Рэфэрэндум у Беларусі 1995 году: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
артаграфія, стыль, дапаўненьне, выдаленьне сьцьвярджэньняў без крыніцаў |
|||
Радок 14:
== Прававая ацэнка рэфэрэндуму ==
=== Неадпаведнасьць Канстытуцыі ===
* Згодна з артыкулам 148 [[Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь|Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь]] не дазвалялася зьмяняць або дапаўняць Канстытуцыю на працягу апошніх шасьці месяцаў паўнамоцтваў парлямэнту.<ref name="zapr">
Хаця афіцыйна паўнамоцтвы парлямэнту скончыліся толькі ў сьнежні 1996 году, у адпаведнасьці з Канстытуцыяй гэта павінна было адбыцца яшчэ ў сакавіку 1995 году. Увогуле, пра складаны прававы аспэкт дзейнасьці парлямэнту ў гэты пэрыяд гаворыцца ў адмысловым камэнтары судзядзі [[Рыгор Васілевіч|Р. Васілевіча]] (у пэрыяд з 1997 па 2008 год Старшыня Канстытуцыйнага суду Беларусі, прыхільнік палітыкі А. Лукашэнкі<ref>[http://who.bdg.by/obj.php?kod=127 ВАСИЛЕВИЧ Григорий Алексеевич // Кто есть кто в Беларуси]</ref>). Ён указвае на фактычную неправамоцнасьць ўсіх заканадаўчых актаў, прынятых Вярхоўным Саветам 13-га скліканьня пасьля сканчэньня яго паўнамоцваў у сакавіку [[1995]] году. Гэтае сьцьвярджэньне аўтаматычна распасюджваецца на пастанову № 3728-XII «Аб правядзеньні рэспубліканскага рэфэредуму па пытаньнях, прапанаваных Прэзыдэнтам Рэспублікі Беларусь і захадах па ім забесьпячэньні» ад [[13 красавіка]] [[1995]] году і закон № 452-XIII «Аб вызнаньні страты юрыдычнай сілы заканадаўчых актаў Рэспублікі Беларусь па пытаньнях дзяржаўнай сымболікі» ад [[28 чэрвеня]] [[1995]] году.<ref>[http://www.levonevski.net/pravo/razdel6/num7/6d72.html Заключение Конституционного Суда Республики Беларусь от 11 октября 1995 г. №З-17/95 "О соответствии Конституции Республики Беларусь статьи 7 Закона "О Верховном Совете Республики Беларусь", статьи 10, части четвертой статьи 63 Временного регламента Верховного Совета Республики Беларусь"]</ref>
*У адпаведнасьці з «Законам аб усенародным галасаваньні (рэфэрэндуме)» на ўсенароднае галасаваньне забаранялася выносіць пытаньні, што «парушаюць неад'емнае права народа Рэспублікі Беларусь на дзяржаўныя гарантыі існаваньня беларускай нацыянальнай культуры і мовы» (артыкул 3). Але ніводны дакумент не усталёўваў, што лічыць парушэньнем дзяржаўных гарантый існаваньня беларускай нацыянальнай культуры і мовы, і чаму ўвядзенне рускай мовы як дзяржаўнай ці змена сымболікі іх парушае.▼
=== Неадпаведнасьць заканадаўству ===
Першы пункт плебісцыту фармуляваўся так: «Ці згодны Вы з наданьнем расейскай мове роўнага стутусу з беларускай?». На той час у юрыдычнай практыцы Беларусі існаваў прэцэдэнт: ініцыятыўнай групе грамадзянаў з Народнага руху Беларусі ўвосень [[1994]] было адмоўлена ў правядзеньні рэфэрэндуму з аналягічным пытаньнем менавіта на падставе дадзенга артыкула «Закону аб усенародным галасаваньні (рэфэрэндуме)». Заява гэтай групы пра ініцыяваньне рэфэрэндуму была разгледжаная ў шасьці парлямэнцкіх камісіях і ў [[Міністэрства юстыцыі Беларусі|Міністэрстве юстыцыі]]. Усе яны, як паведамлялася ў "Народнай газеце" у артыкуле без спасылак і подпісу, «зрабілі прыблізна аднолькавую матывіроўку адмовы ў правядзеньні рэфэрэндуму». Грунтуючыся на атрыманых заключэньнях і спасылаючыся на артыкул 3 «Закону аб усенародным галасаваньні (рэфэрэндуме)», [[Цэнтральная камісія па выбарах і рэфэрэндумах|Цэнтральная камісія па выбарах і рэфэрэндумах]] растлумачыла падаўцам заявы, што пытаньне аб наданьні расейскай мове дзяржаўнага статусу «прама забаронена заканадаўствам рэспублікі».