Ян Безьзямельны
Ян (Джон) Безьзямельны (па-ангельску: John Lackland; 24 сьнежня 1167, Оксфард — 19 кастрычніка 1216, Ньюарк) — кароль Ангельшчыны з 1199 году і герцаг Аквітаніі з дынастыі Плантагенэтаў, малодшы (пяты) сын Генрыха II і Элеаноры Аквітанскай. Ягонае панаваньне лічыцца адным з самых катастрафічных за ўсю гісторыю Ангельшчыны, бо яно пачалося з заваяваньня Нармандыі францускім каралём Філіпам II Аўгустам і скончылася грамадзянскай вайной, калі ён ледзь не страціў трон. За свае паразы ён атрымаў яшчэ адну мянушку «Мяккі меч» (анг. Softsword).
| Ян Безьзямельны | |
| герцаг[d], ангельскі манарх[d], Count of Angoulême[d], лорд Ірландыі[d] і граф Анжу[d] | |
|---|---|
,_f.116_-_BL_Cotton_MS_Claudius_D_II.jpg) | |
| Асабістыя зьвесткі | |
| Нарадзіўся | 24 сьнежня 1166, |
| Памёр |
19 кастрычніка 1216 (49 гадоў),
|
| Пахаваны | |
| Нашчадкі | Гэнрых III[d][1], Рычард Корнўальскі[d][1], Джаана Ангельская[d][1], Ізабэла Ангельская[d][1], Элеанора Плантэгенэт[d][1], Джаана Ўэйлская[d], Рычард Фіцрой[d][2][1], Олівэр фіц Рэгіс[d][2], Осбэрт Гіфард[d][2], Джэфры Фіцрой[d][2], Джон Фіцрой[d][2], Ода Фіцрой[d][2], Іва (?)[d][2], Гэнры (?)[d][2], Рычард Ўолінгфард[d][2], Матыльда Баркінг[d][2], Ізабэла ля Блянш[d][2] і Джаана (?)[d][2] |
| Дынастыя | Анжуйская дынастыя[d] |
| Сужэнец | Ізабэла Глостэрская[d][1] і Ізабэла Ангулемская[d][1] |
| Бацька | Гэнрых II Плантагенэт[d][1] |
| Маці | Элеанора Аквітанская[d][1] |
Біяграфія
рэдагавацьДжон нарадзіўся 24 сьнежня 1166 году[3]. Ягоны бацька, кароль Ангельшчыны Генрых II, атрымаў у спадчыну значныя тэрыторыі ўздоўж Атлянтычнага ўзьбярэжжа Францыі, як то Анжу, Нармандыю, а таксама Ангельшчыну. Пазьней ён пашырыў сваю імпэрыю Брэтаньню[4]. Неўзабаве пасьля нараджэньня за Янам даглядала карміцелька, што было традыцыйнай практыкай для сярэднявечных высакародных сем’яў[5]. Затым Элеанора зьехала ў Пуат’е, а Ян і ягоная сястры Джаана былі накіраваныя ў абацтва Фантэўро[6]. Як лічыцца, Яна праз тое, што ён быў адным з малодшых у сям’і, ня бачылі ў ролі кіроўцы, таму яго рыхтавалі да царкоўнае кар’еры[5].
У 1185 годзе Ян зьдзейсьніў свой першы візыт у Ірляндыю ў суправаджэнні 300 рыцараў і купы дарадцаў[7]. Генрых II спрабаваў зрабіць свайго сына каралём Ірляндыі, але папа Люцыюс III не пагадзіўся на такі крок[7]. Першы пэрыяд кіраваньня Яна ў Ірляндыі ня меў посьпеху. Справа ў тым, што частка краіны толькі нядаўна была заваяваная ангельска-нармандзкімі сіламі, таму паміж сужынцамі і мясцовымі ірляндцамі захоўвалася вялікая напружанасьць[8].
У 1213 годзе ён прызнаў Ангельшчыну васалам рымскага папы, каб скончыць разлад з каталіцкай царквой, а ў 1215 годзе паўсталыя бароны змусілі яго падпісаць Вялікую хартыю вольнасьцяў, за што Ян у асноўным і стаў вядомы. Некаторыя гісторыкі лічаць, што кіраваньне Яна было ня лепш і ня горш за валадараньне Рычарда I і Генрыха III. Тым ня менш, рэпутацыя Яна прывяла да таго, што з тых часоў аніводзін англескі манарх не называў сваіх нашчадкаў гэтым імём. Яно пасьля стала лічыцца нешчасьлівым таксама ў кіруючых дынастыях Шатляндыі і Францыі.
Крыніцы
рэдагаваць- ^ а б в г д е ё ж з і Kindred Britain
- ^ а б в г д е ё ж з і к л Lundy D. R. John I 'Lackland', King of England // The Peerage (анг.)
- ^ Fryde, Greenway, Porter, Roy 1996. С. 37.
- ^ Warren 1991. С. 21.
- ^ а б Turner 2009. С. 31.
- ^ Warren 1991. С. 26.
- ^ а б Warren 1991. С. 35.
- ^ Warren 1991. С. 36.
Літаратура
рэдагаваць- Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.7: Застаўка — Кантата / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Белэн, 1999. — 608 с.: іл. ISBN 985-11-0279-2.
- Fryde, E. B.; Greenway, D. E.; Porter, S.; Roy, I. Handbook of British Chronology. — 3. — Cambridge: Cambridge University Press, 1996. — ISBN 0-5215-6350-X
- Turner, Ralph V. King John: England’s Evil King?. — Stroud: UK: History Press, 2009. — ISBN 978-0-7524-4850-3
- Warren, W. Lewis King John. — London: Methuen, 1991. — ISBN 0-4134-5520-3
Вонкавыя спасылкі
рэдагаваць- Kings of England 1154-1485 (Anjou). Foundation for Medieval Genealogy.