Шаблён:Плянэта

Плянэта

 

Дакумэнтацыя

Гэты шаблён распрацаваны для прадстаўленьня інфармацыі пра астранамічныя аб’екты, акрамя Сонца: плянэты (у тым ліку экзаплянэты), карлікавыя плянэты, спадарожнікі і малыя плянэты. Частку парамэтраў нельга прымяніць да некаторых тыпаў; яны могуць не пазначацца безь ніякіх праблем у выкарыстаньні шаблёну.

Заўвагі да выкарыстаньня

• Мяркуецца, што калі ў гэтым шаблёне парамэтар minorplanet мае значэньне yes, то ў артыкуле мусіць быць разьдзел <references />. Калі ў старонках ня будзе разьдзелу <references />, то ўнізе будзе паказвацца памылка Cite error: There are <ref> tags on this page for a group named «note», but the references will not show without a <ref group="note"> tag; see Help:Cite errors..
• Калі выкарыстоўваюцца парамэтры, якія маюцца толькі ў астэроідаў (напрыклад, mp_name), некалькі падгазалоўкаў і вікіспасылак у шаблёне будуць зробленыя адмыслова для астэроідаў. Стандартныя формулы для значэньняў, якія разьлічваюцца, а таксама крыніцы фізычных дадзеных глядзіце ў абмеркаваньні і ў артыкуле en:Standard asteroid physical characteristics.
• Для целаў, якія знаходзяцца на арбіце іншых аб’ектаў, акрамя Сонца, пазначце парамэтар |apsis = (appropriate suffix). Гэта заменіць канчаткі ў некалькіх парамэтрах з «-helion» на канчатак, пазначаны ў парамэтры apsis. Напрыклад, калі парамэтар |apsis = astron, то парамэтры «perihelion», «aphelion» і «Argument of perihelion» ператворацца ў «periastron», «apastron» і «Argument of periastron» адпаведна.

Парамэтры, якія рэкамэндуюцца

Поўны сьпіс парамэтраў глядзіце ў разьдзеле Усе парамэтры ніжэй.

Плянэты па-за Сонечнай сыстэмай

назва
апісаньне выявы
Адкрыцьцё
Адкрывальнік	адкрывальнік (магчыма рабіць вікіспасылку імя
Дата	дата адкрыцьця
Парамэтры арбіты
Апацэнтар	апацэнтар (трэба пазначаць адзінкі вымярэньня)
Пэрыцэнтар	пэрыцэнтар (трэба пазначаць адзінкі вымярэньня)
Вялікая паўвось	вялікая паўвось (трэба пазначаць адзінкі вымярэньня)
Эксцэнтрысытэт	эксцэнтрысытэт
Сыдэрычны пэрыяд	сыдэрычны пэрыяд
Сяр. арбітальная хуткасьць	арбітальная хуткасьць (трэба пазначаць адзінкі вымярэньня)
Фізычныя характарыстыкі
Аб’ём	аб’ём (трэба пазначаць адзінкі вымярэньня)
Маса	маса (трэба пазначаць адзінкі вымярэньня)
Сярэдняя шчыльнасьць	шчыльнасьць (трэба пазначаць адзінкі вымярэньня)
Гравітацыя на паверхні ля экватару	гравітацыя на экватары (трэба пазначаць адзінкі вымярэньня)
Другая касьмічная хуткасьць	другая касьмічная хуткасьць (трэба пазначаць адзінкі вымярэньня)
Альбэда	альбэда

{{Плянэта
|name             =   <!--(Common/agreed name)-->
|image            = 
|caption          = 
|apsis            = astron
|discovery_ref    =   <!--(Any appropriate <ref>(s) to append to the name)-->
|discoverer       = 
|discovery_site   = 
|discovered       =   <!--(Date)-->
|discovery_method = 
|alt_names        =   <!--(Any alternative names for the body)-->
|periastron       = 
|apoastron        = 
|semimajor        = 
|avg_speed        =   <!--(Average orbital speed)-->
|eccentricity     = 
|period           =   <!--(Orbital period)-->
|inclination      = 
|angular_dist     = 
|long_periastron  =   <!--(Longitude of periastron)-->
|time_periastron  =   <!--(Time of periastron)-->
|semi-amplitude   = 
|mean_radius      = 
|surface_area     = 
|volume           = 
|density          = 
|mass             = 
|surface_grav     =   <!--Equatorial surface gravity-->
|escape_velocity  = 
|albedo           = 
|single_temperature = 
}}

