Украіна і эўра

Асноўны артыкул: Уступленьне Ўкраіны ў Эўрапейскі Зьвяз

Будучыня сяброўства Ўкраіны ў Эўрапэйскім Зьвязе абавязвае яе нарэшце далучыцца да эўразоны. Прыняцьце эўра пры ўступленьні Ўкраіны ў Эўрапэйскі Зьвяз будзе непазьбежным этапам паводле Маастрыхцкай дамовы й прывядзе як да станоўчых, так і нэгатыўных наступстваў, таму прыярытэтам зьяўляецца ўстанаўленьне адпаведнага ўзроўню эканомікі й фінансаў падчас зьмены валюты. У краінах эўразоны прыняцьце адзінай валюты мела розныя наступствы, але ні ў якім разе яна ня мела такіх нэгатыўных наступстваў, якія маглі б пагражаць значным эканамічным спадам.

Пытаньне аб увядзеньні эўра ў якасьці нацыянальнай валюты зьяўляецца прадметам пастаяннай грамадзкай цікавасьці ў краінах Эўразьвяза, такіх як Баўгарыя(en), Польшча(en), Румынія(en), Вугоршчына(en) й Чэхія(en), а таксама краінах будучага пашырэньня ЭЗ(uk), дзе захаваліся ў абарачэньні нацыянальныя грашовыя адзінкі.

Перадумовы

Глядзіце таксама: Украіна і Эўрапейскі Зьвяз

Дзяржавы, якія далучыліся альбо ў працэсе далучэньня да Эўрапэйскага Зьвяза(uk), а затым да Эканамічнага й валютнага зьвяза(uk) (ЭВЗ), бяруць на сябе абавязацельства прыняцьця эўра як нацыянальнай валюты згодна з Мастрыхцкім дагаворам, Лісабонскім пагадненьнем(uk) і адпаведна выкананьня ўмоў манэтарнай, фіскальнай і валютнай канвэргенцыі, а менавіта : стабільнасьць цэн, фіскальная стабільнасьць, стабільнасьць працэнтнай стаўкі й курса валют.

Далучэньне Ўкраіны да эўразоны варта разглядаць у доўгатэрміновым асьпекце, перш за ўсё, Украіна сутыкнецца з трохступеністай інтэграцыяй увядзеньня адзінай валюты, а менавіта:

• Дэрагацыя(en). У актах, якія тычацца заканадаўства Эўрапэйскага Зьвяза, тэрмін «дэрагацыя» выкарыстоўваецца ў тых выпадках, калі дзяржава-член затрымала рэалізацыю элемэнтаў заканадаўства ЕС у іх уласнай прававой сыстэме, улічваючы, што для гэтага ёсьць узгодненыя тэрміны. Ці, калі дзяржава-член вырашае не прымяняць асаблівае становішча пэўнага пагадненьня альбо закона ў такіх выпадках, як надзвычайныя сытуацыі й форс-мажорныя абставіны. Дэрагацыя — гэта часовыя паслабленьні альбо адтэрміноўкі па імплемэнтацыі ўзгодненых норм заканадаўства.
• Далучэньне да ERM ІІ(en) — (Exchaneg Rate Mechanіsm ІІ), эўрапэйскага грашовага мэханізму. Гэта сыстэма, якая стабілізуе абменны курс нацыянальнай валюты ў адносінах да эўра. Аднак неабходнасьць стабілізацыі валютнага курсу ў пэўным дыяпазоне таксама можа прывесьці да іншых небясьпек, такіх як:

1. немагчымасьць паглынаць асымэтрычныя штуршкі за кошт зьмены намінальнага курса, бо ваганьні курсу абмежаваныя правіламі сыстэмы ERM ІІ(en);
2. рызыка спэкулятыўнай атакі — у інвэстараў можа ўзьнікнуць спакуса праверыць рашучасьць цэнтральнага банка абараняць абменны курс і такім чынам зарабіць шмат грошай з нашых валютных рэзэрваў;
3. практычна няма магчымасьці карэктаваць намінальны ўзровень абменнага курсу пасьля ўвядзеньня ERM ІІ(en) — дапускаецца толькі пераацэнка цэнтральнага парытэту.

• Завяршальны этап — уваходжаньне дзяржавы ў эўразону.

