Назоўнік: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Скасаваньне праўкі 1937853 удзельніка 109.126.148.19 (гутаркі) |
дадаў веды |
||
Радок 9:
Могуць уступаць у сэнсава-сынтаксічныя сувязі зь іншымі словамі ў сказе і ўтвараць адпаведныя тыпы [[Словазлучэньне|словазлучэньняў]]<ref>А. І. Наркевіч Назоўнік // {{Літаратура/БелЭн|11к}} С. 128</ref>.
== Назоўнік як часьціна мовы ==
Назоўнік — часьціна мовы. Да гэтай часьціны адносяцца назвы:<br />
* асоб ([[Тата|бацька]], [[сястра]], касманаўт);
* жывых істот ([[сабака]], [[качка]], [[акунь]], [[яшчарка]], [[муха]]);
* рэчаў ([[партфель]], [[кніга]], [[аловак]]);
* зьяў прыроды (мароз, дождж, навальніца);
* зьяў грамадзкага жыцьця ([[камунізм]], выбары, спаборніцтва);
* дзеньняў (бег, касьба, малацьба);
* і інш.
Усе гэтыя словы маюць якасьць агульным для іх значэньня — прадметнасьць{{Заўвага|Граматычнае значэньне прадметнасьці, якое ўласьціва ўсім назоўнікам, уключае ў сабе ня толькі назвы сапраўдных прадметаў ([[стол]], [[конь]]), але й назвы неіснуючых у жыцьці зьяваў (справядлівасьць, воля)}}.
Граматычным сродкам выражэньня прадметнасьці зьяўляюцца:
* род,
* лік,
* склон.
У сказе назоўнік часьцей бывае дзейнікам, або дапаўненьнем. Прыклад:
<br />
Усьміхаліся першыя зоркі і вечар расінкі растрос. ([[Язэп Пушча|Я. Пушча]])<br />
Цяпер салодкія маліны свае галовы хіляць ніц. ([[Пятро Глебка|П. Глебка]])<br />
Назоўнік у сказе можа быць таксама выказьнікам, азначэньнем, акалічнасьцю:<br />
І ўсё ж такі акіян — гэта шчодрасьць бяз краю. ([[Максім Танк|М. Танк]])<br />
Словы Антаніны Міхайлаўны балюча адгукнуліся ў сэрцы Лабановіча. ([[Якуб Колас|Я. Колас]])<br />
А пад гарой Дняпровы хвалі зь вясны да восені шумяць. ([[Янка Купала|Я. Купала]])<br />
Назоўнікам звычайна выражаецца зваротак:<br />
Беларусь, я твой воін й адданы сын! ([[Пімен Панчанка|П. Панчанка]])<br />
Ой ты, месяц, любы дружа, паплыві на мора. ([[Адам Русак|А. Русак]])<br />
== Лексіка-граматычныя разрады ==
У назоўнікаў выдзяляюць наступныя разрады:<br />
* Агульныя й уласныя
* Канкрэтныя й абстрактныя
* Адушаўлёныя й неадушаўлёныя
* Зборныя й рэчыўныя.
=== Агульныя назоўнікі ===
Агульныя назоўнікі — гэта назвы цэлых злукаў (сукупнасьцяў) аднародных прадметаў, зьяў, паняцьцяў:<br />
* [[чалавек]], [[горад]], [[рака]], [[калгас]], [[газэта]].
=== Уласныя назоўнікі ===
Уласныя назоўнікі даюць імя адной асобе, жывёле ці прадмету:<br />
* [[Францыск Скарына|Скарына]], Васіль, Пушок, [[Беларусь]], [[Дняпро]], [[Менск]], [[Карпаты]].
=== Канкрэтныя назоўнікі ===
Канкрэтнымі назоўнікамі называюць назвы прадметаў, што існуюць у навакольнай рэчаіснасьці:<br />
* [[будынак]], [[крэсла]], [[дзерава]], [[яблык]].
=== Абстрактныя назоўнікі ===
Да абстрактных назоўнікаў належаць назоўнікі, якія абазначаюць назвы пачуцьцяў, дзеяньняў, станаў, якасьцяў:<br />
* чэсьць, страх, назіраньне, сьмеласьць, чырвань.
=== Адушаўлёныя назоўнікі ===
Адушаўлёныя назоўнікі абазначаюць назвы жывых істот — людзей, зьвяроў, птушак, рыб, насякомых:<br />
* [[цётка]], вучань, [[мядзьведзь]], [[чапля]], акунь, [[пчала]] (пытаньне хто?)
