|
Вайна = [[Першая Сусьветная вайна]] |
Выява = British Mark I male tank Somme 25 September 1916.jpg|300px|
Подпіс да выявы = Брытанскі [[танк]] [[Mark I]] на Соме [[25 верасьня]] [[1916]] |
Дата = [[1 ліпеня]] — [[19 лістапада]] [[1916]] |
Месца = рака [[Сома (рака)|Сома]] |
Вынік = [[Пірава перамога]] [[Антанта|Антанты]] |
Страты2 = ''450 000'' |
}}
'''Бітва на Соме''' ([[1 ліпеня]] — [[19 лістапада]] [[1916]]) — найбуйнейшая бітва ў [[Першая сусьветная вайна|Першай Сусьветнай вайны]], пад час якой загінула каля мільёна чалавек.
Бітва адбывалася між брытанскімі і нямецкімі сіламі ў Паўночнай [[Францыя|Францыі]] (Пікардзія) на рацэ [[Сома (рака)|Сома]].
== Падрыхтоўка ==
На канфэрэнцыі ў [[Шанцілія|Шанціліі]] ў сьнежні [[1915]] камандваньне краінаў [[Антанта|Антанты]] дамовілася з новага году аб каардынацыі вайсковых апэрацыяў. Наступы як на Заходнім, так і на Ўсходнім франтах мусілі распачынацца адначасова. Расейская армія і італьянская павінны былі заатакаваць [[15 чэрвеня]] [[1916]]. На Заходнім фронце на раце Сома брытанцы і французы ішлі ў наступ [[1 ліпеня]].
Плян быў зацьверджаны [[10 лютага]] [[1916]]. Апэрацыя на Соме павінна была праводзіцца трыма францускімі і двума ангельскімі арміямі (64 дывізіі). Але шматлікія страты французаў у [[Бітва пад Вэрдэнам|бітве пад Вэрдэнам]] прывялі да таго, што цяжар наступу прыпаў на брытанскія войскі. Фронт прарыву скараціўся з 70 да 40 км.
Брытанскі камандуючы [[Дуглас Гэйг]] зьбіраўся атакаваць 2 нямецкую Армію (гэн. [[Фрыц фон Белоў]]) сіламі 4 Брытанскай Арміі (гэн. [[Гэнры Раўлінсон]]), што мела 16 дывізій і часткай 3 Брытанскай арміі (гэн. ''Эдмунд Алленбі'') — 2 дывізіі. Дапаможны ўдар наносіла француская 6 Армія генэрала Файоля. Усёй апэрацыяй кіраваў гэн. Фош.
== Ход бітвы ==
[[Файл:Battle of the Somme 1916 map.png|міні|200пкс|зьлева|Мапа бітвы на Соме]]
З-за цяжкага становішча саюзьнікаў апэрацыя пачалася раней. [[24 чэрвеня]] распачаўся артабстрэл нямецкіх пазіцыяўпазыцыяў і працягвалася 7 дзён. Было ўжыта 1,5 млн снарадаў. Аднак тая артпадрыхтоўка не прынесла жаданага выніку. Фартэцыі немцаў былі мацнейшыя і лепей замаскаваныя, чым лічылі брытанцы.
Хаця першая лінія абароны была значна пашкоджана, і 50% нямецкіх батарэй былі разьбіты, немцы за час артабстрэлу пасьпелі сьцягнуць дадаткова тры дывізіі і 30 батарэй цяжкой артылерыі.
[[1 ліпеня]] па нямецкай 1-й лініі было выпушчаны колькі мінаў, а пасьля артылерыі перанесла абстрэл у глыб нямецкай абароны. Нямецкія жаўнеры ў гэты час пакінулі бліндажы і занялі баявое становішча. Брытанская пяхота была спынена кулямётным агнём. У першы дзень брытанцы страцілі каля 60 тысячтысячаў жаўнераў (21 тысяча забітымі і бязь зьвестак і больш 35 тысячаў параненымі) — збольшага добраахвотнікаў, што ішлі ў войска на хвалі энтузіязму. Асабліва пацярпелі афіцэры, колер формы якіх вылучаўся ад шараговых жаўнераў. Больш пасьпяховымі былі вынікі атакі ў французаў, якія здолелі заняць дзьве пазыцыі нямецкіх ўмацаваньняў. Быў захоплены [[Барлё]], але такі імклівы наступ ня прадугледжваўся графікам агульнай апэрацыі і войска было адведзена назад. 5 ліпеня атакі аднавіліся, але немцы здолелі аднавіць умацаваньні і прывесьці новыя часткі. На працягу ліпеня-кастрычніка 1916 французы зацята спрабавалі ўзяць Барлё, але больш ня здолелі гэта зрабіць.
Наступныя месяцы прынесьлі шэраг цяжкіх бітваў, якія невялікія тэрытарыяльныя здабыткі. Немцы вымушаны былі правесьці перагрупаваньне сваіх сілаў і зьняць частку дывізій з пад Вэрдэна.
== Вынікі ==
[[Файл:German dead Guillemont September 1916.jpg|міні|200пкс|Забітыя нямецкія жаўнеры, верасень, 1916]]
Бітва скончылася [[18 лістапада]] [[1916]]. Пасьля чатырох месцаў баёў войскі Антанты прасунуліся на 12 км на адрэзку 40 км. Страты з абодвух бакоў былі вялізарныя: брытанцы — 419 654, французы — 204 253 разам 623 907 чалавек, зь іх забітымі й бязь зьвестак — 146 431 чалавек. Немцы — больш за 465 тысячтысячаў, зь іх забітымі й бязь зьвестак — 164 055 чалавек.
Мэта апэрацыі — скрываўленьне нямецкай арміі і паляпшэньне ўмоваў для саюзьнікаў была часткова выканана, але коштам вялікіх страт.
| 