Атанасаўскі сымбаль веры

Атана́саўскі Сымбаль ве́ры (па-лацінску: Symbolum Quicumque) — старажытны хрысьціянскі сымбаль веры.

Аўтарства

Традыцыйна ў каталіцтве прыпісваўся сьв. Атанасу Александрыйскаму, які жыў у IV стагодзьдзі і пісаў грэцкай мовай.

Упершыню аўтарства сьв. Атанаса Вялікага было пастаўленае пад сумнеў у 1642 року ў працы галяндзкага кальвініста Г. Восіюса^[1], якога падтрымалі мноства навукоўцаў. Аргумэнты супраць аўтарства Атанаса былі наступнымі: адсутнічае грэцкі тэкст сымбалю; ніхто з грэцкіх Айцоў гэты сымбаль веры не цытуе і нават ня згадвае (першыя згадкі ў грэкаў «Quicumque vult» датаванае XII стагодзьдзем); сам Атанас быў строгім заступнікам толькі аднаго сымбалю — Нікейскага; сымбаль утрымлівае філіёквэ, якое, хоць і сустракаецца ў творах Атанаса^[2], яшчэ не ўвайшло ў шэраг шырока абмяркоўваных дагматаў веры.

Сымбаль веры мае заходняе паходжаньне. У цяперашні час існуе мноства гіпотэзаў прыналежнасьці сымбалю — Амбросі Мэдыялянскі, Аўгустын, Вікенці Лярынскі, Іляры Піктавійскі, Яўсэбіюш Кесарыйскі, яп. Вярцэльскі (IV ст.) і інш.^[1], аднак пытаньне аўтарства дагэтуль невырашанае, бо ў творах вышэйназваных аўтараў няма ні цытатаў з гэтага сымбалю, ні ягоных згадак. Выяўленьне ў 1940 року невядомай дагэтуль работы Вікенція Лярынскага, мова якой выключна падобная да мовы Атанасаўскага сымбалю, спарадзіла вэрсію пра прыналежнасьць сымбалю Вікенцію Лярынскаму або ягоным вучням^[3]. Таксама невядомы час зьяўленьня сымбалю. Шэраг дасьледчыкаў прапаноўваў датаваньні «не раней за 430 рок», «пэрыяд да зьяўленьня нестарыянства», «533 рок»^[1].

Найранейшы рукапіс, які месьціць «Quicumque vult» — рукапіс «казаней пад імем сьвятога Анастаса». На думку Г. Морэна, ягонае аўтарства належыць Цэзару Арльскаму. Ён захоўваецца ў эпархіяльнай Кельнскай бібліятэцы (Г. Марэн датаваў яе IX стагодзьдзем)^[4]^[5].

Зьмест

Сымбаль зьмяшчае абвяржэньне шматлікіх ерасей першых стагодзьдзя хрысьціянства, галоўным чынам арыянства, нестарыянства, монафізыцтва. У тэкст сымбалю ўваходзіць філіёквэ, што даказвае ягонае зьяўленьне ў позьняй Заходняй царкве.

Выкарыстаньне

Практыка літургічнага выкарыстаньні «Quicumque vult» ўзыходзіць прыкладна да IX стагодзьдзя.

Тэкст Атанасаўскага Сымбалю веры ўжываецца ў набажэнстве Рыма-каталіцкай царквы ў складзе Літургіі гадзін. Акрамя таго, яго выкарстоўваюць у набажэнствах англіканцы і лютэранцы. У праваслаўнай царкве Атанасаўскі Сымбаль веры не выкарыстоўваецца.

