Канадзкая мова
Ка́надзкая мова[3] (трансьл. ка́нада) — мова народу канада, на якой размаўляюць пераважна ў штаце Карнатака ды некаторых іншых штатах Індыі.
| Канадзкая мова | |
| ಕನ್ನಡ | |
.jpg) Арэал мовы канада ў Індастане[1] | |
 | |
| Ужываецца ў | Індыя |
|---|---|
| Рэгіён | Карнатака |
| Колькасьць карыстальнікаў | 38 000 000 |
| Клясыфікацыя | Дравідыйская сям’я
|
| Афіцыйны статус | |
| Афіцыйная мова ў | штаце Карнатака |
| Статус: | 2 Правінцыйны[d][2] |
| Пісьмо | канадзкае пісьмо[d] |
| Коды мовы | |
| ISO 639-1 | kn |
| ISO 639-2(Б) | kan |
| ISO 639-2(Т) | kan |
| ISO 639-3 | kan |
Колькасьць носьбітаў — каля 38 мільёнаў[4], што робіць мову адной з 40 найбольш распаўсюджаных у сьвеце. Мае афіцыйны статус у штаце Карнатака[5], а таксама прызнаная індыйскім урадам адной з клясычных моваў[6][7][8]. У генэтычным дачыненьні ўяўляе сабою адну з моваў дравідыйскае сям’і моваў, уваходзячы ў склад клястэру канада-бадага тамільска-канадзкае групы[9] паўднёвадравідыйскае галіны.
Для запісу выкарыстоўваецца ўласны альфабэт, які разьвіўся з альфабэту кадамба. Мова канада ўваходзіць у г.зв. вялікую дравідыйскую чацьверку — разам з блізкароднаснымі тамільскай мовай і мовамі тэлугу й малаялам складае большасьць ад носьбітаў усіх дравідыйскіх моваў, хоць агульная колькасьць усіх моваў дравідыйскае сям’і налічвае прынамсі ня менш за 60 асобных моваў.
Гісторыя
рэдагавацьПаводле дасьледніка Сэнфарда Стывэра, гісторыя мовы канада ўмоўна можа быць падзеленая на тры пэрыяды: старажытная канада (450—1200), сярэдняя канада (1200—1700) і сучасная канада (ад 1700)[10]. На стажытнай канадзе напісаныя многія помнікі джайнісцкай літаратуры. Пасьля заваяваньня тэрыторыі цяперашняга штату Карнатака Вялікабрытаніяй разьвіцьцё канады на пэўны час спынілася. У XIX стагодзьдзі была распрацаваная новаканадзкая мова на аснове арыгінальнае графікі і размоўных дыялектаў.
Значны ўплыў на мову аказаў санскрыт, заўважны таксама сьлед іншых моваў, сярод якіх пракрыт і палі. Паводле дасьледнікаў Бгадрыраджу Крышнамурці і Каміла Звэлебіла, канада і тамільская мова вылучыліся ў асобныя з прота-таміла-канадзкай падгрупы прыкладна ў VIII—VI стагодзьдзях да н. э.[11][12][13].
Дыялекталёгія
рэдагавацьВылучаюць 4 групы гаворак — паўднёвая, мангалорская, паўночная і паўночна-ўсходняя. Існуюць дробныя гаворкі (сацыялекты), характэрныя для прадстаўнікоў пэўных кастаў і сацыяльных плястоў (напрыклад, гавіканада — сацыялект канадзкіх брагманаў).
Пісьмо
рэдагаваць
У мове канада выкарыстоўваюцца 49 фанэмічных літараў, што падзяляюцца на тры групы:
- сварагалу (галосныя — трынаццаць літараў);
- в’янджанагалу (зычныя — трыццаць чатыры літары);
- ёгаваахакагалу (дзьве літары: анусвара па-канадзку: ಂ і вісарга па-канадзку: ಃ, нясуць функцыі дыякрытычных знакаў і запазычаныя непасрэдна з старажытнаіндыйскае пісьмовасьці брагмі).
Пісьмовасьць створаная паводле старажытнаіндыйскай пісьмовасьці брагмі. Аднак колькасьць пісьмовых сымбаляў значна большая за 49 літараў, паколькі розныя сымбалі могуць камбінавацца ў лігатуры. На ўзор пісьмовасьці брагмі, а таксама практычна ўсіх традыцыйных пісьмовасьцяў Індыі, пісьмо заснавае на сылябічным прынцыпе, кожны знак пазначае спалучэньне тыпу CV (дзе C і V — любы зычны й любы галосны адпаведна).
Марфалёгія, сынтаксіс
рэдагавацьУ канадзе прыняты парадак словаў дзейнік-дапаўненьне-выказьнік, як і ва ўсіх дравідыйскіх мовах.
Канада — словазьменная мова з трыма родамі (мужчынскі, жаночы і ніякі) і двума лікамі (адзіночны і множны). Словы зьмяняюцца па родах, ліках і склонах.
Глядзіце таксама
рэдагавацьКрыніцы
рэдагаваць- ^ http://www.columbia.edu/itc/mealac/pritchett/00maplinks/overview/languages/himal1992max.jpg
- ^ Ethnologue (анг.) — 25, 19 — Dallas, Texas: SIL International, 1951. — ISSN 1946-9675
- ^ Джон Стывэнс. Дынастыя Чалук'я (канадзкая мова, канадзкае пісьмо) // Даведнік «Кінэшма», 24 студзеня 2021 г. Праверана 2 сьнежня 2022 г.
- ^ Census 2001: Talen per staat (анг.). Censusindia.gov.in. Праверана 2013-02-12 г.
- ^ The Karnataka Official Language Act (анг.) (PDF) Official website of Department of Parliamentary Affairs and Legislation. Government of Karnataka. Праверана 29 June 2007 г.
- ^ Declaration of Telugu and Kannada as classical languages (анг.) Press Information Bureau. Ministry of Culture, Government of India (31 October 2008). Праверана 17 February 2013 г.
- ^ Kuiper (2011), p.74
- ^ Telugu, Kannada get classical tag (анг.) // The Times of India, 1 November 2008 г.
- ^ Shapiro and Schiffman (1981), pp. 95–96
- ^ Steever, S.B. (1998), p. 129
- ^ Zvelebil (1973), p.4 (Introductory)
- ^ Classical Kannada, Antiquity of Kannada (анг.) Centre for classical Kannada. Central Institute for Indian Languages. Праверана 2011-08-28 г.
- ^ Zvelebil in Kloss and McConnell (1978), p240
Літаратура
рэдагаваць- Kuiper, Kathleen, ed. (2011). «Dravidian Studies: Kannada». Understanding India-The Culture of India. New York: Britannica educational Printing. ISBN 978-1-61530-203-1
- Steever, S. B. (1998). «Kannada». In Steever, S. B. (ed.). The Dravidian Languages (Routledge Language Family Descriptions). London: Routledge. Pp. 436. pp. 129—157. ISBN 0-415-10023-2
- Zvelebil, Kamil (1973) [1973]. Smile of Murugan: On Tamil Literature of South India. Leiden, Netherlands: BRILL. ISBN 90-04-03591-5
Вонкавыя спасылкі
рэдагаваць| Вікіпэдыя мае вэрсію мовай канада |
- Омніглёт (анг.)
- Вывучэньне канады (анг.)