=== Неадушаўлёныя назоўнікі ===
Неадушаўлёныя назоўнікі — назвы прадметаў, якія не адносяцца да жывых істот:<br />
* [[дуб]], [[камень]], [[сьцяна]], [[гара]], стол (пытаньне што?).
=== Зборныя назоўнікі ===
Зборныя назоўнікі абазначаюць сукупнасьць аднародных прадметаў як адно цэлае:<br />
* чалавецтва, моладзь, агародніна, лісьце, карэньне, калосьсе, бярэзьнік.
=== Рэчыўныя назоўнікі ===
Рэчыўнымі назоўнікамі зьяўляюцца назоўнікі, якія абазначаюць назвы рэчываў аднароднага стану:<br />
* [[медзь]], [[воўна]], [[малако]], [[асьпірын]], [[лён]].
== Лік назоўнікаў ==
Большасьць назоўнікаў маюць два лікі — адзіночны (горад, вуліца, акно) й множны (гарады, вуліцы, вокны). Адзіночны й множны лік маюць канкрэтныя назоўнікі. Яны зьмяняюцца па ліках.
Бываюць назоўнікі, якія ня могуць зьмяняцца па ліках. Такія назоўнікі маюць або толькі адзіночны, або толькі множны лік.
=== Адзіночны лік ===
Да назоўнікаў, якія заўсёды ўжываюць адзіночны лік, адносяцца:<br />
* уласныя: ([[Горадня]], [[Нёман]], [[Віцебшчына]], [[Полымя (часопіс)|"Полымя" (часопіс)]])
* абстрактныя: барацьба, радасьць, сумленьне
* зборныя: сялянства, дзятва, насеньне, лісьце, зерне
* рэчыўныя: [[цукар]], [[масла]], [[чай]], [[пшаніца]], [[аміяк]], [[чарніла]].
=== Множны лік ===
Да назоўнікаў, якія маюць толькі множны лік, адносяцца назвы:<br />
* парных і непадзельных прадметаў: [[грудзі]], [[дзьверы]], акуляры, лейцы, нажніцы
* рэчываў ці вырабаў: духі, дрожджы, касэрвы, крупы, каноплі
* адрэзкаў часу: [[суткі]], [[канікулы]], прыцемкі
* дзеяньняў, гульняў, народных звычаяў: выбары, [[шахматы]], гарадкі, [[дажынкі]], дакопіны, [[вячоркі]]
Множны лік маюць некаторыя земскія ўласныя назвы: [[Баранавічы]], Дубкі, [[Самойлавічы]], [[Альпы]], Хібіны.
== Род назоўнікаў ==
Кожны з назоўнікаў адзіночнага ліку належыць да аднаго з трох родаў:<br />
* мужчынскі род (родны край, мой дзядуля, гэты падручнік, той шлях)
* жаночы род (родная краіна, мая бабуля, гэта кніга, тая дарога)
* ніякі род (птушаня, гальлё, акно)
Ёсьць яшчэ назоўнікі, якія належаць да агульнага роду:<br />
гэты [[сьведка]] і гэта сьведка,<br />
круглы [[сірата]] і круглая сірата,<br />
наш ціхоня і наша ціхоня.<br />
=== Мужчынскі род ===
Да мужчынскага роду адносяцца назоўнікі:<br />
* без канчатку{{Заўвага|Або па іншаму з нулявым канчаткам}}: стог, пчаляр, [[дзень]], [[ураджай]], перапалох
* назвы асоб мужчынскага полу з канчаткам (-а) або (-я): [[дзядзька]], [[мужчына]], [[старшыня]]<br />
=== Жаночы род ===
Да жаночага роду адносяцца назоўнікі:<br />
* з канчаткам (-а) або (-я): [[вежа]], [[ліпа]], [[ральля]], [[морква]]
* без канчатку{{Заўвага|Або па іншаму з нулявым канчаткам}}, якія ў родным склоне маюць канчатак (-і) або (-ы): [[Вытворчы каапэратыў|арцель]], сувязь, далеч, [[кроў]].
=== Ніякі род ===
Да ніякага роду адносяцца назоўнікі:<br />
* з канчаткамі (-о), (-ё), (-а), (-е): акно, гальлё, збожжа, зерне
* назоўнікі на (-мя): полымя, семя, імя
* назвы маладых істот: цяля, птушаня, [[зубр]]аня, ягня, кацяня.
