Мар’ян Пецюкевіч: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д выпраўленьне спасылак |
перанос з Мар'ян Пецюкевіч |
||
Радок 1:
'''Мар’ян Пецюкевіч''' ([[24 верасьня]] [[1904]], [[Цяцеркі (вёска)|Цяцеркі]], [[Браслаў]]шчына — [[13 верасьня]] [[1983]], [[Торунь]]) — беларускі [[этнограф]],
== Жыцьцяпіс ==
Мар’ян Пецюкевіч нарадзіўся [[24 верасьня]] [[1904]] году ў вёсцы [[Цяцеркі (вёска)|Цяцеркі]] [[Дзісенскі павет|Дзісенскага павету]] [[Ёдзкая воласьць|Ёдзкае воласьці]] [[Віленская губэрня|Віленскае губэрні]] (цяпер у [[Браслаўскі раён|Браслаўскім раёне]] [[Віцебская вобласьць|Віцебскае вобласьці]]) ў шматдзетнай сям’і малазямельнага селяніна.
Да [[Першая сусьветная вайна|вайны]] навучаўся ў расейскай народнай вучэльні ў вёсцы [[Шаўляны]]. Пасьля сем гадоў давялося займацца самаадукацыяй, падвучвацца ў польскіх школках у маёнтку Зайнова і вёсцы Знава, пасьля ў мястэчку Ёды, дзе настаўнік меўся падрыхтаваць Мар’яна да паступленьня ў Дзісенскую гімназію. Але хлопец не прайшоў іспытаў. На параду ксяндза Віктара Шутовіча ў 1922 годзе Мар’ян паступіў у [[Віленская беларуская гімназія|Віленскую беларускую гімназію]].
Чалец [[Беларускі Студэнцкі Саюз|Беларускага Студэнцкага Саюзу]], [[Беларускі Інстытут Гаспадаркі і Культуры|Беларускага Інстытуту Гаспадаркі і Культуры]], [[Беларускае навуковае таварыства (1918)|Беларускага навуковага таварыства]].
У 1926 паступіў у [[Радашковіцкая беларуская гімназія|беларускую гімназію ў Радашковічах]] і праз год скончыў яе. Пасьля сканчэньня юнак паступіў у [[Карлавы ўнівэрсытэт]] у [[Прага|Празе]], але па дарозе туды быў затрыманы на мяжы і адасланы ў віленскі 5-ы полк легіянэраў. Праз тры месяцы накіраваны ў падафіцэрскую школу ў Цешын, але адтуль хутка быў выгнаны за распаўсюд беларускае літаратуры і вернуты ў полк.
Адслужыўшы, у 1929 годзе здаў іспыт на атэстат сталасьці пры Дзяржаўнай камісіі Віленскай школьнай кураторыі і прыняты ў [[Віленскі ўнівэрсытэт]] на спэцыяльнасць «гісторыя, этнаграфія, этналёгія». У [[1929]]—[[1931]] першы рэдактар часопіса «[[Шлях Моладзі]]». У 1938 Мар’ян Пецюкевіч абараніў магістарскую працу «Прымітыўныя рысы ў матэрыяльнай культуры стараабрадцаў Браслаўскага павету» і атрымаў тытул магістра філязофіі ў галіне этнаграфіі і этналёгіі.
У [[1939]] працаваў дырэктарам [[Беларускі музэй у Вільні|музэя імя Івана Луцкевіча]]. Па прыходзе Саветаў працаваў дырэктарам бібліятэкі, вёў беларускія перадачы на Віленскім радыё, працаваў у прафзьвязе працоўных культуры Вільні. Калі [[Вільня|Вільню]] аддалі [[Летува|Летуве]], адмовіўся пераехаць у [[Менск]], тады яго зьнялі з пасады дырэктара бібліятэкі.
