Робэрт Оці

Робэрт Оці
	Робэрт Оці
	Robert Auty
Род дзейнасьці	філёляг, беларусіст
Дата нараджэньня	10 кастрычніка 1914[…]
Месца нараджэньня	Ротэрхэм[d], Паўднёвы Ёркшыр, Ёркшыр і Гамбэр[d], Ангельшчына, Вялікабрытанія[d];
Дата сьмерці	18 жніўня 1978 (63 гады)
Месца вучобы	Rotherham Grammar School[d]; Гонвіл і Гай-каледж[d]; Вэстфальскі ўнівэрсытэт імя Вільгельма[d];
Занятак	акадэмік, філёляг, hungarologist, славіст
Навуковая сфэра	філялёгія
Месца працы	Кембрыдзкі ўнівэрсытэт; Чэхаславацкі ўрад у выгнанні[d]; Форын Офіс[d]; Лёнданскі ўнівэрсытэт[d]; Брэйсноўз Коледж[d]; The Journal of Belarusian Studies;
Узнагароды	сябра Брытанскай акадэміі[d]

Робэрт Оці (10 кастрычніка 1914 – 17 жніўня 1978) – сябра Брытанскай Акадэміі, ангельскі філёляг, які спэцыялізаваўся па славянскім мовам, і папулярызатар беларусістыкі ў англамоўным сьвеце.

Раньняе жыцьцё і адукацыя

Робэрт Оці нарадзіўся 10 кастрычніка 1914 г.^[4] у Ротэрэме^[5] ў сям’і школьнага настаўніка^[6]. Скончыў гімназію Ротэрэма, затым вывучаў сучасныя і сярэднявечныя мовы ва ўнівэрсытэце Кэмбрыджа. Скончыў дактарантуру ў Мюнстэрскім унівэрсытэце, падчас якой засяродзіўся на нямецкай мове^[5].

Кар'ера

У 1937 г. Оці быў прызначаны асыстэнтам выкладчыка ў Кэмбрыдзкім унівэрсытэце. У 1939–1943 гадах працаваў ва ўрадзе Чэхаславакіі ў выгнаньні, а астатнюю частку Другой сусьветнай вайны правёў у Міністэрстве замежных справаў^[5]. Яго праца падчас вайны выклікала ў яго цікавасьць да славяназнаўства^[6]. У 1945 г. ён вярнуўся ў Кэмбрыдзкі ўнівэрсытэт, а ў 1962 г. перайшоў у Лёнданскі ўнівэрсытэт, каб атрымаць прафэсарскую ступень параўнальнай філялёгіі славянскіх моваў. У 1965 г. Оці заняў пасаду прафэсара параўнальнай славянскай філялёгіі ў Оксфардзкім унівэрсытэце^[5]. Аўтар больш як двух дзясяткаў артыкулаў і Дапаможніка па стараславянскай мове^[4].

Папулярызатар беларусістыкі

Оці быў актыўным папулярызатарам беларусістыкі ў Вялікабрытаніі і англамоўным сьвеце, які таксама натхніў іншых, больш маладых брытанскіх навукоўцаў, такіх як Арнольд Макмілін, займацца гэтай сфэрай. «Оці заахвоціў мяне займацца беларускай літаратурай», – казаў Макміллін^[7].

У 1965 г. Оці стаў адным з заснавальнікаў англамоўнага Часопіса Беларусістыкі (Journal of Belarusian Studies), і напісаў уступ да першага нумара часопіса, у якім адзначыў:

“Беларусы – адна з трох нацыяў, якія складаюць усходнеславянскі этнас. Нягледзячы на тое, што яны ніколі не атрымлівалі, нават ад спэцыялістаў, той самай ступені ўвагі, якая была нададзеная расейскаму і ўкраінскаму народам, беларуская мова і культура ўяўляюць вялікі інтарэс і цалкам заслугоўваюць таго, каб пра іх даведалася больш шырокая грамадзкасьць. У эпоху ўсё большай аднастайнасьці, асабліва ў сфэры матэрыяльнай цывілізацыі, асобныя нацыянальныя культуры адыгрываюць важную ролю як экспанэнты бясконцай разнастайнасьці чалавечага духу, і часопіс варта вітаць як крыніцу інфармацыі для чытачоў-неспэцыялістаў пра адзін малавядомы ўсходнеэўрапейскі народ і яго ўклад у цывілізацыю.

Беларуская мова сёньня заяўляецца адной з дванаццаці славянскіх моваў, якія дасягнулі стабілізаваных і агульнапрынятых пісьмовых формаў і выкарыстоўваюцца ў літаратурных і адміністрацыйных мэтах, а таксама ў штодзённым ужытку. Блізкая да расейскай і ўкраінскай моваў, тым не менш, выразна ад іх адрозьніваецца. Нягледзячы на тое, што беларуская літаратурная мова склалася ў цяперашнім выглядзе на працягу мінулага стагоддзя, яна можа азірнуцца на доўгую гісторыю, адзначаную мноствам складаных пэрыпэтый. Нават у некаторых тэкстах ХІІІ стагоддзя, якія захаваліся на усходнеславянскай тэрыторыі, навукоўцы могуць выявіць некаторыя асаблівасьці, якія паказваюць на беларускую мову, якую мы ведаем.

