Бітва за Ўлёру

Бітва за Ўлёру
	Па хадзе гадзіньніка зьверху долу: італьянская вайсковая база; альбанскія салдаты на пазіцыях; захопленыя альбанцамі гарматы
Дата:	4 чэрвеня — 3 верасьня 1920
Месца:	Паўночная Альбанія
Прычына:	тэрытарыяльныя дамаганьні Італіі да Альбаніі і нявызначанасьць граніц Альбаніі
Вынік:	прызнаньне Італіяй незалежнасьці Альбаніі
Тэрытарыяльныя; зьмены:	італьянскае войска выведзенае зь земляў Альбаніі (акрамя вострава Сазані, які застаўся пад італьянскім кантролем)
	Супернікі
	Камандуючыя
Казім Качулі; Ахмэт Лепеніца; Селам Мусай	Джавані Джаліці; Сеціміа Пьянчэціні; Энрыка Гоці
	Колькасьць
4 тысячы чалавек	20 тысяч чалавек, часткі артылерыі і флёту
	Страты
3 тысячы забітымі	ад 2 да 3 тысяч забітымі

Бітва за Ўлёру, Вайна за Ўлёру (па-альбанску: Lufta e Vlorës, па-італьянску: Guerra di Valona) ці Вайна 1920 году (па-альбанску: Lufta e Njëzetës) — вайна паміж княствам Альбанія і каралеўствам Італія, якая працягвалася з 4 чэрвеня па 3 верасьня 1920 году на тэрыторыі Паўднёвай Альбаніі і вобласьці Ўлёра. Альбанскія паўстанцы, якімя саступалі па колькасьці і ўзбраеньні італьянцам, здолелі атрымаць перамогу і прызнаньне незалежнасьці Альбаніі: абмеркаваньне граніц маладой дзяржавы на Парыскай мірнай канфэрэнцыі скончылася толькі пасьля заканчэньня вайны за Ўлёру. Гэты канфлікт лічыцца пераломным у гісторыі незалежнасьці Альбаніі^[1].

Пачаткі канфлікту

У 1915 годзе Італія падпісала сакрэтную Лёнданскую дамову, па якой абавязвалася ўступіць у вайну супраць Нямеччыны і Аўстра-Вугоршчыны ў абмен на шэраг тэрытарыяльных саступак пасьля вайны. У лік абяцаных тэрыторыяў уваходзілі Валёна (цяпер Влёра) і востраў Сазэно (цяпер Сазані), а будучыня самой Альбаніі заставалася пад пытаньнем: у пэрспэктыве Антанта магла дамагчыся падзелу значнай часткі Альбаніі паміж Сэрбіяй, Чарнагорыяй і Грэцыяй, а частку альбанскіх тэрыторыяў абвясьціць нэўтральнай зонай або зусім аддаць Італіі^[3]. На Парыскай мірнай канфэрэнцыі, якая прайшла ў 1919—1920 гады, саюзьнікі доўгі час не маглі вызначыцца з нагоды межаў Альбаніі, але пры гэтым не сумняваліся ў правах Італіі на Ўлёру. Прэм’ер-міністар Франчэска Ніці лічыў, што саюзьнікі падтрымаюць далучэньне альбанскіх зямель да Італіі^[4].

Хада канфлікту

Альбанскі ўрад не прызнаваў прэтэнзій Італіі і не жадаў ісьці на саступкі. 4 чэрвеня альбанцы запатрабавалі ад Італіі адмовіцца ад прэтэнзій на Ўлёру і перадаць кіраваньне горадам і вобласьцю Альбаніі, на што генэрал Сэціма Пьячэнціні адказаў адмовай. Альбанцы абвясьцілі аб стварэньні Нацыянальнага камітэту абароны пад кіраўніцтвам Казіма Качулі і пачалі зьбіраць добраахвотнікаў для абароны сваіх земляў. Камандзірам атрада колькасьцю ў 4 тысячы чалавек стаў Ахмет Лепеньца. Альбанскія паўстанцы былі дрэнна ўзброеныя: не ва ўсіх было агнястрэльная ці нават халодная зброя, хтосьці ўзбройваўся палкамі і камянямі. Ім супрацьстаялі 20 тысячаў навучаных італьянскіх салдат, узброеных артылерыяй і якія мелі падтрымку з мора.

Альбанцы завязалі баі ў рэгіёне Ўлёра, а неўзабаве мяцежнікаў падтрымалі і добраахвотнікі зь іншых буйных альбанскіх гарадоў^[5]. Імклівы націск альбанцаў не дазволіў італьянцам перакінуць падмацаваньня, а мяцежнікі ўзялі горад Влёра ў аблогу^[6]. 2 жніўня 1920 Італія падпісала дамову з Альбаніяй і пагадзілася вывесьці свае войскі і адмовіцца ад прэтэнзій на Ўлёру. 5 жніўня было абвешчана спыненьне агню, што паклала канец узброеным сутыкненьням.

