Фобас
Фо́бас (па-грэцку: φόβος — страх, адгэтуль мэдыцынскі тэрмін фобія) — адзін з двух спадарожнікаў Марса. Быў адкрыты амэрыканскім астраномам Асафом Голам у 1877 годзе.
| спадарожнік Марса | |
.jpg) | |
| Гісторыя адкрыцьця | |
|---|---|
| Першаадкрывальнік | Асаф Гол |
| Дата адкрыцьця | 18 жніўня 1877 |
| Месца адкрыцьця | Вайскова-марская абсэрваторыя ЗША[d] |
| Арбітальныя характарыстыкі | |
| Вялікая паўвось | 9377,1 км |
| Эксцэнтрысытэт | 0,0151 |
| Арбітальны пэрыяд | 7 г 39,2 хвіл |
| Нахіл арбіты | 1,093° (да экватара Марса) |
| Фізычныя характарыстыкі | |
| Дыямэтар | 22,2 км |
| Сярэдні радыюс | 9377,2 км |
| Плошча паверхні | ~6100 км² |
| Маса | 1,07×1016 (10 721 016) кг |
| Шчыльнасьць | 1,85 г/см³ |
| Прыскарэньне вольнага паданьня | 0,0084—0,0019 м/с² |
| Пэрыяд вярчэньня вакол сваёй восі | супадае з арбітальным, г. з. Фобас зьвернуты да Марса адным бокам |
| Нахіл восі вярчэньня | 0° |
| Альбэда | 0,07 |
| Бачная зорная велічыня | 11,8 |
| Тэмпэратура паверхні | ~233 К |
| Атмасфэра | адсутнічае |
Фобас разьмешчаны на адлегласьці 2,77 радыюсу Марса ад цэнтра плянэты, і робіць адно абарачэньне за 7 г 39 хвіл 14 с, што хутчэй абарачэньня Марса вакол восі. У выніку, на марсіянскім небе Фобас узыходзіць на захадзе і заходзіць на ўсходзе.
Фобас круціцца вакол сваёй восі з тым жа пэрыядам, што і вакол Марса, таму заўсёды зьвернуты да плянэты адным і тым жа бокам. Яго арбіта знаходзіцца ўсярэдзіне мяжы Роша, і спадарожнік не разьдзіраецца толькі за кошт сваёй унутранай трываласьці. Такое разьмяшчэньне арбіты прыводзіць да таго, што з Фобаса зрываюцца камяні, якія часта пакідаць прыкметныя разоры на паверхні спадарожніка. Прыліўнае ўзьдзеяньне Марса паступова запавольвае рух Фобаса, і ў будучыні прывядзе да яго падзеньня на Марс.
Памеры Фобаса складаюць 26,6×22,2×18,6 км, яго паверхня ўсеяная кратэрамі, самы буйны зь якіх — Сьцікні — мае дыямэтар 8 км. Будзь удар, які спарадзіў яго, ледзь мацней, Фобас, хутчэй за ўсё, проста раскалоўся бы. З кратэрам зьвязаныя сыстэмы разломаў і расколін.
У 1988 годзе былі запушчаныя дзьве аўтаматычныя міжплянэтныя станцыі «Фобас» для дасьледаваньня Марса і яго спадарожнікаў. Адзін з апаратаў быў страчаны праз 2 месяца пасьля запуску, другі пасьпяхова дасягнуў Марса і пасьпеў выканаць частку дасьледчай праграмы да таго, як кантакт зь ім спыніўся.
Чарговая экспэдыцыя да Фобаса вызначаная на 2009 год у рамках праграмы «Фобас-грунт» Расейскага касьмічнага агенцтва.
Прадказаньне Джонатана Сўіфта
рэдагавацьУ трэцяй частцы разьдзела 3 «Вандраваньняў Гулівэра» (1726), якая апісвае якая лётае выспу Лапута, гаворыцца, што астраномы Лапуты адкрылі два спадарожніка Марса на арбітах, роўных 3 і 5 дыямэтрам Марса з пэрыядам кручэньня адпаведна 10 і 21,5 гадзін. Рэальна Фобас і Дэймас знаходзяцца на адлегласьці 1,4 і 3,5 дыямэтра Марса ад цэнтра плянэты, а іх пэрыяды — 7,6 і 30,3 гадзіны. Гэтае супадзеньне вельмі дзіўна[1].
Адметнасьці
рэдагавацьНа фатаздымках NASA на паверхні Фобаса была знойдзеная загадкавая маналітная структура (паўкруг дыямэтрам 15—20 мэтраў), вельмі незвычайная для паверхні Фобаса. Сярод вэрсіяў разглядаецца вэрсія аб застрэглым астэроідзе[2].