Азэрбайджанскія танцы

Азэрбайджанскія народныя танцы (па-азэрбайджанску: Azərbaycan xalq rəqsləri; آذربایجان خالق رقسلری) — танцавальнае мастацтва азэрбайджанскага народа. Па характары і рытме азэрбайджанскія народныя танцы дзеляцца на вельмі плыўныя, плыўныя і ажыўленыя. Яны маюць характэрны малюнак, абумоўлены іх рытмічным пабудовай. Як правіла, азэрбайджанскі танец трохчасны: першая частка — ход па крузе, другая — лірычнае застыванне на месцы (сюзме) і трэцяя — зноў ход па крузе — упэўнены, імклівы і ўрачысты. Многія танцы, асабліва старадаўнія, носяць назву найбольш любімых жывёл або раслін: «джэйрані» — газэль, «лалэ» — палявы мак, «бэнэвшэ» — фіялка, «іннабі» — плод фруктовага дрэва і інш. Амаль усе азэрбайджанскія танцы — сольныя.

Гісторыя

Працэс ўзнікнення і фарміравання народнага танцавальнага мастацтва на тэрыторыі Азэрбайджана быў доўгім і шматвяковым. Такія масавыя абрадавыя танцы, якія існавалі ў народзе яшчэ да нядаўняга мінулага, як «году-году», «каса-каса», «хыдыр Ільяс» і інш. Таксама з'яўляюцца старадаўнімі. Розныя віды народных танцаў выкрышталізоўваліся з гэтых абрадавых танцаў ўжо ў эпоху сярэднявечча. Пры дварах кіраўнікоў на тэрыторыі Азэрбайджана існавалі танцавальныя ансамблі, якія славіліся высокім майстэрствам танцоўшчыкаў.

• 
  Выкананне танца пад музыку балабана
• 

У XIX стагоддзі стацкі саветнік Іван Іванавіч Шапэн апісваў жаночыя танцы наступным чынам:

Татаркі скачуць звычайна парамі, маючы на руках кастаньетах, якімі вырабляюць ўдары, то хуткія, то павольныя; часам гукі зусім змаўкаюць і прабіваліся застаюцца як-быццам нерухомыя; раптам, пры паскораным бразджанні кастаньеты, - з сутаргавым рухам ўсяго цела і нібы ў жарсьці, яны кідаюцца наперад; але адзін крок, і яны зноў звяртаюцца ў ціхіх німф, якія лёгкімі і стройнымі рухамі выказваюць пагоню і гарачую лагоду. У гэты момант, самые моцные душы , здаецца, што знемаглі і вылятаюць вільготнымі поглядамі, выкананымі палкамі асалоды. Скокі гэтая называецца мірзаі. Іншы род скокі, званы гюванк, верагодна, вынайдзенай ўвасабленнем лянотай, таму што спаўняецца седзячы. Пры пачатых скоках, дзве пары, падціснуўшы ногі пад сябе, садзяцца адзін супраць аднаго, у даволі далёкай адлегласці і пад такт музыкі надаюць свайму стану розныя палажэнні, прышчоўкваючы пальцамі і ў руку; разам з гэтым усё пары, не ўстаючы, парухаць наперад і сыходзяцца разам, так, што калены іх дакранаюцца; тут яны надаюць рухі цела сваім больш жарсці і жвавасці, і, выказваючы ўсю прыгажосць табара, танцуючы, то перахіляючы галаву назад, так, каб распушчанымі валасамі дакранацца падлогі, то закідваючы яе наперад, хаваючы свае палымяныя погляды пад густым покрывам валасоў.

Развіццё ў савецкі час

Пасля ўсталявання ў рэспубліцы Савецкай улады ў 1920 годзе народны танец ўзбагаціўся новым зместам, які адлюстроўваў духоўны свет, ідэалогію, працоўную дзейнасць новага чалавека. З'явіліся такія танцы, як «танец хлопкаробаў», «ўраджайны танец», «танец рыбакоў», «касмічны танец» і інш. Нараўне з імкненнем захаваць такія старадаўнія жаночыя танцы, як «мірзаі», «узундара», ствараліся і новыя. Так, напрыклад, на музыку песьняў "Басці" Г. Гусейнлі і «Сурайя» С. Рустамова былі пастаўленыя танцы дзяўчат. Моладзевыя танцы (сумесна юнакі і дзяўчаты) таксама набылі папулярнасць.

