Вікіпэдыя

Народны сакратарыят БНР: розьніца паміж вэрсіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
вікіфікацыя, дапаўненьне
Радок 1:
'''Беларускі Народны Сакратарыят'''  — орган выканаўчай улады, створаны ў [[Менск]]у [[Выканаўчы камітэт Рады Ўсебеларускага зьезду|Выканаўчым камітэтам Рады Ўсебеларускага зьезду]]. Стварэньне Сакратарыяту было абвешчана ў [[Першая ўстаўная грамата|Першай устаўнай грамаце]] да народаў Беларусі. Народны Сакратарыят быў утвораны 20 лютага [[1918 год]]у, сфармаваны і прыступіў да выкананьня абавязкаў 21 лютага<ref name=belen>''Сідарэвіч, А.'' Народны сакратарыят Беларусі // {{Літаратура/БелЭн|11к}} С. 179.</ref>. У складзе Народнага Сакратарыяту былі дванаццаць пасад, раўназначных пасадзе [[міністар|міністра]], называліся '''народны сакратар'''. Акрамя іх у складзе Народнага Сакратарыяту былі двое самастойных упаўнаважаных{{зноска|Міхалюк|2015|Міхалюк|197}}. У склад сакратарыяту ўвайшлі пераважна сябры БСГ. Казначэем быў [[Васіль Захарка]].
 
Нааднаразова выступаў з нотамі пратэсту супраць акупацыйнай палітыкі [[Нямецкая імпэрыя|Нямецкай імпэрыі]] на [[Этнічная тэрыторыя беларусаў|беларускіх землях]]. У іх гаварылася, што акупацыяй кайзэраўцаў «пазбавіла Беларускі ўрад магчымасьці стварыць неабходную ўзброеную сілу для адстойваньня недатыкальнасьці сваёй тэрыторыі». У сваіх заявах кіраўніцтва [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]] зьвяртала ўвагу на тое, што «немцы вялі палітыку загульваньня з бальшавікамі, перашкаджаючы стварэньню і разьвіцьцю дзяржаўных структураў»<ref>{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 354.</ref>.
 
== Гісторыя ==
Магчымасьць скліканьня такога органу зьявілася пасьля эвакуацыі [[Аблвыканкамзах]]у ў ноч на 19 лютага [[1918 год]]у, пасьля пераходу ў наступленьне нямецкага войска. Сакратарыят абвясьціў сябе вярхоўнай уладай у краі да «скліканьня на дэмакратычных асновах Устаноўчага Сходу Беларусі». Сядзіба Народнага Сакратарыяту знаходзілася ў [[Дом губэрнатара (Менск)|Доме губэрнатара]] (Менск, пл. Свабоды, 9). Пасьля абвяшчэньня Першай Устаўной граматы Народны Сакратарыят у якасьці часовай улады быў падтрыманы Менскай гарадзкой думай{{зноска|Міхалюк|2015|Міхалюк|197}}. 20 лютага заснаваная грамадзка-палітычная газэта «[[Белорусская земля (1918)|Белорусская земля]]», якая выдавалася па-расейску і друкавала рашэньні Беларускага Народнага Сакратарыяту, у тым ліку Ўстаўную грамату да народаў Беларусі (Першую).
 