<ref>Усенародны рэферэндум не адбудзецца // Народная газета, 22-24 кастрычніка 1994 г.</ref> ▼
▲* У адпаведнасьці з артыкулам 3 «
▲
*Пры ўтварэньні камісіяў па рэфэрэндуме паводле меркаваньня філолага Запрудскага былі парушаныя нормы артыкулаў 18 і 20 «Закону аб усенародным галасаваньні (рэфэрэндуме)», ў частцы спосабу фармаваньня камісіяў.<ref>[http://jivebelarus.net/language/language-defeat-06.html Запрудзкі]</ref>▼
▲* Пры ўтварэньні камісіяў па рэфэрэндуме
===Іншыя пытанні законнасьці===▼
* Прызначэньне рэфэрэндуму адбылася з парушэньнем рэглямэнту Вярхоўнага Савету.<ref name="zapr1"></ref>
* На вядзеньне агітацыі супраць вынесеных на рэфэрэндум прапановаў накладаліся істотныя абмежаваньні. Так, [[Таварыства беларускай мовы]] напярэдадні рэфэрэндуму двойчы зьвярталася да кіраўніцтва Нацыянальнай дзяржаўнай тэлерадыёкампаніі з просьбай прадаставіць этэр, а адзін з намесьнікаў старшыні Таварыства даў інтэрвію для другой праграмы Беларускага радыё. Інтэрвію было зьнятае з этэру. У той жа час этэрны час вольна прадастаўляўся актывістам Славянскага сабору і камітэту «За свободный выбор языка обучения».<ref name="zapr1">[http://arche.bymedia.net/2002-1/zapr102.html Сяргей Запрудзкі. Моўная палітыка ў Беларусі ў 1990-я гады]</ref>
* Мелі месца зафіксаваныя назіральнікамі фальсыфікацыі на ўчастках непасрэдна 14 траўня.<ref name="zapr">
* Парлямэнцкая асамблея АБСЭ зрабіла выснову, што парлямэнцкія выбары і рэфэрэндум ў Беларусі не адпавядалі ўсім міжнародным нормам свабоднага і справядлівага галасаваньня. Адзначаўся кантроль з боку ўрада за СМІ (што прыводзіла да недахопу або скажэньня інфармацыі), умяшаньне выканаўчай ўлады ў выбарчы працэс, падаўленьне дзейнасьці палітычных партыяў і інш. Заяву наконт выбараў і рэфэрэндуму ў Беларусі зрабіў дзярждэпартамэнт ЗША, у якой было выказана шкадаваньне з нагоды таго, «якім чынам і ў якой абстаноўцы кіраўніцтва Беларусі правяло выбары і рэфэрэндум».<ref>Парламентские выборы в Беларуси; Заявление госдепартамента США по поводу выборов и референдума в Республике Беларусь // Белорусская деловая газета, 22 траўня 1995 г.</ref>
* У заяве Дзяржаўнай думы Расеі
* Паводле меркаваньня М. Пастухова, які ў [[1995]] годзе быў судзьдзёй Канстытуцыйнага суду, няма ніякіх падставаў лічыць, што рэфэрэндум супярэчаць нормам Канстытуцыі. Таксама ён лічыць, што сур'ёзныя парушэньні законнасьці падчас галасаваньня адсутнічалі.<ref>[http://www.yabloko.ru/Themes/Belarus/belarus-28.html Михаил Пастухов. Развитие правовой системы Беларуси (до и после ноябрьского 1996 года референдума) // “Белоруссия и Россия: общества и государства”, 1998 год]</ref>.
== Глядзіце таксама ==
| |||