Код для капіяваньня

{{Плянэта
|name             = 
|image            = 
|caption          = 
|apsis            = 
|discovery_ref    = 
|discoverer       = 
|discovery_site   = 
|discovered       = 
|discovery_method = 
|alt_names        = 
|periastron       = 
|apoastron        = 
|semimajor        = 
|avg_speed        = 
|eccentricity     = 
|period           = 
|inclination      = 
|angular_dist     = 
|long_periastron  = 
|time_periastron  = 
|semi-amplitude   = 
|mean_radius      = 
|surface_area     = 
|volume           = 
|density          = 
|mass             = 
|surface_grav     = 
|escape_velocity  = 
|albedo           = 
|single_temperature = 
}}

Астэроіды

Плянэта

{{Плянэта
|width           = 25em
|name            = 
|symbol          = 
|background      = #FFFFC0
|image           = 
|caption         = 
|discovery_ref   = <ref>....</ref>
|discoverer      = 
|discovered      = 
|discovery_site   = ''discovery_site''
|mp_name         =   <!--(Minor planet name)-->
|mp_category     =   <!--(Minor planet category)-->
|alt_names       =   <!--(Alternative names)-->
|orbit_ref       = <ref>...</ref>
|epoch           = 
|aphelion        = 
|perihelion      = 
|semimajor       = 
|eccentricity    = 
|period          = 
|avg_speed       =   <!--(Average orbital speed)-->
|inclination     = 
|asc_node        =   <!--(Longitude of ascending node)-->
|mean_anomaly    = 
|arg_peri        =   <!--(Argument of perihelion)-->
|satellites      = 
|dimensions      = 
|mass            = 
|density         = 
|surface_grav    =   <!--(Equatorial surface gravity)-->
|escape_velocity = 
|sidereal_day    = 
|axial_tilt      = 
|pole_ecliptic_lat =   <!--(Pole ecliptic latitude)-->
|pole_ecliptic_lon =   <!--(Pole ecliptic longitude)-->
|albedo          = 
|temp_name1      = 
|mean_temp_1     = 
|max_temp_1      = 
|temp_name2      = 
|max_temp_2      = 
|spectral_type   = 
|abs_magnitude   =   <!--(Absolute magnitude)-->
}}

Глядзіце старонку, якая апісвае сродкі паўаўтаматызацыі гэтага шаблёну для астэроідаў.

• Для спадарожнікаў астэроідаў пазначце парамэтар |apsis = astron (гл. вышэй).

Код для капіяваньня

{{Плянэта
|width           = 
|name            = 
|symbol          = 
|background      = 
|image           = 
|caption         = 
|discovery_ref   = 
|discoverer      = 
|discovered      = 
|discovery_site  = 
|mp_name         = 
|mp_category     = 
|alt_names       = 
|orbit_ref       = 
|epoch           = 
|aphelion        = 
|perihelion      = 
|semimajor       = 
|eccentricity    = 
|period          = 
|avg_speed       = 
|inclination     = 
|asc_node        = 
|mean_anomaly    = 
|arg_peri        = 
|satellites      = 
|dimensions      = 
|mass            = 
|density         = 
|surface_grav    = 
|escape_velocity = 
|sidereal_day    = 
|axial_tilt      = 
|pole_ecliptic_lat = 
|pole_ecliptic_lon = 
|albedo          = 
|temp_name1      = 
|mean_temp_1     = 
|max_temp_1      = 
|temp_name2      = 
|max_temp_2      = 
|spectral_type   = 
|abs_magnitude   = 
}}

