка 1922[2] (71 год) |
| Месца сьмерці |
|
| Месца вучобы | |
| Занятак | мовазнавец, прафэсар унівэрсытэту, археоляг, архівіст |
| Месца працы | |
| Сябра ў | Расейская акадэмія навук і Schwarzburgbund[d] |
| Узнагароды |    |
| Подпіс | 
|
Біяграфія
рэдагавацьСын германіста Генрыха Эрста Бэцэнбэргера. У 1859—1869 гадох навучаўся ў гімназіі ў Касэлі. Скончыў Гётынгенскі ўнівэрсытэт. У 1874 годзе абараніў дысэртацыю ў Гётынгене, стаў габілітаваным доктарам і атрымаў годнасьць прыват-дацэнта.
У 1879 годзе стаў адным з заснавальнікаў Летувіскага літаратурнага таварыства[3], а таксама прафэсарам і загаднікам катэдры санскрыту ў Кёнігсбэрскім унівэрсытэце.
У 1890/1891 навучальным годзе стаў прарэктарам Кёнігсбэрскага ўнівэрсытэту, а ў 1919/1920 і 1920/1921 навучальных гадох быў рэктарам гэтага ўнівэрсытэту.
Навуковая дзейнасьць
рэдагавацьЛічыцца заснавальнікам балтыйскай філялёгіі.
У 1882 годзе пакінуў сьведчаньне, што на той час летувісы ў Расейскай імпэрыі лічылі прускіх летувісаў жамойтамі, а іх мову — жамойцкай, прытым самі прускія летувісы працягвалі называць жамойтамі ўсіх расейскіх летувісаў[a][4]. А ў 1887 годзе засьведчыў шырокае бытаваньне сярод прускіх летувісаў саманазвы žmogus (жмогус), у тым ліку дзеля адрозьненьня летувісаў ад іншых нацыянальнасьцяў[b][5].
Узнагароды
рэдагаваць- Ордэн Чырвонага арла (Прусія) 4 клясы
- Ордэн Кароны (Прусія) 3 клясы
- Ордэн Сьвятой Ганны (Расейская імпэрыя) 2 клясы
Публікацыі
рэдагаваць- Beiträge zu Geschichte der Litauischen Sprache. auf Grund litauischer Texte des 16. und 17. Jahrhunderts. — Göttingen, 1877.
- Lettische Dialektstudien. — Göttingen, 1885.
- Litauische Forschungen. Beiträge zur Kenntniss der Sprache und des Volkstumes der Litauer. — Göttingen, 1882.
- Über der Sprache der Preußischen Letten. — Göttingen, 1888.
Заўвагі
рэдагаваць- ^ ням. «Der gemeine russische Litauer aber versteht unter Žemaiten alle diejenigen seiner landsleute, welche über seinen horizont hinaus nach westen wohnen. So erklärte zum biespiel ein Litauer, mit dem ich mich in Birsen über seine muttersprache unterhielt, das preussische süd-Litauisch, das ich damals sprach, für žemaitisch. Umgekehrt nennen die preussischen Litauer alle jenseits der grenze wohnenden Litauer „Žemaiten“»
- ^ ням. «Interessant ist es daß der liebe Gott als žmogus bezeichnet wird, denn so nennt der Litauer nur seinesgleichen; sieht er einen Geistlichen, irgend einen Deutschen, einen Juden heranfahren, so sagt er kunigs — Wókëtis — Żýds atwažiūje; sagt er žmogus atważiữje so ist der Nahende zweifellos ein Litauer»
Крыніцы
рэдагаваць- ^ а б Deutsche Nationalbibliothek Record #116161078 // Gemeinsame Normdatei (ням.) — 2012—2016.
- ^ а б Бецценбергер Адальберт // Большая советская энциклопедия (рас.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- ^ Вольтер Э. А. Литовское литературное общество // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб.: 1896 Т. XVIIa. — С. 817—818.
- ^ Bezzenberger A. Litauische Forschungen: Beiträge zur Kenntniss der Sprache und des Volkstumes der Litauer. — Göttingen, 1882. S. 38.
- ^ Mitteilungen der Litauischen literarischen Gesellschaft. Band 2. — Heidelberg, 1887. S. 34.