Касьцёл Сьвятога Антонія Падуанскага і кляштар францішканаў (Менск)

Помнік сакральнай архітэктуры
Касьцёл Сьвятога Антонія Падуанскага і кляштар францішканаў
Шпіль касьцёла францішканаў. Б. Лявэрнь, 1840
Краіна	Беларусь
Места	Менск
Канфэсія	Лацінская Царква
Эпархія	Віцебская дыяцэзія
Заснавальнік	Тэадор Караль Друцкі-Горскі^[d]
Дата заснаваньня	XVII ст.

Касьцёл Сьвятога Антонія Падуанскага і кляштар францішканаў — помнік архітэктуры XVIII—XIX стагодзьдзяў у Менску. Знаходзіўся на паўднёвым баку Высокага Рынку, на рагу вуліцаў Францішканскай і Юраўскай^[a]. Твор архітэктуры клясыцызму.

Комплекс складаўся касьцёла, кляштарных карпусоў і гаспадарчых пабудоваў, аточаных мурам зь некалькімі брамамі. У 2-й палове XIX ст. улады Расейскай імпэрыі зруйнавалі касьцёл, у канцы 1940-х рокаў савецкія ўлады дашчэнту зьнішчылі кляштарныя пабудовы.

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Агульны выгляд кляштару, XIX ст.

19 кастрычніка 1680 року падкаморы менскі Тэадор Караль Горскі ахвяраваў манахам-францішканам пляц пад будаваньне касьцёла і кляштару. У 1681 року стольнік і падстароста менскі Тэадор Антоні Ваньковіч падараваў кляштару пляц на Татарскай вуліцы і запісаў 2 тыс. злотых. У 1689 року Юры Кастравіцкі ахвяраваў францішканам пляц на Лошыцкай вуліцы, а Станіслаў Заблоцкі — пляц на вуліцы Няміскай.

У XVIII ст. мэцэнатамі кляштару былі Антоні Прушынскі, Самуіл і Клара Камоцкія, Юры Сьвіты-Іліч.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

Кляштар францішканаў па перабудове пад мескую ўправу

Па другім падзеле Рэчы Паспалітай (1793) касьцёл і кляштар працягвалі дзеяць. У канцы XVIII ст. у рэзыдэнцыі было 5 манахаў. У 1798 року кляштар францішканаў перавялі ў будынкі былога кляштару кармэлітаў. У 1801 року на месцы старога драўлянага касьцёла заклалі новы мураваны.

Па здушэньні вызвольнага паўстаньня (1830—1831) у 1832 року расейскія ўлады ліквідавалі кляштар. Па пераводзе францішканаў у кляштарных будынках разьмясьцілася каталіцкая духоўная сэмінарыя. У 1843 року сэмінарыю перавялі ў будынкі зачыненага дамініканскага кляштару, а ў колішніх францішканскіх мурах разьмясьцілі каталіцкую кансысторыю. Па здушэньні нацыянальна-вызвольнага паўстаньня 1863—1864 рокаў расейскія ўлады канфіскавалі будынкі ў каталікоў і перабудавалі іх пад мескую ўправу.

Найноўшы час

Будынак колішняга кляштару (мескай управы), 1920-я

За часамі Другой Сусьветнай вайны кляштарныя будынкі атрымалі пашкоджаньні, а ў канцы 1940-х рокаў іх разбурылі пры рэканструкцыі гістарычнай Францішканскай вуліцы^[1].

Архітэктура

Касьцёл

Драўляны касьцёл — крыжападобны ў пляне 2-вежавы аб'ём, арыентаваны галоўны фасадам на Францішканскую вуліцу. У паўночна-заходняй вежы знаходзілася 3 званы.

Інтэр’ер касьцёла ўпрыгожвалі 4 драўляныя алтары. У галоўным алтары, які аздаблялі 12 мэталічных ліхтароў, знаходзіўся абраз Сьвятога Антонія. Астатнія алтары мелі абразы Сьвятога Францішка, Сьвятога Яна і Найсьвяцейшай Панны Марыі. Падлога ў касьцёле была цаглянай.

Кляштар

Драўляны кляштарны корпус — будынак, які стаяў паміж драўляным касьцёлам і вуліцай Юраўскай.

Мураваны кляштарны корпус — Г-падобны ў пляне 2-павярховы будынак пад двухсхільным дахам (матэрыял пакрыцьця — дахоўка), які аддзяляўся ад сьцяны магутным прафіляваным гмызам. У паўднёва-заходняй частцы тарэц даху закрываўся трыкутным франтонам, аздобленым скульптурамі двух анёлаў і рэльефнай выявай сонца з праменямі ў тымпане. Рытм фасадаў стваралі прастакутныя аконныя праёмы бязь ліштваў. Плян калідорны^[2].

На тэрыторыі кляштарнага комплексу знаходзіўся гарод, а таксама фруктовы дэкаратыўны сад^[1].

Заўвагі

^ Цяпер на гэтым месцы жылы дом пад адрасам вуліца Леніна, 5

Крыніцы

^ ^а ^б Дзянісаў У. Менскі кляштар францысканцаў // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 295.
^ Дзянісаў У. Кляштар францысканцаў // Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Мінска. Кн. 1. — Мн., 2001. С. 328.

Літаратура

Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0
Мінск. Стары і новы / аўт.-склад. У. Валажынскі; пад. рэд. З. Шыбекі — Менск: Харвест, 2007. — 272 с.: іл. ISBN 978-985-16-0092-8.
Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Мінска. У 4 кн. Кн. 1-я. — Мн.: БЕЛТА, 2001. — 576 с.: іл. ISBN 985-6302-33-1.

Вонкавыя спасылкі

Касьцёл Сьв. Антонія і кляштар францысканаў (Менск), Radzima.org

[1] Цяпер на гэтым месцы жылы дом пад адрасам вуліца Леніна, 5

[evkl-2] а ^б Дзянісаў У. Менскі кляштар францысканцаў // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 295.

[3] Дзянісаў У. Кляштар францысканцаў // Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Мінска. Кн. 1. — Мн., 2001. С. 328.

[a]

[1]

[2]