Заўвагі па выкарыстаньні

З en:Wikipedia:WikiProject Astronomical objects/Infoboxes [1]

Body name

[image of object]
Discovery
Discovered by	___name___
Discovered on	___date___
Orbital characteristics (Epoch J2000)
Semi-major axis	km (AU)
Ortbital circumference	Tm (AU)
Eccentricity	number
Perihelion	km (AU)
Aphelion	km (AU)
Orbital period	d (other units, such as Julian years)
Synodic period	d (a) (w/respect to Earth)
Avg. orbital speed	km/s
Max. orbital speed	km/s
Min. orbital speed	km/s
Inclination (to Ecliptic)	° (° to Sun's equator)
Longitude of the ascending node	decimal ° (° ' ")
Argument of the perihelion	decimal ° (° ' ")
Satellites	number
Satellite of	planet (only for Moons)
Physical characteristics
Mean diameter	km (axis × axis × axis for ellipsoids)
Equatorial diameter	km (Earth units)
Polar diameter	km (Earth units)
Oblateness	number
Surface area	km² (Earth units)
Volume	km³ (Earth units)
Mass	kg (Earth units)
Mean density	g/cm³
Surface gravity	m/s² (gees)
Escape velocity	km/s
Rotation period	d (h)
Rotation velocity	km/h (m/s) (at the equator)
Obliquity	°
Right ascension of North pole	° (h min s)
Declination	°
Albedo	number
Surface temperature	min mean max nnn K nnn K nnn K
Atmospheric characteristics
Pressure	kPa
most common	%
next-most-common	%
etcetera	%

Большасьць гэтых значэньняў павінны быць ў адзінках СІ. Праўда, некаторыя ў дадатак да адзінак СІ павінны мець адзінкі больш «даступныя чалавеку». У некаторых выпадках другі парамэтар пазначаны ў дужках. У выпадку часу (арбітальныя пэрыяды, абарачэньне), відаць, найлепш даваць усе пэрыяды ў днях для мэтаў параўнаньня, і прадастаўляць перавод (у дужках) у гады, дні, гадзіны і г д.; у залежнасьці ад таго, якая працягласьць больш за ўсё падыходзіць апісаньню.

У параўнаньні з таблічнымі шаблёнамі, якія апісваюць напрыклад элемэнты, гэты шаблён хутчэй за ўсё паівнен быць больш гібкім. Напрыклад, у спадарожнікаў без атмасфэры разьдзел, прысьвечаны яе складу, павінен адсутнічаць (але шчыльнасьць атмасфэры ўсё адно павінна пазначацца). Яшчэ для спадарожнікаў ня будзе пазначацца арбітальны радыюс у а.а., паколькі астранамічная адзінка — дастаткова вялікая адзінка. Для плянэт выкарыстоўвайце «пэрыгелій» і «апагелій» замест «periapsis» і «apoapsis.»

Толькі адзін з двух парамэтраў «number of moons» і «is a moon of» будзе выкарыстоўвацца для аднаго аб’екта. Наколькі сёньня вядома, не існуе спадарожнікаў, у якіх ёсьць свае спадарожнікі, хаця ў некалькіх выпадках было б зручна дадаць радок «co-orbital with».

Набор колераў для выкарыстаньня ў загалоўках гэтай табліцы:

rocky terrestrial body	Колер, якім пазначаюцца пераходныя мэталы ў пэрыядычнай табліцы хімічных элемэнтаў; плянэты, паверхня якіх складаецца з камянёў, маюць шмат мэталаў у параўнаньні зь ледзянымі. Да таго ж чырвоны колер больш «цёплы» ў параўнаньні зь зялёным, што адпавядае разьмеркаваньню каменных і ледзяных плянэт у Сонечнай сыстэме.
icy terrestrial body	зялёны колер добра выдзяляецца на фоне ружовага, якім падначаюцца каменныя плянэты. Акрамя гэтага, у пэрыядычнай табліцы хімічных элемэнтаў гэтым колерам абазначаюцца вуглярод, тлен, вадарод і іншыя распаўсюджаныя элемэнты лёду вонкавай Сонечнай сыстэмы.
gas giant body	Блакітныя аблокі, а таксама інэртныя газы ў пэрыядычнай табліцы хімічных элемэнтаў (у тым ліку, гель, які сустракаецца ў вялікай колькасьці толькі ў газавых гігантах. З малых плянэт ён зьнікае). Да таго ж кожны другі газавы гігант мае халодны спакойны балкітны коле.

