Чорная біжутэрыя

Чорная біжутэрыя (па-польску: Czarna biżuteria) — біжутэрыя ў чорнага колеру, якая на землях былой Рэчы Паспалітай мела сымбалічны характар, які ня мае ні ў водным іншым краі. Напярэдадні выбуху паўстаньня 1863—1864 гадоў насілася як патрыятычная біжутэрыя. Пасьля паразы паўстаньня была выразам нацыянальнай жалобы. Захоўвала такое значэньне і выкарыстоўвалася ў розных формах да сучасных часоў. Выкарыстоўвалася адначасова як ўпрыгожаньне адзежы, як выраз патрыятызму і як сродак нацыянальнага паразуменьня^[1].

Біжутэрыя з 1861—1862 год, якая напрыклад цяпер захоўваецца ў польскім Музэі Цыстэрсаў ў Ваньхоцку (крыжыкі, пярсьцёнкі, брошкі, спражкі, запанкі), выконвалася з танных матэр’ялаў (арыгіналы з каштоўных мэталяў, часта перадаваліся на патрэбы паўстанцаў), як напрыклад патынізаванага на чорна (аксыдаванага) жалеза, волаву, пляцёнак з чалавечых ці конскіх валасоў, дрэва. На ёй былі знакі, што сымбалізавалі вернасьць Польшчы і ВКЛ: Арол і Пагоня, надпіс „Богу і Айчыне”^[2]. Звычайна насілі крыжыкі з чугуну рознай велічыні, з датамі адбыўшыхся маніфэстацыяў^[3]^[4]^[5].

Крыніцы

^ Aniela Zinkiewicz-Ryndziewicz, Zygmunt Ryndziewicz: Biżuteria patriotyczna w zbiorach Muzeum Cystersów w Wąchocku, Polski Jubiler 3 (14)
^ Biżuteria żałobna z powstania styczniowego, NID > Regiony > Wielkopolskie > Aktualności w regionie [on-line]. Narodowy Instytut Dziedzictwa, 2013-02-14
^ Wiktor Krzysztof Cygan, Wiesław Jan Wysocki: W służbie Bogu i Ojczyźnie ( I strona – ryngraf wrêczony Józefowi Pi³sudskiemu przez oficerów 1 Brygady Legionów w 1916 r.). Mińsk Mazowiecki - Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Zbroja”, Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego, O Muzeum Ziemi Miñskiej, 2012. ISBN 978-83-63164-16-4.
^ Jerzy Zdrada: Biżuteria patriotyczna, Muzeum Historii Polski, 2013-02-25
^ P. Bezak: Galeria Jednego Obiektu – biżuteria patriotyczna doby powstania styczniowego. W: Сайт Muzeum Więzienia Pawiak [on-line]. Muzeum Niepodległości.

Вонкавыя спасылкі

1863 адценні чорнага, або Што такое «жалобная біжутэрыя»?, Белсат, 2019.11.18

[1] Aniela Zinkiewicz-Ryndziewicz, Zygmunt Ryndziewicz: Biżuteria patriotyczna w zbiorach Muzeum Cystersów w Wąchocku, Polski Jubiler 3 (14)

[2] Biżuteria żałobna z powstania styczniowego, NID > Regiony > Wielkopolskie > Aktualności w regionie [on-line]. Narodowy Instytut Dziedzictwa, 2013-02-14

[3] Wiktor Krzysztof Cygan, Wiesław Jan Wysocki: W służbie Bogu i Ojczyźnie ( I strona – ryngraf wrêczony Józefowi Pi³sudskiemu przez oficerów 1 Brygady Legionów w 1916 r.). Mińsk Mazowiecki - Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Zbroja”, Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego, O Muzeum Ziemi Miñskiej, 2012. ISBN 978-83-63164-16-4.

[4] Jerzy Zdrada: Biżuteria patriotyczna, Muzeum Historii Polski, 2013-02-25

[5] P. Bezak: Galeria Jednego Obiektu – biżuteria patriotyczna doby powstania styczniowego. W: Сайт Muzeum Więzienia Pawiak [on-line]. Muzeum Niepodległości.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]