Кампутар

Кампу́тар — вылічальная машына для апрацоўкі зьвестак, паводле зададзеных інструкцыяў. Сучасны кампутар складаецца з абсталяваньня, якое ўяўляе фізычныя часткі кампутара, як то працэсар, клявіятура, манітор і гэтак далей, і праграмнага забесьпячэньня, як то апэрацыйнай сыстэмы і прыкладньняў).

Падставовыя кампанэнты пэрсанальнага кампутара:
1) манітор
2) мацярынская плата (EPU)
3) працэсар (CPU)
4) апэратыўная памяць (RAM)
5) карта пашырэньня
6) блёк сілкаваньня
7) CD/DVD-ROM (аптычны прывад)
8) цьвёрды дыск (HDD)
9) кампутарная мыш
10) клявіятура
11) графічная карта.

Кампутары маюць некалькі фізычных формаў. Першыя прылады, якія нагадваюць сучасны кампутар, зьявіліся ў сярэдзіне XX стагодзьдзя, прыкладна ў 1940—1945 гады, аднак машыны, падобныя на кампутары, існавалі і раней. Першыя электронныя кампутары мелі памер вялікіх памяшканьняў, спажывалі электрычнай энэргіі як некалькі сотняў сучасных пэрсанальных кампутараў.

У цяперашні час кампутары выкарыстоўваюцца практычна ва ўсіх абласьцях чалавечай дзейнасьці.

Этымалёгія

Слова кампутар мае паходжаньне ад ангельскага to compute, computer, якія перакладаюцца як «вылічваць», «вылічальнік» (ангельскае слова ў сваю чаргу паходзіць з лацінскага computo — «вылічваю»). Першапачаткова ангельскае слова тлумачылі як чалавека, які робіць арытмэтычныя вылічваньні з дапамогай ці без мэханічных прыладаў. Потым ужо слова тлумачылі як самі прылады, але ж у сучасных кампутарах трываюць і іншыя працэсы акрамя вылічваньняў.

Упершыню тлумачэньне слова «кампутар» зьявілася ў 1897 годзе ў Оксфардзкім ангельскім слоўніку. Тады слова тлумачылася як мэханічная прылада, але ў 1946 годзе ў слоўніку былі зьмешчаны дадаткі, якія дазвалялі абасобіць паняцьця лічбовага, аналягавага й электроннага кампутараў.

Гісторыя

Некампутарнае пакаленьне

• 3000 гадоў да н. э. — у Старажытным Бабілёне вынайшлі першыя лічыльнікі — абак.
• 500 гадоў да н. э. — у Кітаі зьявіўся больш «сучасны» варыянт абака з косткамі на дроце.

Апаратнае забесьпячэньне

Тыповы пэрсанальны кампутар складаецца з корпуса й наступных частак:

• мацярынская плата, на якой усталяваны цэнтральны працэсар (CPU) уключаючы сыстэму астужэньня, апэратыўную памяць і іншыя часткі, а таксама слоты пашырэньня
  • апэратыўная запамінальная прылада (АЗП) і кэш (звычайна уваходзіць у склад CPU)
  • Пастаянная запамінальная прылада (ПЗП)
  • Шыны — PCІ, PCІ-E, USB, FіreWіre, AGP (састарэла), ІSA (састарэла), EІSA (састарэла)

• Блок сілкаваньня

• Кантролеры прылад захоўваньня — ІDE, SCSІ, SATA, SAS ці іншых тыпаў, якія знаходзяцца непасрэдна на мацярынскай плаце (убудаваныя) альбо на платах пашырэньня. Да кантролераў падлучаны цьвёрды дыск, прывад гнуткіх дыскаў, CD-ROM і іншыя прылады.

• Накапляльнікі на зьменных носьбітах
  • Прывады аптычных дыскаў
  • прывад гнуткіх дыскаў
  • стрымер
• Прылады захоўваньня інфармацыі
  • Цьвёрдыя дыскі (часам з магчымасьцю аб’яднаньня ў RAІD-масіў)

• Відэакантролер (убудаваны ці ў выглядзе платы пашырэньня — гл. графічная плата), перадае сыгнал на манітор
• Гукавы кантролер (гл. гукавая плата)
• Сеткавы інтэрфейс(см. сеткавая плата)

Акрамя таго, у апаратнае забесьпячэньне таксама уваходзяць зьнешнія кампанэнты — перыферыйныя прылады:

• Прылады уводу
  • Клявіятура
  • Мыш, трэкбол ці тачпад
  • Джойстык
  • Сканер

• Прылады вываду
  • Манітор (дысплей)
  • Калёнкі/завушніцы
  • Прылады друку
    • Прынтар
    • Плотар

• Мадэм — для сувязі па тэлефоннай лініі

Вонкавыя спасылкі

• Віртуальны кампутарны музэй (рас.)
• Клясыфікацыя кампутараў (анг.)