З пачаткам [[Вялікая Айчынная вайна|вайны]] амаль увесь час жыў на вёсцы ў цесьця і займаўся сельскай гаспадаркай. БНК запрасіў Мар’яна на 5-месяцовыя настаўніцкія курсы ў Вільні, пасьля якіх ён быў прызначаны павятовым інспэктарам асьветы ў [[Ашмяна|Ашмяне]], а ў 1944 годзе працаваў у [[Новая Вілейка|Новавілейскім]] мэдычным інстытуце.
1 студзеня 1945 року адбыўся першы арышт Пецюкевіча, і тры з паловай месяцы ён ўтрымліваўся ў Лукіскай турме. Пасьля 4 гады жыў з сям’ёй у Няменчынцы пад Вільняй. У 1948 годзе нават быў абраны дэпутатам Ажулаўскага сельсавета, але 27 сакавіка 1949 зноў арыштаваны і дэпартаваны разам з сям’ёй у [[Краснаярскі край]]. Там займаўся пчалярствам. 31 ліпеня 1952 году паводле пастановы Генпракурора [[Летувіская ССР|ЛетССР]] асуджаны на 25 гадоў і сасланы ў лягер катаржанаў у [[Варкута|Варкуту]].
у [[1956]] годзе рэабілітаваны, прыехаў у [[Вільня|Вільню]], уладкаваўся настаўнікам. Аднак праз паўгады быў звольнены і зьехаў да сям’і ў [[Шчэцін]]. У [[1959]] годзе на запрашэньне прафэсара Казімера Машынскага (пад кіраўніцтвам якога ён колісь пісаў магістарскую працу) і прафэсаркі Марыі Знамяроўскай-Пруферавай пераехаў працаваць у Аддзел этнаграфіі [[Торунь|Торунскага]] музэю. Крыху пазьней Мар’ян Пецюкевіч стаўся ініцыятарам стварэньня самастойнага Музэю этнаграфіі, дзе і працаваў да [[1970]] году.
Да самай сьмерці супрацоўнічаў зь беларусамі Беласточчыны, Віленшчыны, пісаў артыкулы ў розныя газэты (у т. л. ў беластоцкую «[[Ніва (газэта)|Ніву]]»), рыхтаваў сваю манаграфію пра родную вёску Цяцеркі, якую не прысьпеў скончыць.
У 1980 годзе ён перанес цяжкую аперацыю, да таго ж Мар’ян пакутваў на страўнік і раматус. У 1983 годзе памёр праз мэтастазы раку ў мозг.
== Творчасьць ==
Мар’ян Пецюкевіч вядомы перадусім як этнограф і публіцыст, але да таго яшчэ пісаў вершы, успаміны пра беларускіх грамадскіх дзеячоў, артыкулы пра мову і традыцыю беларусаў.
У 1926 годзе супольна з ксяндзом Барадзініцкай парафіі заснаваў філію [[Беларускі Інстытут Гаспадаркі і Культуры|БІГіК’у]] ў [[Цяцеркі (вёска)|Цяцерках]], займаўся асьветніцкай дзейнасьцю. Пэўны час Мар’ян супрацоўнічаў з газэтай «[[Беларуская крыніца]]», дасылаў туды свае артыкулы, развагі аб лёсе беларускага народу, мове.
У Беларускім студэнцкім саюзе Мар’ян Пецюкевіч вёў культурна-асьветніцкую работу. У Вільні напісаў больш за 200 артыкулаў публіцыстычнага і навуковага характару, разьмешчаных у беларускіх, польскіх, летувіскіх і расейскіх выданьнях, гэткіх, як «[[Сялянская ніва]]», «[[Шлях моладзі]]», «[[Калосьсе (1935)|Калосьсе]]», «[[Kurjer wilenski]]», «[[Słowo]]», «[[Zagary]]», «[[Poprostu]]» ды іншых.
Свае творы падпісваў як Марвіч (узяўшы першы склад з імя, а другі з прозьвішча), Цяцерскі, М. Цяцерскі, дзед Марцін (пад гэтым псэўданімам Пецюкевіч пісаў розныя жартоўныя гісторыі), лацінкай – Marvič, M. Marvič, крыптонімамі М.П. і M.P.
