Бэлемніты (Belemnoidea) — кагорта вымерлых галаваногіх малюскаў, якая існавала ад пачатку дэвонскага пэрыяду па эацэн, росквіт перажыла падчас юры ды крэйды і амаль цалкам вымерла цягам крэйдава-палеагенавай катастрофы. Знаходкі прадстаўнікоў атраду, што паходзяць з раньняга палеагену, належаць да спрэчных. У вузкім сэнсе пад паняткам «бэлемніты» разумеюць толькі атрад Belemnitida, які існаваў толькі ў мэзазоі.

Бэлемніты
Клясыфікацыя
ЦарстваЖывёлы
ТыпМалюскі
КлясаГалаваногія
АтрадАўлякацэрыды Бэлемніты Дыплябэліды Фрагматэўтыды
Бінамінальная намэнклятура
Belemnoidea

Марфалёгія

рэдагаваць

Зьнешне бэлемніты нагадвалі кальмараў. Бэлемніты мелі ўнутымантыйны шкілет, рэшткі якога часьцяком сустракаюцца сярод мэзазойскіх пародаў. Шкілет складаўся з фрагмакону (шматкамэрнае араганітавае ракавіны), ростру (масіўнай кальцытавай структуры, якая ахоплівала фрагмакон ззаду) ды праастракуму (доўгага вырасту фрагмакону зьпераду, які ўяляў сабой рудымэнт верхняе сьценкі пярэдняе камэры. Цела малюска месьцілася ў найвялікшае камэры, тады як усе астатнія былі запоўненыя газам ды спалучаліся зь целам пры дапамозе сыфону. У скамянелым стане звычайна захоўваецца толькі ростр. Таксама вядомыя знаходкі фасфатных гачкаў, якія разьмяшчаліся на шчупальцах бэлемнітаў. Некаторыя з гатункаў бэлемнітаў мелі ростр даўжынёй да 50—60 сантымэтраў. Жывёла з падобнымі памерамі шкілету мела дасягаць трох мэтраў даўжыні.

Біялёгія

рэдагаваць

Бэлемніты былі пэлягічнымі жывёламі, здольныя да хтукага перамяшчэньня. Адыгрывалі важную ролю ў харчовых ланцугах мэзазойскага мора, палюючы на рыбаў і служачы здабычай марскім паўзунам.

Вывучэньне

рэдагаваць

Знаходкі бэлемнітаў вядомыя здаўна, але як таксанамічная група яны былі вызначаныя толькі ў 1895 годзе Цытэлем. Бэлемніты зьяўляюцца кіруючымі выкапнёвымі юры ды крэйды. Рэшткі бэлемнітаў распаўсюджаныя на ўсіх кантынэнтах, у тым ліку на тэрыторыі Беларусі, дзе трапляюцца ў адкладах верхняй юры і крэйды. Народная назва рэштак бэлемнітаў — «чортавы пальцы».

Літаратура

рэдагаваць
  • Основы палеонтологии. Справочник для палеонтологов и геологов СССР. Моллюски—головоногие, т. 2. М., 1958.

Вонкавыя спасылкі

рэдагаваць

  Бэлемнітысховішча мультымэдыйных матэрыялаў