Пра характарыстыкі арбіты: Пэрымэтар арбіты павінен разьлічвацца ад значэньня паўвялікай восі з выкарыстаньнем набліжэньня Рамануджана для эліпсаў. Дзель ад дзяленьня пэрымэтру на пэрыяд абарачэньня дае сярэднюю арбітальную хуткасьць. Мінімальная і максымальная хуткасьці вынікаюць з законаў Кеплера: $v_{max}=2\pi a^{2}{\frac {\sqrt {1-e^{2}}}{Ta(1-e)}}$ і $v_{min}=2\pi a^{2}{\frac {\sqrt {1-e^{2}}}{Ta(1+e)}}$. Зьвярніце ўвагу, што прынята, каб усе арбітальныя парамэтры даваліся ў геліяцэнтрычнай для плянэт сыстэме адліку (па-ангельску: primocentric reference system).

Пра фізычныя характарыстыкі: Плошча паверхні і аб’ём несфэрычных цел (напрыклад, спадарожнікі малых памераў, астэроіды) павінны выкарыстоўваць адпаведныя формулы эліпсоідаў, бо нават невялікія адрозьненьні ад сфэры прыводзяць да вялікай розьніцы, асабліва для плошчы.

Пра сутнасьць нахілу: Нахіл — гэта вугал паміж восьсю вярчэньня аб’екта і нармальлю да плосасьці ягонай арбіты. Не варта блытаць яго з нахілам, прыведзеным на старонках JPL, які зьяўляецца мерай вугла паміж лякальнай плоскасьцю Ляпляса і першаснай экватарыяльнай плоскасьцю. Фактычна, большасьць унутраных спадарожнікаў маюць сынхроннае абарачэньне, такім чынам іх нахіл будзе, па азначэньні, нулём. Вонкавыя спадарожнікі проста ніколі не назіраліся з дастаткова блізкай адлегласьці, каб можна было вызначыць сапраўдны нахіл восі вярчэньня (за выключэньнем Фэбы, якая нядаўна назіралася з зонд Касіні; на старонцы en:Talk:Phoebe (moon) прыведзены вывад ягонага нахілу).