Сакратарыят быў першым урадам [[БНР]] і, фактычна, першым уласна беларускім урадам, аднак ён ня быў фармальна прызнаны як паўнамоцны орган ані савецкай уладай у [[Масква|Маскве]], ані нямецкай акупацыйнай уладай. 25 лютага 1918 году ўладу ў Менску ўзялі нямецкія войскі, яны выгналі Народныя Сакратарыят зь ягонай сядзібы і канфіскавалі грашовыя сродкі. 28 лютага дзейнасьць Народнага Сакратарыяту ў якасьці беларускага нацыянальнага прадстаўніцтва дазволеная Нямецкай вайсковай адміністрацыяй{{зноска|Міхалюк|2015|Міхалюк|198}}. Паводле [[Другая Устаўная грамата|Другой Устаўной граматы]], Народны Сакратарыят Беларусі вызначаўся органам выканаўчай і адміністрацыйнай улады, ён вылучаўся і быў адказны перад Радай Усебеларускага зьезду (пазьней перайменаванай у Раду БНР). Па ініцыятыве Народнага Сакратарыяту мог быць скліканы надзвычайны сход Рады{{зноска|Міхалюк|2015|Міхалюк|203}}. 19 сакавіка Народны сакратарыят перамясьціўся ў новы будынак па адрасе вул. Захар’еўская, 43 ([[Дом Маліна]]), дзе арандаваў памяшканьне на трэцім паверсе<ref name ="maziec">{{Артыкул|аўтар = Мазец В.|загаловак= Тут абвешчана незалежнасць|выданьне = Навіны Беларускай акадэміі|нумар =18 (697) |год = 1993 }}</ref>. Пасьля абвяшчэньня незалежнасьці БНР немцы разагналі Раду БНР і Народны Сакратарыят БНР. У наступныя дні беларускім дзеячам удалося дамовіцца зь нямецкай адміністрацыяй пра аднаўленьне дзейнасьці Рады БНР, але ў кампэтэнцыю Народнага Сакаратарыяту цяпер былі перададзеныя толькі народная асьвета, культура і сацыяльная апека. Адначасова абвяшчэньне незалежнасьці прывяло да спыненьня падтрымкі Народнага Сакратарыяту з боку расейскіх саыялістаў-рэвалюцыянэраў{{зноска|Міхалюк|2015|Міхалюк|204}}. У апазыцыі да Народнага сакратарыяту Беларусі знаходзілася па-прагерманску настроеная група правых палітычных дзеячаў, якія гуртаваліся ў [[Менскае беларускае прадстаўніцтва|Менскім беларускім прадсаўніцтве]]<ref name=belen/>.
 
У пачатку мая сацыялісты-рэвалюцыянэры Бадунова, Грыб, Заяц і сацыял-дэмакрат Смоліч выйшлі са складу Народнага сакратарыяту Беларусі. Быў створаны другі ўрад БНР, які больш вядомы як [[Рада пяцёх]]. У маі правыя сябры Рады БНР стварылі Народны сакратарыят Беларусі, альтэрнатыўны Радзе пяцёх пад старшынствам Рамана Скірмунта. Народным сакратаром унутраных спраў стаў генэрал [[Кіпрыян Кандратовіч]], казначэм  — менскі гарадзкі галава Станіслаў Хржанстоўскі<ref>{{Спасылка|url=https://www.svaboda.org/a/29065743.html|загаловак=Падарожжа ў БНР (8). Раман Скірмунт ідзе ў прэм'еры|выдавец=Радыё Свабода|дата публікацыі=27 лютага 2018|аўтар=Шупа, С.}}</ref> (у чэрвені гэтую пасаду заняў [[Тодар Вернікоўскі]]). Іншымі сябрамі ўраду сталі [[Павал Аляксюк]] і [[Радаслаў Астроўскі]]. Трэці ўрад працаваў да чэрвеня. Левыя і правыя дасягнулі паразуменьня, пасьля чаго быў створаны чацьвёрты Народны сакратарыят Беларусі, у склад якога ўвайшлі сябры БПС-Ф і БПС-Р. Старшынём стаў Ян Серада, сябрам  — Захарка, вярнуўся Заяц. Пасаду народнага сакратара гандлю і прамысловасьці заняў Вернікоўскі<ref name=belen/>.
 
11 кастрычніка 1918 году перайменаваны ў [[Рада народных міністраў БНР|Раду народных міністраў БНР]].
 