У ХV-ХVІ стагоддзях мова канцылярыі Вялікага Княства Літоўскага хоць і была зьліцьцём розных моўных элемэнтаў, тым не менш выяўляла шмат беларускіх рысаў. Такім чынам, калі ў пачатку XIX стагоддзя беларусы пачалі ўсьведамляць уласную нацыянальнасьць, як і многія іншыя народы Усходняй Эўропы, яны маглі азірнуцца на пэўную нацыянальную моўную традыцыю, а мова зьяўляецца асновай нацыянальнай культуры.

Старонкі гэтага нумара Часопіса сьведчаць пра разнастайнасьць і жывасьць беларускіх культурных дасягненьняў. Яго з цікавасьцю прачытаюць усе, хто больш чым павярхоўна цікавіцца Усходняй Эўропай.”^[8]^[9]

Мемарыяльная дошка аб адкрыцьці Беларускай бібліятэкі і музэя імя Францішка Скарыны ў Лёндане ў 1971

У 1971 г. Оці ўрачыста адкрыў Беларускую бібліятэку і музэй Францыска Скарыны, адну з найбуйнейшых беларускіх бібліятэк за межамі Беларусі, – мерапрыемства, адзначанае памятнай дошкай з імем Оці ля ўваходу ў бібліятэку^[10].

Сьмерць

Оці памёр 17 жніўня 1978 г. Ангельска-беларускае таварыства пісала, што яно «шмат у чым абавязана» Оці і «сьмерць такога выбітнага прыхільніка зьявілася вельмі сумнай стратай»^[11].

Крыніцы

^ ^а ^б Oxford Dictionary of National Biography (анг.) / C. Matthew — Oxford: OUP, 2004.
^ ^а ^б ^в Folejewski Z. Robert Auty, 1914-1978 (анг.) — Association for Slavic, East European, and Eurasian Studies, 1978. — ISSN 0037-6779; 2325-7784
^ ^а ^б Brozović D., Ladan T. Robert Auty // Hrvatska enciklopedija (харв.) — LZMK, 1999. — 9272 с.
^ ^а ^б Джэральд Стоўн, «Оці, Робэрт (1914—1978)», Оксфардзкі слоўнік нацыянальнай біяграфіі Gerald Stone, «Auty, Robert (1914—1978)», The Oxford Dictionary of National Biography (online ed., Oxford University Press, 2004). Retrieved 27 April 2021
^ ^а ^б ^в ^г Леанард Форстэр, «Робэрт Оці, 1916—1978», Leonard Forster, «Robert Auty, 1916—1978», Proceedings of the British Academy, vol. 67 (1982), p. 339
^ ^а ^б «Прафесар Робэрт Оці», Prof. Robert Auty", The Times (London), 19 August 1978, p. 14
^ Arnold Mcmillin: “When Belarusians came, they started with the library”[Арнольд Макмілін: «Калі беларусы прыйшлі, пачалі з бібліятэкі»], 16 чэрвеня 2016, Беларуская бібліятэка і музэй імя Францішка Скарыны
^ Paula Borowska "The Journal of Belarusian Studies: Between Belarus and the West" (Паўла Бароўская "Часопіс Беларусістыкі: паміж Беларусьсю і Захадам"), 20 чэрвеня 2013
^ Robert Auty "Introduction" [Робэрта Оці "Уступ"]
^ Guide to the library. How the library was established[Гід па бібліятэцы. Як была створаная бібліятэка]
^ Гадавая справаздача за 1977-78 Старшыні Ангельска-Беларускага Таварыства

[_80f8fc98ed89bed3-1] а ^б Oxford Dictionary of National Biography (анг.) / C. Matthew — Oxford: OUP, 2004.

[_82f331d18155d729-2] а ^б ^в Folejewski Z. Robert Auty, 1914-1978 (анг.) — Association for Slavic, East European, and Eurasian Studies, 1978. — ISSN 0037-6779; 2325-7784

[_be2c560925d699f9-3] а ^б Brozović D., Ladan T. Robert Auty // Hrvatska enciklopedija (харв.) — LZMK, 1999. — 9272 с.

[:0-4] а ^б Джэральд Стоўн, «Оці, Робэрт (1914—1978)», Оксфардзкі слоўнік нацыянальнай біяграфіі Gerald Stone, «Auty, Robert (1914—1978)», The Oxford Dictionary of National Biography (online ed., Oxford University Press, 2004). Retrieved 27 April 2021

[:1-5] а ^б ^в ^г Леанард Форстэр, «Робэрт Оці, 1916—1978», Leonard Forster, «Robert Auty, 1916—1978», Proceedings of the British Academy, vol. 67 (1982), p. 339

[:2-6] а ^б «Прафесар Робэрт Оці», Prof. Robert Auty", The Times (London), 19 August 1978, p. 14

[7] Arnold Mcmillin: “When Belarusians came, they started with the library”[Арнольд Макмілін: «Калі беларусы прыйшлі, пачалі з бібліятэкі»], 16 чэрвеня 2016, Беларуская бібліятэка і музэй імя Францішка Скарыны

[8] Paula Borowska "The Journal of Belarusian Studies: Between Belarus and the West" (Паўла Бароўская "Часопіс Беларусістыкі: паміж Беларусьсю і Захадам"), 20 чэрвеня 2013

[9] Robert Auty "Introduction" [Робэрта Оці "Уступ"]

[10] Guide to the library. How the library was established[Гід па бібліятэцы. Як была створаная бібліятэка]

[11] Гадавая справаздача за 1977-78 Старшыні Ангельска-Беларускага Таварыства

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]