Расклад сілаў

Альбанія

Альбанскія паўстанцкія часткі
Атрыды з Шулеры	Кало Целхаі
Атрады з Кута	Рапо Чэло і Халім Ракіпі
Атрады з Дуката	Шэме Садзіку і Хадо Жэкіры
Сілы з Лумі і Ўлёры	Салі Ўранішці
Сілы зь Фенгу	Мучо Аліў
Сілы з Каніны	Бекір Вело
Сілы з Салары	Селам Мусай
Сілы з Курвелеша	Рыжа Руна
Сілы з Фтэры	Джафер Шэху
Сілы з Малякастры	Бекташ Чакрані і Халім Хаміці
Сілы з Скрапара	Рыжа Код’елі
Сілы зь Берата	Сеит Топтані і Іжэдзін Врыоні
Сілы зь Пекіні	Адем Гінішы
Сілы з Гіракастры	Явэр Хуршыці і Джаўдэт Пікары
Сілы з Чамерыі	Алуш Сеці Така і Мухарэм Рушыці
Сілы з Корчы	Капітан Ферыт Фрашэры і Тосун Селеніца
Сілы з Тыраны	Капітан Ізмаіл Хакі Кучы
Добраахвотнікі з ЗША	Капітан Акіф Пермеці і Карэйман Татджані

Італія

Італьянскія часткі
Раён	Падразьдзяленьне	Камандуючы
Раён Влёра—Каніна	Штаб 36-й дывізіі	Генэрал Сеціма Пьячэнціні, генэрал Эмануэле Пульезе і генэрал дэ Лука
Кота	Транспартны, харчовы і мэдычны цэнтар, 4-е камандаваньне зьмяшанай артылерыі, альпійскі батальён і 72-і пяхотны батальён	Камандзір карабінэраў, генэрал Энрыка Гоці, начальнік гарнізону Кавалё Мікеле
Гёрм	Центар кулямётнай роты	Капітан Бергамаскі
Замак Матахасанай	72-й пяхотны батальён, пяхотны полк, 182-я батарэя горнай артылерыі (70-мм гарматы)	Маёр
Замак Тэлепэна	Пяхотны батальён, 157-е артылерыйскае аддзяленьне, сілы карабінэраў	Маёр Бранціні
Перавал Льлягара	35-й батальён 35-га палка бэрсальераў, 105-е падразьдзяленьне	Капітан Боансеа
Хімара	Штаб 35-га палка бэрсальераў	Генэрал Росі, палкоўнік Манганэлі
Селяніца		Маёр Гвадалюпі
Заліў Влёры	Карабель «Сан Марыё», «Бручэці», «Дуліё», «Алькіна», «Арыён», «Арчыёне»
Раён Уя-Фтохта	Авіацыя
Паная	Склады італьянскіх войскаў
Вайза	Шпіталь і пасты аховы

Крыніцы

^ ^а ^б ^в Stephanie Schwandner-Sievers, Bernd Jürgen Fischer. Albanian identities: myth and history. Edition illustrated. C. Hurst & Co. Publishers, 2002. ISBN 1-85065-572-3, ISBN 978-1-85065-572-5
^ Hugh Montgomery-Massingberd, editor, Burke's Royal Families of the World, Volume 1: Europe & Latin America (London, UK: Burke's Peerage Ltd, 1977), page 106
^ Southern Albania, 1912—1923 Publisher Stanford University Press ISBN 0-8047-6171-X, 9780804761710 p.61
^ Italy from liberalism to fascism, 1870—1925 Author Christopher Seton-Watson Edition illustrated Publisher Taylor & Francis, 1967 ISBN 0-416-18940-7, ISBN 978-0-416-18940-7 p. 578
^ GLI ITALIANI IN ALBANIA (італ.)
^ Узьнікненьне Альбанскай дзяржавы (рас.)

[Identities-1] а ^б ^в Stephanie Schwandner-Sievers, Bernd Jürgen Fischer. Albanian identities: myth and history. Edition illustrated. C. Hurst & Co. Publishers, 2002. ISBN 1-85065-572-3, ISBN 978-1-85065-572-5

[2] Hugh Montgomery-Massingberd, editor, Burke's Royal Families of the World, Volume 1: Europe & Latin America (London, UK: Burke's Peerage Ltd, 1977), page 106

[3] Southern Albania, 1912—1923 Publisher Stanford University Press ISBN 0-8047-6171-X, 9780804761710 p.61

[4] Italy from liberalism to fascism, 1870—1925 Author Christopher Seton-Watson Edition illustrated Publisher Taylor & Francis, 1967 ISBN 0-416-18940-7, ISBN 978-0-416-18940-7 p. 578

[5] GLI ITALIANI IN ALBANIA (італ.)

[6] Узьнікненьне Альбанскай дзяржавы (рас.)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]