Першы Старшыня  — [[Язэп Варонка]], зь ліпеня 1918  — [[Раман Скірмунт]] (кабінэт ня быў сфармаваны), з 22 ліпеня  — [[Ян Серада]], з кастрычніка 1918  — [[Антон Луцкевіч]].
 
== Склад ==
{| class=wikitable
|+ '''Склад Сакратарыяту на 10(23).2.1918'''
Радок 16 ⟶ 20:
| | [[Файл:Jazep Varonka.gif|100px|frameless]]
| | [[Міністры замежных справаў БНР|НС замежных справаў]]
| | [[Язэп Варонка]] (1891 — 19521891—1952)
| | [[БСГ]], цэнтар
|-
Радок 26 ⟶ 30:
| | [[Файл:Arkadź Smolicz.jpg|100px|frameless]]
| | [[Міністры асьветы БНР|НС асьветы]]
| | [[Аркадзь Смоліч]] (1891 — 19381891—1938)
| | [[БСГ]], правы
|-
| | [[Файл:Bnr4 130322 crop Яфім Бялевіч.jpg|100px|frameless]]
| | [[Міністры юстыцыі БНР|НС юстыцыі]]
| | [[Яфім Бялевіч]] (1888 — 19421888—1942)
| | [[Партыя сацыялістаў-рэвалюцыянэраў|ПС-Р]], левы
|-
| | [[Файл:Janka Serada 1918.png|100px|frameless]]
| | [[Міністры гаспадаркі БНР|НС народнай гаспадаркі]]
| | [[Ян Серада]] (1879 — 19431879—1943(?))
| | [[БСГ]]
 
Радок 53 ⟶ 57:
| | [[Файл:Палута Бадунова.jpg|100px|frameless]]
| | [[Міністры апекі БНР|НС сацыяльнай апекі]]
| | [[Палута Бадунова]] (1885 — 19381885—1938)
| | [[БСГ]], левая, «бястужаўка»
|-
| |
| | НС вялікарускіх справаў
| | [[Павал Злобін]] (1882 — 19301882—1930)
| | [[Партыя сацыялістаў-рэвалюцыянэраў|ПС-Р]], правы, расеец
 
Радок 65 ⟶ 69:
| |
| | [[Міністры сувязі БНР|НС пошты і тэлеграфу]]
| | [[Аляксандар Карабач|Аляксандар Карабач (Карач)]] (1878  — пасьля 1924)
| | [[БСГ]], цэнтар
|-
| | [[Файл:Krechevsky.jpg|100px|frameless]]
| | НС кантролю
| | [[Пётра Крачэўскі]] (1879 — 19281879—1928)
| | [[БСГ]], цэнтар
|-
| | [[Файл:Тамаш Грыб 1923.jpg|100px|frameless]]
| | [[Міністры сельскай гаспадаркі БНР|НС земляробства]]
| | [[Тамаш Грыб]] (1895 — 19381895—1938)
| | [[БСГ]], левы
|-
| | [[Файл:Kanstancin Jezawitau.jpg|100px|frameless]]
| | [[Міністры па вайсковых справах БНР|НС вайсковых справаў]]
| | [[Кастусь Езавітаў]] (1893 — 19461893—1946)
| | [[БСГ]]
|-
Радок 90 ⟶ 94:
| | [[Файл:Lawon Zajac.jpg|100px|frameless]]
| | Кіраўнік справамі
| | [[Лявон Заяц]] (1890 — 19351890—1935)
| | народны сацыяліст
|}
Радок 99 ⟶ 103:
 
== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}
 
== Літаратура ==
* {{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)}}
* {{Артыкул|аўтар=Сідарэвіч, А.|загаловак=Урады БНР і кабінэт Рамана Скірмунта|выданьне=[[ARCHE Пачатак]]|нумар=4|год=2008}}
* {{Кніга| аўтар=[[Фёдар Турук|Турук Ф.]]| загаловак=Белорусское движение| месца=М.|год=1921}}
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Народны_сакратарыят_БНР»