Тэкст

Лацінскі тэкст	Беларускі тэкст
Quicumque vult salvus esse, ante omnia opus est, ut teneat catholicam fidem: Quam nisi quisque integram inviolatamque servaverit, absque dubio in aeternam peribit. Fides autem catholica haec est: ut unum Deum in Trinitate, et Trinitatem in unitate veneremur. Neque confundentes personas, neque substantiam seperantes. Alia est enim persona Patris alia Filii, alia Spiritus Sancti: Sed Patris, et Fili, et Spiritus Sancti una est divinitas, aequalis gloria, coeterna maiestas. Qualis Pater, talis Filius, talis Spiritus Sanctus. Increatus Pater, increatus Filius, increatus Spiritus Sanctus. Immensus Pater, immensus Filius, immensus Spiritus Sanctus. Aeternus Pater, aeternus Filius, aeternus Spiritus Sanctus. Et tamen non tres aeterni, sed unus aeternus. Sicut non tres increati, nec tres immensi, sed unus increatus, et unus immensus. Similiter omnipotens Pater, omnipotens Filius, omnipotens Spiritus Sanctus. Et tamen non tres omnipotentes, sed unus omnipotens. Ita Deus Pater, Deus Filius, Deus Spiritus Sanctus. Et tamen non tres dii, sed unus est Deus. Ita Dominus Pater, Dominus Filius, Dominus Spiritus Sanctus. Et tamen non tres Domini, sed unus est Dominus. Quia, sicut singillatim unamquamque personam Deum ac Dominum confiteri christiana veritate compelimur: ita tres Deos aut Dominos dicere catholica religione prohibemur. Pater a nullo est factus: nec creatus, nec genitus. Filius a Patre solo est: non factus, nec creatus, sed genitus. Spiritus Sanctus a Patre et Filio: non factus, nec creatus, nec genitus, sed procedens. Unus ergo Pater, non tres Patres: unus Filius, non tres Filii: unus Spiritus Sanctus, non tres Spiritus Sancti. Et in hac Trinitate nihil prius aut posterius, nihil maius aut minus: sed totae tres personae coaeternae sibi sunt et coaequales. Ita ut per omnia, sicut iam supra dictum est, et unitas in Trinitate, et Trinitas in unitate veneranda sit. Qui vult ergo salvus esse, ita de Trinitate sentiat. Sed necessarium est ad aeternam salutem, ut incarnationem quoque Domini nostri Iesu Christi fideliter credat. Est ergo fides recta ut credamus et confiteamur, quia Dominus noster Iesus Christus, Dei Filius, Deus et homo est. Deus est ex substantia Patris ante saecula genitus: et homo est ex substantia matris in saeculo natus. Perfectus Deus, perfectus homo: ex anima rationali et humana carne subsistens. Aequalis Patri secundum divinitatem: minor Patre secundum humanitatem. Qui licet Deus sit et homo, non duo tamen, sed unus est Christus. Unus autem non conversione divinitatis in carnem, sed assumptione humanitatis in Deum. Unus omnino, non confusione substantiae, sed unitate personae. Nam sicut anima rationalis et caro unus est homo: ita Deus et homo unus est Christus. Qui passus est pro salute nostra: descendit ad inferos: tertia die resurrexit a mortuis. Ascendit ad caelos, sedet ad dexteram Dei Patris omnipotentis: inde venturus est iudicare vivos et mortuos. Ad cuius adventum omnes homines resurgere habent cum corporibus suis: et reddituri sunt de factis propriis rationem. Et qui bona egerunt, ibunt in vitam aeternam: qui vero mala, in ignem aeternum. Haec est fides catholica, quam nisi quisque fideliter firmiterque crediderit, salvus esse non poterit. Amen.	Усялякі, хто жадае збавеньня, найперш мусіць прытрымлівацца усеагульнай хрысьціянскай веры. Той, хто не зьберагае яе ў цэласьці і чысьціні, несумненна асуджаны на вечныя мукі. Праўдзівая ж хрысьціянская вера такая: мы пакланяемся адзінаму Богу ў Трыадзінстве і Трыадзінству ў Адзіным Бостве, мы ня зьмешваем Іпастасі і не падзяляем Боскую сутнасьць. Бо одна Іпастась Боства — Айцец, іншая — Сын, іншая — Дух Сьвяты. Але Айцец, і Сын, і Дух Сьвяты — адно Боства, слава Ягоная адна, веліч Ягоная адна і вечная. Які Айцец, такі ж і Сын, такі ж і Дух Сьвяты. Няствораны Айцец, няствораны Сын, няствораны Дух Сьвяты. Неасяжны Айцец, неасяжны Сын, неасяжны Дух Сьвяты. Вечны Айцец, вечны Сын, вечны Дух Сьвяты. Аднак няма трох вечных, а толькі адзін вечны. Таксама й няма трох няствораных, трох неасяжных, але ёсьць толькі адзін няствораны і адзін неасяжны. Таксама ўсемагутны Айцец, усемагутны Сын, усемагутны Дух Сьвяты. Аднак не існуе трох усемагутных, але толькі адзін усемагутны. Таксама Айцец ёсьць Бог, Сын ёсьць Бог, Дух Сьвяты ёсьць Бог. Аднак не існуе трох Багоў, а адзін Бог. Таксама Айцец ёсьць Госпад, Сын ёсьць Госпад, Дух Сьвяты ёсьць Госпад. Аднак не існуе трох Госпадаў, а адзін Госпад. Бо так сама, як хрысьціянская праўда вымагае ад нас вызнаваць кожную Іпастась Богам і Госпадам, так сама і ўсеагульная хрысьціянская вера забараняе нам казаць пра трох Багоў або Госпадаў. Ніхто Айца не зрабіў зь нічога, не стварыў, не нарадзіў. Сын толькі ад Айца; нязроблены, няствораны, але народжаны. Дух Сьвяты ад Айца і Сына; нязроблены, няствораны, не народжаны, але паходзіць. Так, ёсьць адзін Айцец, а ня тры Айцы; адзін Сын, а ня тры Сыны; адзін Дух Сьвяты, а ня тры Духі Сьвятыя. І ў гэтым Трыадзінстве ніхто ня ёсьць ні першым, ні наступным, ніхто большым ці меншым, але ўсе тры Іпастасі між сабою аднолькава вечныя і роўныя. Вось жа, ва ўсім, як было сказана вышэй, належыць пакланяцца як адзінству ў Трыадзінстве, так і Трыадзінству ў адзінстве. Так што кожны, хто жадае збавеньня, павінен так разважаць пра Тройцу. Але неабходна для вечнага збавеньня яшчэ цьвёрда верыць ва ўцелаўленьне Госпада нашага Ісуса Хрыста. Бо праўдзівая вера палягае ў тым, што мы веруем і спавядаем Госпада нашага Ісуса Хрыста Сынам Божым, Богам і Чалавекам. Богам ад сутнасьці Айца, народжаным перад усімі вякамі; і Чалавекам, народжаным ад існасьці маці. Дасканалым Богам, дасканалым чалавекам, які мае разумную душу і чалавечае цела. Роўным Богу паводле Боскасьці, меншым за Бога паводле чалавецкасьці. Які хоць і ёсьць Богам і чалавекам, аднак ёсьць не двума, а адзіным Хрыстом. Адзіным не таму, што Божае ператварылася ў чалавечае, а таму, што Бог стаўся чалавекам. Цалкам адзіным, не зьмяшаньнем Існасьцяў, але з адзінства Асобы. Бо як разумная душа і цела ёсьць адным чалавекам, так і Бог і чалавек ёсьць адзін Хрыстос. Які пакутаваў дзеля нашага збаўленьня, сышоў у пекла, уваскрос зь мёртвых трэцяга дня, увазьнёсься на нябёсы і сядзіць праваруч Бога Айца, Бога ўсемагутнага, адкуль Ён прыйдзе судзіць жывых і мёртвых. Пры Ягоным прышэсьці ўсе людзі ўваскрэснуць зь целамі, каб даць справаздачу пра свае ўчынкі. І тыя, што рабілі добрае, увойдуць у жыцьцё вечнае, а хто рабіў злое — у вагонь вечны. Гэта ёсьць праўдзівая вера; хто шчыра і цьвёрда ня веруе ў гэта, ня можна атрымаць збаўленьня. Амэн.