Усе парамэтры

{{Плянэта
|width                =   <!--(Лепш за ўсё адзінкі, прывязаныя да шрыфта, напрыклад 'em')-->
|name                 = 
|symbol               =   <!--([[Файл:...]])-->
|background           = 
|image                =   <!--([[Файл:...]])-->
|caption              = 
|apsis                = 
|discovery_ref        = <ref>...</ref>
|discoverer           = 
|discovery_site       = 
|discovered           = 
|discovery_method     = 
|mp_name              = 
|pronounce            =
|named_after          =
|mp_category          = 
|alt_names            = 
|orbit_ref            = <ref>...</ref>
|epoch                = 
|aphelion             = 
|perihelion           = 
|periastron           = 
|apoastron            = 
|periapsis            = 
|apoapsis             = 
|semimajor            = 
|mean_orbit_radius    = 
|eccentricity         = 
|period               = 
|synodic_period       = 
|avg_speed            =   <!--(Сярэдняя арбітальная хуткасьць)-->
|mean_anomaly         = 
|inclination          =
|angular_dist         =   <!--(Вуглавая адлегласьць)-->
|asc_node             =   <!--(Даўгата вузла, які узыходзіць)-->
|long_periastron      =   <!--(Шырата of periastron)-->
|time_periastron      =   <!--(Час of periastron)-->
|arg_peri             =   <!--(Аргумэнт пэрыгелія (ці periastron)-->
|semi-amplitude      = 
|satellite_of         = 
|satellites           = 
|dimensions           = 
|flattening           = 
|equatorial_radius    = 
|polar_radius         = 
|mean_radius          = 
|circumference        = 
|surface_area         = 
|volume               = 
|mass                 = 
|density              = 
|surface_grav         =   <!--(Паскарэньне вольнага падзеньня на паверхні экватара)-->
|escape_velocity      = 
|sidereal_day         = 
|rot_velocity         =   <!--(Хуткасьць вярчэньня)-->
|axial_tilt           = 
|right_asc_north_pole =   <!--(Прамое ўзыходжаньне паўночнага полюсу)-->
|declination          =   <!--(Схіленьне паўночнага полюсу)-->
|pole_ecliptic_lat    =   <!--(даўгата Pole ecliptic)-->
|pole_ecliptic_lon    =   <!--(Шырата Pole ecliptic)-->
|albedo               = 
|single_temperature   = 
|temp_name1           = 
|min_temp_1           = 
|mean_temp_1          = 
|max_temp_1           = 
|temp_name2           = 
|min_temp_2           = 
|mean_temp_2          = 
|max_temp_2           = 
|spectral_type        = 
|magnitude            =   <!--(Бачная велічыня)-->
|abs_magnitude        =   <!--(Абсалютная велічыня)-->
|angular_size         = 
|pronounce            = {{IPA-en|<!-- IPA string -->|}}
|adjectives           = 
|atmosphere_ref       = <ref>...</ref>
|surface_pressure     = 
|scale_height         = 
|atmosphere_composition = 
}}

Код для капіяваньня

{{Плянэта
|width                = 
|name                 = 
|symbol               = 
|background           = 
|image                = 
|caption              = 
|apsis                = 
|discovery_ref        = 
|discoverer           = 
|discovery_site       = 
|discovered           = 
|discovery_method     = 
|mp_name              = 
|pronounce            =
|named_after          =
|mp_category          = 
|alt_names            = 
|orbit_ref            = 
|epoch                = 
|aphelion             = 
|perihelion           = 
|periastron           = 
|apoastron            = 
|periapsis            = 
|apoapsis             = 
|semimajor            = 
|mean_orbit_radius    = 
|eccentricity         = 
|period               = 
|synodic_period       = 
|avg_speed            = 
|mean_anomaly         = 
|inclination          = 
|angular_dist         = 
|asc_node             = 
|long_periastron      = 
|time_periastron      = 
|arg_peri             = 
|semi-amplitude       = 
|satellite_of         = 
|satellites           = 
|dimensions           = 
|flattening           = 
|equatorial_radius    = 
|polar_radius         = 
|mean_radius          = 
|circumference        = 
|surface_area         = 
|volume               = 
|mass                 = 
|density              = 
|surface_grav         = 
|escape_velocity      = 
|sidereal_day         = 
|rot_velocity         = 
|axial_tilt           = 
|right_asc_north_pole = 
|declination          = 
|pole_ecliptic_lat    = 
|pole_ecliptic_lon    = 
|albedo               = 
|single_temperature   = 
|temp_name1           = 
|min_temp_1           = 
|mean_temp_1          = 
|max_temp_1           = 
|temp_name2           = 
|min_temp_2           = 
|mean_temp_2          = 
|max_temp_2           = 
|spectral_type        = 
|magnitude            = 
|abs_magnitude        = 
|angular_size         = 
|pronounce            = 
|adjectives           = 
|atmosphere_ref       = 
|surface_pressure     = 
|scale_height         = 
|atmosphere_composition = 
}}

Значэньні, якія разьлічваюцца

У гэтай сэкцыі апісваецца як некаторыя парамэтры малых плянэт могуць разьлічвацца, калі яны не пазначаныя прама. Для большых падрабязнасьцей глядзіце en:Standard asteroid physical characteristics.

Сярэдняя арбітальная хуткасьць

Яна знаходзіцца проста дзяленьнем пэрымэтру арбіты на арбітальны пэрыяд.