Першы прафесійны танцавальны калектыў у Азэрбайджане быў створаны ў 1938 годзе на базе самадзейнасці. Гэты ансамбль выступаў з разнастайнымі рэпертуарамі, якія складаюцца з старадаўніх і сучасных народных танцаў. Дзейнасць гэтага ансамбля была звязана з прапагандай танцавальнага мастацтва як у самой рэспубліцы, у СССР, так і за мяжой. Сярод вядучых тады выканаўцаў можна назваць народных артыстак Азербайджанскай ССР Аміна Дзільбазі і Ружу Джалілавай, Алібаба Абдулаева, Б. Мамедава; заслужаную артыстку рэспублікі Туту Гамідаву, алію Рамазанава і інш.

У 1959 годзе ў Азэрбайджане ствараецца дзявочы самадзейны танцавальны ансамбль «Чынар» пад кіраўніцтвам Аміны Дзільбазі. Неўзабаве гэты калектыў стаў прафесійным народным ансамблем.

Разнавіднасці

Па тэматычным змесце азэрбайджанскія народныя танцы разнастайныя і дзеляцца на працоўныя («чобан» — «пастуховыя»), абрадавыя (рытуальныя, каляндарныя, вясельныя), бытавыя («мірзаі», «тураджі»), гераічныя — ваенныя («джэнги» — «баявы»), спартыўныя («зорхана»), карагодныя—гульнявыя («яллы»,«халай») і іншыя.

Сярод асабліва папулярных танцаў можна назваць: «таракяма» (танец качэўнікаў), «гытгылыда» (карагодныя жаночы), «іннабі», які выконваюцца на вяселлях, дзявочых вечарынках маладымі жанчынамі і дзяўчатамі, «джэйран—бала», «яллы» і інш.

Выкананне

Азэрбайджанская народны танец, як правіла, трохчасны. Першая частка танца імклівая і ўяўляе сабой ход па крузе. Другая — лірычная, то ёсць танцоўшчык як бы застывае на адным месцы («сюзма»), корпус танцора ў гэты час строга, і ганарліва падцягнуты. Трэцяя ўяўляе сабой ізноў ход па крузе, яна — імклівая і ўрачыстая, з вялікім эмацыйным парывам. Танцы звычайна выконваюцца пад акампанемент народных інструментаў: трыо зурначэй (дзве зурна і адна нагара), трыо сазандары (тар, кяманча, деф) і інш. Жаночы і мужчынскі танцы рэзка адрозніваюцца адзін ад аднаго.

Танцавальная музыка прадстаўлена жаночымі танцамі — павольна лірычнымі («Тураджы», «Узундара» і інш.) Або радасна-ажыўленых («Тэрэкэмэ» і інш.), Мужчынскімі — урачыста—велічнымі («Мірзаі» — танец мудрасці, спаўняецца старымі, і інш.), палымяна-віхравымі («Гайтаты», «Аскерані» і інш.). Шырока распаўсюджаныя калектыўныя танцы — яллы (святочная карагодныя скокі, выкананая на адкрытым паветры), Джанго (ваяўнічы мужчынскі танец). Характэрны тактавы памер танцавальнай мелодыі (6/8) адрозніваецца як разнастайнасцю, так і вастрынёй рытмічных фігур (частыя пункцірныя рытмы, сінкопы).

Жаночыя танцы

Развіццё жаночага танца абумоўлена перш за ўсё касцюмам. Плыўнасць руху ног вызначала доўгая спадніца танцоркі, а ўсе яе ўвага засяроджана на распрацаванай тэхніцы рук і верхняй часткі корпуса (плечы, галава, міміка асобы і інш.). Для жаночага танца найбольш характэрны 3дольны памер.

Мужчынскія танцы

Менавіта тэхніка ног вызначае мужчынскі танец. Так, танцоўшчык з лёгкасцю ўстае на пальцы (як гэта робіцца ў танцы «казахі»), імкліва апускаецца на калена і т. Д. Для мужчынскага танца, у адрозненне ад жаночага характэрны 2-Дольны памер.

• 
  Мужчынскі танец Джангі
• 
  Ханчобаны — танец пастухоў

Нататкі

1.^ Пад словамі «татарка», «татарын" ў той час часта рускія вандроўцы мелі на ўвазе «азэрбайджанка», «азэрбайджанец»

Вонкавыя спасылкі

Азэрбайджанскія танцы — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

Відэазсылкі

• Выкананне танца «Сары Гялін» у выкананні Ройи Аліевай
• Выкананне танца «Узундара»
• Азэрбайджанскі танец