Крыніцы

^ ^а ^б ^в «Афанасиев символ веры» //Православная энциклопедия
^ Афанасий Великий Послания к Серапиону.
^ Mahajan, Deepti; Sampaolo, Marco (2012), «Athanasian Creed», Encyclopedia Britannica
^ Bardy Gustave. La prédication de saint Césaire d’Arles. In: Revue d’histoire de l'Église de France, tome 29, n°116, 1943. p. 217 // Персей
^ G. Morin, "S. Caesarii serimones, p. xcix; A propos du Quicumque : extrait d’homélies de Césaire d Arles sous le nom de saint Athanase, la Revue bénédictine, t.XXVIII (1911),. p. 417—424]

Літаратура

«Афанасиев символ веры» //Православная энциклопедия

Вонкавыя спасылкі

Quicumque vult (лац.) (анг.)

[pe-1] а ^б ^в «Афанасиев символ веры» //Православная энциклопедия

[2] Афанасий Великий Послания к Серапиону.

[3] Mahajan, Deepti; Sampaolo, Marco (2012), «Athanasian Creed», Encyclopedia Britannica

[4] Bardy Gustave. La prédication de saint Césaire d’Arles. In: Revue d’histoire de l'Église de France, tome 29, n°116, 1943. p. 217 // Персей

[5] G. Morin, "S. Caesarii serimones, p. xcix; A propos du Quicumque : extrait d’homélies de Césaire d Arles sous le nom de saint Athanase, la Revue bénédictine, t.XXVIII (1911),. p. 417—424]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]