У цяперашні час існуе шмат аргумэнтаў «за» ўкараненьне эўра, а менавіта: паляпшэньне ўзроўню інтэграцыі фінансавых рынкаў; фінансавая захаванасьць банкаў; зьніжэньне трансакцыйных выдаткаў і валютнай рызыкі; паляпшэньне макраэканамічнай сытуацыі; паніжэньне працэнтных ставак. Абмен нацыянальнай валюты на эўра зьяўляецца важным элемэнтам, які прывядзе да ліквідацыі курсу грыўны на эўра, зьніжэньню выдаткаў на прадпрымальніцкую дзейнасьць з прычыны памяншэньня патрэбнасьці ў хэджаваньня супраць валютнай рызыкі, павысіць міжнародную пазыцыю краіны як канкурэнта. Існаваньне адзінай валюты павялічвае празрыстасьць рынку, што ў тэорыі азначае ўзмацненьне канкурэнцыі. Бясспрэчна, гэта перавага як для прадпрымальнікаў, так і для спажыўцоў, паколькі дае магчымасьць эфэктыўна прымаць аптымальныя рашэньні, як па выбары месца продажаў, так і для набыцьця тавараў і паслуг.

Як сьцьвярджаюць навукоўцы, важна правесьці ўсебаковую інфармацыйную кампанію для інфармаваньня грамадзкасьці, паколькі гэта зьяўляецца неабходнай умовай посьпеху далучэньня Ўкраіны да эўразоны. Зыходзячы з вопыту краінаў эўразоны, можна заключыць, што эфэктыўная інфармацыйная кампанія значна паляпшае ход абавязацельстваў па ўвядзеньні адзінай валюты, а таксама пераадоленьне сацыяльных праблем, якія зьяўляюцца вынікам нявызначанасьці наступстваў увядзеньня валюты. Кожны грамадзянін павінен ведаць усе выдаткі пры прыняцьці адзінай валюты й курса канвэртаваньня грыўняў у эўра.

Мінуўшчына

Да гэтага часу Нацыянальны банк Украіны выкарыстоўвае манэтарную стратэгію таргетаваньня абменнага курсу, ужываючы як валюту-які даляр ЗША. Напрыклад, у 2002 г. урады балтыйскіх краінаў зьмянілі прывязку лета з даляра да эўра, што дапамагло краінам падрыхтавацца да ўступленьня ў Эўрапэйскі манэтарны зьвяз(uk). Эўрапэйская інтэграцыя Ўкраіны й працэс уступленьня Ўкраіны ў Эўрапэйскі Зьвяз адкрыў пытаньне аб пераглядзе аптымальнай валютнай зоны. Тэрмін «валютная зона» выкарыстоўваецца для вызначэньня ўзроўню практычнага супрацоўніцтва краінаў у сфэры валютна-фінансавых адносін, а канцэпцыя «аптымальнай валютнай зоны» зьяўляецца тэарэтычнай канструкцыяй і азначае найбольшую эканамічную прастору, на тэрыторыі якой эканамічна мэтазгодна выкарыстоўваць адну грашовую адзінку пры захаваньні ўнутранага (занятасьць) і зьнешняга (раўнавагу аплатнага балянсу) балянсаў. Зьяўляецца неабходнасьць пераарыентацыі прывязкі абменнага курсу ад даляра ЗША да эўра з-за большай адпаведнасьці манэтарнай інтэграцыі Ўкраіны з эўразонай мэтам тэхналягічнага разьвіцьця й эканамічнага росту Ўкраіны.

Для ўкараненьня эўра патрабуецца стабільнасьць намінальнага абменнага курсу, памяншэньне інфляцыі, якое адбывалася пры адсутнасьці інфляцыйнага ціску з боку ўнутранага эканамічнага асяродзьдзя. Некаторыя навукоўцы, напрыклад Білык В. М. і Думіч Н. Б, лічаць, што Ўкраіне мэтазгодна выкарыстоўваць досьвед Рэспублікі Славенія, паколькі гэтая дзяржава на пачатковым этапе рынкавых пераўтварэньняў мела макраэканамічную сытуацыю, падобную сытуацыі ва Ўкраіне, але не выкарыстоўвала, у поўным аб’ёме сваіх магчымасьцяў. Банк Славеніі зьнізіў намінальныя працэнтныя стаўкі, каб рэальныя працэнтныя стаўкі заставаліся на прымальным узроўні й ажыцьцяўляў кантроля за прапановай грошай. Калі Славенія далучылася да ERM ІІ, інфляцыя зьнізілася да 3, 9%. Менавіта зьмест адміністрацыйных цэн на ўзроўні прагнознага інфляцыйнага таргета, і скаардынаваная манэтарная й фіскальная палітыка аказвалі найбольшы ўплыў на зьмест інфляцыі ў прагнозных межах.