Друкаваўся ў «[[Biełaruski hołas|Biełaruskim hołasie]]», «[[Крыніца (газэта)|Крыніцы]]», па вайне і адбываньні пакараньня пачаў супрацу зь беластоцкай «[[Ніва (газэта)|Ніва]]й», куды дасылаў свае артыкулы да канца жыцьця.
Пачынаючы ад сваёй магістарскай працы «Прымітыўныя рысы ў матэрыяльнай культуры стараабрадцаў Браслаўскага павету», стаў дасьледаваць народную культуру беларусаў і зьмяшчаць свае артыкулы на тэмы этналёгіі, меласу, мовы ў розных выданьнях. Найбольш плённы перыяд у этнаграфічнай дзейнасьці прыпаў у Мар’яна Пецюкевіча на паваенны перыяд. Супрацоўнічаў з рэдакцыямі газетаў і часопісаў «Lud», «Literatura ludowa», «Prace popularnonaukowe Towarystwa nawukowego».
== Творы ==
* «Апытальнік да народнага адзеньня, абутку і аздабленьня» ([[Беласток]], [[1959]])
* У пошуках зачараваных скарбаў (Вільня, 1998)▼
* «Tradycyjna uprawa i obrobka roslin włoknistych w Polsce połnocnej»
* Кара за службу народу (Беласток, 2001)▼
* «Матэрыяльная культура Сакольскага павету» ([[1964]])
* Мой дзёньнік. Пра падарожжа ў Рым (Вільня, 2007)▼
▲* «У пошуках зачараваных скарбаў» ([[Вільня]], [[1998]])
* Сляды незабыўных продкаў (Мінск, 2007) — зборнік этнаграфічных артыкулаў▼
▲* «Кара за службу народу» (Беласток, [[2001]])
* «Лісты 1956—1982» (Беласток, [[2005]])
▲* «Мой дзёньнік. Пра падарожжа ў Рым» (Вільня, [[2007]])
У [[1968]] годзе пачаў пісаць працу «Апісаньне Цяцерскіх і Барадзеніцкіх тканін», але ня скончыў (захоўваецца ў браслаўскіх музэйных фондах). Да [[1976]] году працаваў над манаграфіяй, прысьвечанай гісторыіі і этнаграфіі вёскі [[Цяцеркі (вёска)|Цяцеркі]], матэрыялы да якой цяпер захоўваюцца ў Торунскім этнаграфічным музэі. Бальшыня дакумэнтаў, зьвязаных з жыцьцём і творчасьцю Пецюкевіча, знаходзіцца ў Торунскіх музэйных архіўных зборах, шэраг дакумэнтаў — у Браслаўскім музэйным аб’яднаньні.
== Узнагароды ==
[[8 красавіка]] [[1978]] году Мар’ян Пецюкевіч быў прызначаны да залатой адзнакі «Za opieke nad zabytkami».
== Ушанаваньне памяці ==
[[22 кастрычніка]] [[2004]] году ў [[Торунь|Торуні]] былі адзначаныя 100-я ўгодкі Мар’яна Пецюкевіча і праведзена канфэрэнцыя, дзе выступалі дасьледнікі ягонае творчасці з [[Польшча|Польшчы]] і [[Беларусь|Беларусі]].
{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Пецюкевіч, Мар’ян}}
[[Катэгорыя:Нарадзіліся 24 верасьня]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1904 годзе]]
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў Браслаўскім раёне]]
[[Катэгорыя:Памерлі 13 верасьня]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў 1983 годзе]]
▲[[Катэгорыя:Памерлі ў Торуні]]
[[Катэгорыя:Памерлі ў Польшчы]]
[[Катэгорыя:Польскія беларусы]]
[[Катэгорыя:Сябры Беларускага Студэнцкага Саюзу]]
[[Катэгорыя:Беларускія этнографы]]
[[be:Мар'ян Пецюкевіч]]
| |||