Крыт: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д афармленьне
Радок 1:
[[Файл:Crete location map.png|thumbміні|Крыт на мапе]]
'''Крыт''' ({{мова-el|Κρήτη}}, ''Krḗtē'') — [[востраў]] ва ўсходняй частцы [[Міжземнае мора|Міжземнага мора]] паміж [[Эўропа]]й, [[Азія]]й і [[Афрыка]]й. Належыць [[Грэцыя|Грэцыі]] і зьяўляецца адной зь яе [[Пэрыфэрыя (Грэцыя)|пэрыфэрыяў]] (рэгіёнаў).
 
Радок 12:
Сьляды дзейнасьці чалавека на Крыце вядомы з часоў палеаліту. Крыт — адзін з цэнтраў найстаражытнейшай эўрапейскай культуры (глядзіце [[Крыта-мікенская культура]], [[Крыцкае палацавае пісьмо]]). У ІІІ тыс. да н. э. тут узьніклі першыя ў Эўропе гарады-дзяржавы ([[Кнос]], [[Фэст (горад)|Фэст]] і інш.). У II тыс. да н. э. увесь Крыт, верагодна, быў аб’яднаны пад уладай цароў Кносу ў магутную дзяржаву, якая дасягнула росквіту ў 17—16 ст. да н. э.: мела вялікі флёт і, паводле паданьня, захаванага старажытна-грэцкімі гісторыкамі, панавала на [[Эгейскае мора|Эгейскім моры]]. У 14 ст. да н. э. частка Крыту заваявана кааліцыяй [[ахэйцы|ахэйскіх]] царстваў мацерыковай Грэцыі; у 12 ст. ахэйскія дзяржавы тут распаліся пад націскам [[дарыйцы|дарыйцаў]]. З утварэньнем на яго тэрыторыі [[грэцкія калёніі|грэцкіх калёніяў]] на востраве ўзьніклі гарады-рэспублікі. У 68 г да н. э. гэты востраў заваявалі [[Рымская імпэрыя|рымляне]]. Калі на Крыце зьявілася [[хрысьціянства]], невядома. Відаць, першым япіскапам на востраве быў Ціт, які, паводле [[Біблія|Бібліі]], пражыў 94 гады, да якога зьвяртаўся ў пасланьні апостал [[Павал (апостал)|Павал]] (64 г.).
 
З 395 году н. э. востраў належаў [[Бізантыя|Бізантыі]], у 823—961 [[Арабы|арабам]], у 961—1204 зноў Бізантыі, у 1204 заваяваны [[Крыжовыя паходы|крыжакамі]] і прададзены [[Вэнэцыянская рэспубліка|Вэнэцыі]]. У пэрыяд вэнэцыянскага панаваньня шматлікія паўстаньні мясцовага насельніцтва; у 15—17XV—XVII ст. разьвівалася культура, асабліва жывапіс ([[Эль Грэка]]) і літаратура (В. Карнарас) — г. зв. крыцкі рэнэсанс. У 1669 (канчаткова ў 1715) заваяваны [[Турцыя]]й. Насельніцтва Крыту ўдзельнічала ў [[Вайна за незалежнасьць Грэцыі|Грэцкай нацыянальна-вызваленчай рэвалюцыі 1821—1829 гадоў]]. У 1866—1869, 1878, 1887, 1895, 1896—1897 адбыліся Крыцкія паўстаньні супраць турэцкага панаваньня. У 1898 Крыт атрымаў адміністрацыйную аўтаномію. Пасьля [[Балканскія войны|Балканскіх войнаў 1912—1913 гадоў]] паводле грэкагрэцка-турэцкага дагавору ад 14.11. лістапада 1913 году далучаны да Грэцыі. У ІІ сусьветную вайну ў траўні 1941 году акупіраваны войскамі нацысцкай Нямеччыны ў выніку паветрана-дэсантнай апэрацыі (буйнейшаянайбуйнейшая паветраная апэрацыя вэрмахту ў час вайны). Вызвалены ў лістападзе 1944.
 
== Гаспадарка ==
Радок 19:
Асноўныя парты [[Іракліян]] і Ханья.
 
== Славутасьці ==
== Выдатныя мясьціны ==
Нацыянальны парк Самарыя (ахова горнай фаўны і флёры). Захаваліся шматлікія помнікі антычнай культуры і сярэднявечча.
 
Радок 26:
 
== Галерэя ==
<gallery align="center" widths="250px" perrow="3">
Image:Kissamos Bay R01.jpg|Паўночна-заходняе ўзьбярэжжа
Image:Messara-Ebene.jpg|Даліна Мэсара
Image:Crete P1050751.JPG|Плято Лясіфі
Image:Lac de Kournas.JPG|Возера Курнас
Image:Olea europaea 001.JPG|Аліўкавы гай
Image:Lacerta Trilineata.jpg|Яшчарка
</gallery>
 
== Літаратура ==
* Крыт // {{Літаратура/БелЭн у 18 т. Т.|8. — Мн., 1999.}}
 
== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons|Category:Crete}}
 
[[Катэгорыя:Крыт| ]]