=== Роды нескланяльных назоўнікаў ===
Роды нескланяльных назоўнікаў іншамоўнага паходжаньня вызначаюцца наступным чынам:
* да мужчынскага роду адносяцца назвы асоб, жывёл і птушак мужчынскага полу: ваенны аташэ, кітайскі кулі, вялікі шымпанзэ, ружовы фламінга, маленькі калібры
* да жаночага роду адносяцца назвы асоб жаночага полу: мадам, місіс, фраў
* да ніякага роду адносяцца назвы неадушаўлёных прадметаў: новае атэлье, воднае пола, прасторнае фае, аўтарытэтнае журы
Род нескланяльных уласных назоўнікаў вызначаецца на аснове роду агульнага назоўніка:<br />
* мужчынскі род: [[Баку]], [[Тбілісі|Тбілісі (горад)]], [[Крым]] (паўвостраў)
* жаночы род: [[Місісіпі]] (рака), Кіліманджара (гара), "Юманітэ" (газэта)
* ніякі род: Антарыо (возера)
Род нескланяльных складанаскарочаных назоўнікаў вызначаецца па апорнаму слову:<br />
* мужчынскі род: ГВК (гарадзкі выканаўчы камітэт)
* жаночы род: [[БНР]] (Беларуская Народная Рэспубліка)
Назоўнікі, што ўжываюцца толькі ў множным ліку роду ня маюць: [[сані]], [[шашкі]], [[Смалявічы]], [[Карпаты]].
== Скланеньні назоўнікаў ==
Усе назоўнікі ў бедарускае мове маюць тры скланеньні:
* Першае скланеньне
* Другое скланеньне
* Трэцьцяе скланеньне
=== Назоўнікі Першага скланеньня. Правапіс іх склонавых канчаткаў ===
Назоўнікі Першага скланеньня ў давальным і месным склонах маюць аднолькавыя канчаткі:
* ''''-е'''' пішацца ў словах, якія ў пачатковым выглядзе маюць цьвердую аснову; цьверды зычны пры гэтым чаргуецца зь мяккім, '''г''', '''х''' пераходзяць адпаведан ў '''з''', '''с''': брыгада — брыгадз-е, у брыгадз-е, радзіма — радзім-е, на радзім-е, дарога — дароз-е, на дароз-е, страха — страс-е, на страс-е,
* ''''-ы'''' пішацца пасьля зацьвярдзелых зычных і '''к''', якое пераходзіць у '''ц''': сястра — сястр-ы, аб сястр-ы, задача — задач-ы, у задач-ы, траўка — траўц-ы, на траўц-ы
* ''''-і'''' пішацца пасьля мяккіх зычных: майстэрн-я — майстэрн-і, у майстэрн-і, парты-і [партый-і], армі-і [армій-і]
* ''''-э'''' пішацца пад націскам пасьля '''ц''': рака — рац-э{{Націск}}, на рац-э{{Націск}}, шчака — шчац-э{{Націск}}, на шчац-э{{Націск}}.
* У творным склоне назоўнікі Першага скланеньня маюць пад націскам канчаткі ''''-ой'''', ''''-ою'''', ''''-ёй'''', ''''-ёю'''': вад-о{{Націск}}й, вад-о{{Націск}}ю, сястр-о{{Націск}}й, сястр-о{{Націск}}ю, сямь-ё{{Націск}}й, сямь-ё{{Націск}}ю; не пад націскам — ''''-ай'''', ''''-аю'''', ''''-яй'''', ''''-яю'''': брыгад-ай, брыгад-аю, дарог-ай, дарог-аю, майцстэрн-яй, майстэрн-яю.
=== Назоўнікі Другога скланеньня. Правапіс іх склонавых канчаткаў ===
Назоўнікі Другога скланеньня залежыць ад асновы, націску, адушаўлёнасьці — неадушаўлёнасьці (В. скл.), значэньня слова (Р. скл.).<br />
У родным склоне назоўнікі Другога скланеньня маюць канчаткі ''''-а'''', ''''-я'''', ''''-у'''', ''''-ю''''. Канчатак ''''-а'''', ''''-я'''' маюць:<br />
* адушаўлёная назоўнікі: чалавек-а, ален-я, камар-а
* назвы існуючых прадметаў: стал-а, сшытк-а, мэдал-я
* назвы ўстаноў, грамадаў, пааселішчаў: інстытут-а, прадпрыемств-а, горад-а, Гомел-я
* назвы навуковых зьяў і адзінак вымярэньня: дзеяслов-а, квадрат-а, мэтр-а, рубл-я, вольт-а
* назоўнікі ніякага роду: акн-а, сонц-а, гальл-я, калосьс-я<br />
Канчатак ''''-у'''', ''''-ю'''' маюць назоўнікі, што абзначаюць:<br />
* неіснуючыя прадметы: розум-у, подзьвіг-у, настро-ю, капіталізм-у.