Украінскія ўлады пачалі працэсы прывядзеньня ў адпаведнасьць заканадаўства Ўкраіны й эўрапэйскіх норм. Ня стала выключэньнем і сфэра рэгуляваньня малога й сярэдняга бізнэсу. 22 сакавіка 2012 г. быў прыняты Закон Украіны «Аб разьвіцьці й дзяржаўнай падтрымцы малога й сярэдняга прадпрымальніцтва ва Ўкраіне»(uk), у якім Украіна прыменіць тыя ж крытэры, якія выкарыстоўваюцца практычна ва ўсім Эўрапэйскім Зьвязе. Дэфініцыя малога бізнэсу ў гэтым законе настолькі падобная з эўрапэйскай, што нават парамэтры абароту выяўленыя ў эўра, хаця па стане на 2012 год нацыянальнай валютай Украіны была грыўна. Закон Украіны «Аб разьвіцьці й дзяржаўнай падтрымцы малога й сярэдняга прадпрымальніцтва ва Ўкраіне»(uk) не зьмяшчае вызначэньня сярэдняга бізнэсу, хаця яго можна вывесьці. Так, ўкраінскае заканадаўства ўстанавіла, што ўсе кампаніі, якія маюць менш за 10 працаўнікоў і абарот менш за 2 млн эўра, зьяўляюцца мікрапрадпрыемствамі, да кампаній малога бізнэсу адносяць тыя, якія маюць ад 10 да 50 працоўных і абарот менш за 10 млн эўра, а кампаніі, што маюць больш за 250 супрацоўнікаў і абарот больш за 50 млн эўра, называюцца буйнымі прадпрыемствамі.

1 жніўня 2022 г. пасьля атрыманьня статусу кандыдата на ўступленьне ў ЕС, Нацыянальны банк Украіны аб’явіў, што актыўда працые над далучэньнем Украіны да Адзінай зоны аплатаў у эўра(en) (SEPA). З гэтай мэтай пачата супрацоўніцтва з Эўрапэйскай аплатнай радай (ЭРС), якая каардынуе дзейнасьць SEPA. Украіна працягне дыялёг і экспэртныя абмеркаваньні, каб сумесна вызначыць крытэры далучэньня, распрацаваць дарожную карту й пакрокавы плян хуткай інтэграцыі. Акрамя таго, Нацыянальны банк Украіны 1 красавіка 2023 г. ажыцьцявіць пераход на новае пакаленьне сыстэмы электронных аплатаў Нацыянальнага банка (СЭП) — на базе міжнароднага стандарту ІSO 20022 і ў кругласутачным рэжыме (24/7). Пераход на ІSO 20022 разам з укараненьнем ІBAN ствараюць тэхналягічную аснову для далучэньня Ўкраіны да Адзінай зоны аплатаў у эўра (SEPA) і рэалізацыі сэрвісу імгненных аплатаў ва Ўкраіне.

Глядзіце таксама

• Embrace Ukraine. Strengthen the Union
• Пашырэньне эўразоны(en)
• Шэнгенская зона

Вонкавыя спасылкі

• ЛУЦИК, Марія Василівна. «НАСЛІДКИ ТА РИЗИКИ ВПРОВАДЖЕННЯ ЄВРО ЯК НАЦІОНАЛЬНОЇ ВАЛЮТИ В УКРАЇНІ.» ЧЕРКАСЬКОГО НАЦІОНАЛЬНОГО УНІВЕРСИТЕТУ ІМЕНІ БОГДАНА ХМЕЛЬНИЦЬКОГО (2020): 90.
• Плетнёв, Д. А., Николаева, Е. В., & Кампа, А. (2015). Сравнительный анализ критериев отнесения предприятий к малому и среднему бизнесу в разных странах. Стратегии бизнеса, (9 (17)), 30-36.
• Верига, А. В. (2013). Европейская валютная интеграция: перспективы для Украины. Теория и практика общественного развития, (4), 244—246.
• Білик, В. М., & Думич, Н. Б. (2011). Перспективи впровадження антиінфляційної політики у країнах з перехідною економікою: на прикладі Словенії. Торгівля, комерція, підприємництво, 112.
• Зіньковський, С. В. «Перспективи інтеграції України до Євросоюзу на сучасному етапі розвитку.» Інвестиції: практика та досвід 5 (2010): 40—43.