Дакладнае значэньне пэрымэтру эліпса складае $4aE(e)$, дзе a — вялікая паўвось, e — эксцэнтрысытэт, а функцыя E — поўны эліптычны інтэграл другога роду. Такім чынам,

$v_{o}={\frac {4aE(e)}{T}}$

E блізкае да $\pi /2$ калі значэньне e малое.

Каб атрымаць набліжэньне, раскладзем ў шэраг Тэйлара:

$v_{o}={\frac {2\pi a}{T}}\left[1-{\frac {e^{2}}{4}}-{\frac {3e^{4}}{64}}-\dots \right]$

AstOrb Browser разьлічвае хуткасьць з дапамогай набліжэньня Рамануджана для даўжыні эліпса:

$v_{o}\approx {\frac {\pi }{T}}\left[3(a+b)-{\sqrt {(3a+b)(a+3b)}}\right]$

Дзе b — вялікая паўвосьарбіты :

$b=a{\sqrt {1-e^{2}}}\,\!$

Гравітацыя на паверхні

Для сфэрычнага цела масай m і радыюсам r паскарэньне вольнага падзеньня на паверхні даюцца

$g_{\rm {spherical}}={\frac {GM}{r^{2}}}\,\!$

Дзе G = 6,6742×10⁻¹¹ м³с^-2кг^-1 — Гравітацыйная канстанта, M — маса цела, а r — ягоны радыюс. Гэтае значэньне вельмі прыблізнае, паколькі большасьць малых плянэт маюць зусім не сфэрычную форму.

Для целаў няправільнай формы, сіла цяжару на паверхні будзе значна адрозьнівацца ў розных месцах. Нягледзячы на гэта, у аддаленых кропках, якія знаходзяцца на вялікай адлегласьці ад цэнтру мас, паскарэньне свабоднага падзеньня па-ранейшаму даецца просай формулай, крыху зьмененая вэрсія прыведзенай вышэй, якая выкарыстоўвае найбольшы радыюс $r_{\rm {max}}$

$g_{\rm {outer}}={\frac {GM}{r_{\rm {max}}^{2}}}\,.\!$

таму што ўся маса цела разьмяшчаецца ўнутры гэтага радыюсу.

На целе, якое верціцца, эфэктыўная вага, якую мае аб’ект на паверхні, памяншаецца за кошт цэнтрабежнай сілы, калі цела не на полюсе. Цэнтрабежнае паскарэньне на экватары выражаецца наступнай формулай

$g_{\rm {centrifugal}}=-\left({\frac {2\pi }{T}}\right)^{2}r_{\rm {eq}}$

дзе T — пэрыяд абарачэньня ў сэкундах, а $r_{\rm {eq}}$ — экватарыяальны радыюс (звычайна таксама максымальны радыюс, згаданы вышэй). Знак «-» паказвае, што паскарэньне накіравана ў процілеглым напрамку адносна паскарэньня свабодага падзеньня g.

The effective surface gravity at the equator is then

$g_{\rm {effective}}\approx g_{\rm {gravitational}}+g_{\rm {centrifugal}}=g_{\rm {gravitational}}-|g_{\rm {centrifugal}}|\ .$

Escape velocity

For surface gravity g and radius r, the escape velocity is:

$v_{e}={\sqrt {2gr}}$

This value is much less sensitive to the factors affecting the surface gravity, mentioned above.

Temperature

For asteroid albedo α, semimajor axis a, solar luminosity $L_{0}$, and asteroid infrared emissivity ε (usually taken to be ~0.9), the approximate mean temperature T is given by:

$T=\left({\frac {(1-\alpha )L_{0}}{\epsilon \sigma 16\pi a^{2}}}\right)^{\frac {1}{4}}$

Where σ is Stefan-Boltzmann constant. See also Torrence V. Johnson, Paul R. Weissman, Lucy-Ann A. McFadden Encyclopedia of the Solar System. — Elsevier, 2007. — С. 294. — ISBN 0120885891.

Крыніцы