Псыхіка
Псы́хіка[1] (ад стар.-грэц. ψῡχικός — «душэўны») — уласьцівасьць высокаарґанізаванай матэрыі — галаўнога мозга — адбіваць, адлюстроўваць навакольны сьвет у пачуцьцях, адчуваньнях, а ў людзей — у мысьленьні й волі; душэўная арґанізацыя чалавека, сукупнасьць ягоных душэўных перажываньняў, сілаў, пачуцьцяў[2].
Гісторыя і характарыстыка
рэдагавацьУзьнікла на пэўнай ступені біялагічнай эвалюцыі, выступіла ў якасьці аднаго зь яе фактараў і забясьпечвае ўсё большую складанасьць прыстасаваньня арґанізмаў да ўмоў існаваньня. Дзякуючы актыўнаму й апэратыўнаму адлюстраваньню органамі пачуцьцяў і галаўным мозгам абʼектаў становіцца магчымым ажыцьцяўленьне дзеяньняў, адэкватных уласьцівасьцям гэтых абектаў, а тым самым — выжываньню арґанізму. Забясьпечвае пошук і надсітуатыўную актыўнасьць арґанізмаў. Псыхіка чалавека й жывёл уключае комплекс працэсаў і станаў: успрыманьне, памяць, мысьленьне, намеры, сны й іншае, а таксама элемэнты псыхічнага досьведу: адчуваньні, вобразы, уяўленьні, эмоцыі.
Асноўныя функцыі псыхікі
рэдагавацьКосьцін А. М. і Голікаў Ю. Я. вылучылі тры асноўных функцыі псыхікі[3]:
- кагнітыўную;
- рэлятыўную;
- рэгулятыўную.
Пры гэтым кагнітыўная й рэгулятыўная зьяўляюцца клясычнымі; іхнае прызначэньне складаецца ў ажыцьцяўленьні пазнавальных працэсаў, а таксама ў ініцыяцыі й арґанізацыі актыўнасьці. Дадаткова да іх выдзелена рэлятыўная функцыя псыхікі, ейнае прызначэньне — выпрацоўка субʼектыўных адносін да абʼектыўнай рэальнасьці й засяроджанасьці на яе патрэбных зьменах. Па сваім зьмесьце гэтыя адносіны падзяляюцца на два тыпы: эмацыйны й асэнсаваны.
Псыхалягічныя фактары ляжаць у аснове паводзін (вонкава назіраных рухаў чалавека й жывёл) і кіруюць ім[4]
Кагнітыўная псыхалёгія
рэдагавацьНавукоўцы-кагнітывісты аддаюць перавагу слова «розум» слову «псыхіка». Розум — сукупнасьць кагнітыўных здольнасьцяў, уключаючы сьвядомасьць, ўспрыманьне, мысьленьне, меркаваньні, мову й памяць. Звычайна гэта вызначаецца як здольнасьць да думак і сьвядомасьці сутнасьці[5].
Розум мае сілу ўяўленьня, распазнаваньня і ўдзячнасьці й адказвае за апрацоўку пачуцьцяў і эмоцыяў.
Глядзіце таксама
рэдагавацьКрыніцы
рэдагаваць- ^ Слоўнік пэдагагічных дысцыплін (праект). — Менск: Інбелкульт, 1930. — Slounik.org, 2003—2025
- ^ Тлумачэньне слова «Псыхіка». — Тлумачальны слоўнік беларускай мовы. // Слоўнік «Скарнік» (skarnik.by), 2012—2025.
- ^ Костин А. Н., Голиков Ю. Я. Введение релятивной функции в состав основных функций психики /Фундаментальные и прикладные исследования современной психологии: результаты и перспективы развития / Отв. ред. А. Л. Журавлёв, В. А. Кольцова. — М.: Изд-во «Институт психологии РАН», 2017. — 2714 с. — С. 92-100 ISBN 978-5-9270-0362-4 Архіўная копія ад 2018-05-20 г. (рас.)
- ^ Немов Р. С. Поведение // Психологический словарь / под ред. Н. В. Меньшиковой. — М.: Гуманитарный издательский центр ВЛАДОС (МПГУ), 2007. — С. 288. — 560 с. — 20 000 экз. — ISBN 978-5-691-01515-1. (рас.)
- ^ Mind — definition of mind in English. Oxford Dictionaries. Архіўная копія ад January 1, 2020 г. (анг.)
Літаратура
рэдагаваць- Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 2001. — Т. 13: Праміле — Рэлаксін. — 576 с. — ISBN 985-11-0216-4
- Кон И. С. Психология половых различий / Психология индивидуальных различий. Под ред. Ю. Б. Гиппенрейтер (рас.)
- , В. Я. Романова. Издание 2-е // М.: ЧеРо, 2002. — 776 с. ISBN 5-88711-178-X. — С. 154-159.
- Крафт-Эбинг Рихард. Половая психопатия / Перевод: Н. Вигдорчик, Г. Григорьев // М.: Родина, 2019. — 576 с., ил. ISBN 978-5-907211-41-4. (рас.)
- Филатова А. Ф. Психология половых различий и гендерная психология / УДК 159.922.2 // «Вестник Омского университета». 2007, № 1. ISSN 1812-3996. — С. 125-130. (рас.)
Вонкавыя спасылкі
рэдагаваць- Психика (рас.) (па-беларуску: «Псыхіка»)