* зборныя прадметы, рэчывы: лес-у, сьнег-у, цукр-у, ча-ю, бэнзін-у, азот-у, натры-ю
* зьявы прыроды, падзеі: ветр-у, даждж-у, агн-ю, галалёд-у, прыезд-у
* прасторавыя і часавыя словы: шлях-у, луг-у, кра-ю, пэрыяд-у, час-у
* назоўнікі ў складзе ўстойлівых выразаў: не да твар-у, ня даць мах-у, па мал-у<br />
У творным склоне назоўнікі Другога скланеньня маюць канчаткі:
* пад націскам ''''-ом'''', ''''-ём'''': байц-о{{Націск}}м, акн-о{{Націск}}м, гальл-ё{{Націск}}м, руча-ё{{Націск}}м
* не пад націскам пасьля цьвердых і зацьвярдзелых зычных — ''''-ам'''': сусе{{Націск}}д-ам, ле{{Націск}}с-ам, со{{Націск}}нц-ам, пасьля мяккіх — -ем: ву{{Націск}}чн-ем, геро{{Націск}}-ем, зада{{Націск}}ньн-ем<br />
У месным склоне назоўнікі Другога скланеньня могуць мець канчаткі ''''-е'''', ''''-і'''', ''''-ы'''', ''''-у'''', ''''-ю'''':<br />
* ''''-е'''' маюць прадметы неадушаўлёныя зь цьвердаю асноваю і на '''г''', '''х''' (пры тым цьверды зычны пераходзіць у мяккі, а '''г''', '''х''' — у '''з''', '''с'''): лес-у — у лес-е, агарод-у — на агародз-е, жыта — у жыц-е, бераг — на бераз-е, кажух — у кажусе
* ''''-і'''' пішацца ў назоўнікаў зь мяккаю асноваю: на кан-і, на пол-і, на гальл-і, у выра-і [ вырай-і ]
* ''''-ы'''' пішацца пасьля зацьвярдзелых зычных: на зубр-ы, у гараж-ы, у вядр-ы
* ''''-у'''', ''''-ю'''' маюць назоўнікі, што абазначаюць асоб: пры сусед-у, кавал-ю, геро-ю, назоўнікі з асноваю на '''г''', '''к''', '''х''' (калі няма чаргаваньня): на раг-у, у пяск-у, на шлях-у, а таксама назоўнікі ў складзе устойлівых выразаў: на хад-у, на лят-у, на від-у, на лад-у. Слова малако мае націскна канчатак ''''-э'''' — у малацэ{{Націск}}.<br />
Назвы паселішчаў на ''''-оў'''', ''''-аў'''', ''''-еў'''', ''''-ёў'''', ''''-ын'''', ''''-ін'''' скланяюцца, як агульныя назоўнікі зь цьвердаю асноваю:<br />
* творны склон — Рагачов-ам, Лоев-ам, Шчучын-ам, Драбін-ам,
* месны склон — у Рагачов-е, Лоев-е, Шчучын-е<br />
Прозьвішчы віду Лужанін, Пятроў, Якаўлеў, Жураўлёў у творным склоне маюць канчатак ''''-ым'''': Лужанін-ым, Пятров-ым, Якаўлев-ым, Жураўлёв-ым. Прозьвішчы заходняга паходжаньня віду Дарвін, Вірхаў перадаюцца у творным склоне канчаткам ''''-ам'''': Дарвін-ам, Вірхав-ам.
=== Назоўнікі Трэцьцяга скланеньня. Правапіс іх склонавых канчаткаў ===
У родным, давальным і месным склонах назоўнікі Трэцьцяга скланеньня маюць аднолькавыя канчаткі. Канчатак -і пішацца пасьля мяккіх і цьвердых зычных (цьверды пры гэтым чаргуецца зь мяккім): рун-і, радасьц-і, любов-і, верф-і; -ы — пасьля зацьвярдзелых зычных: поўнач-ы, ціш-ы.
<br />У творным склоне пасьля зацьвярдзелых зычных пішацца ''''-у'''': поўначч-у, цішш-у, пасьля мяккіх — -ю: руньн-ю, радасьц-ю. Канчатак ''''-ю'''' маюць і назоўнікі з асноваю на '''б''', '''п''', '''ф''', '''м''', '''р''', '''ў''' (гэтыя гукі ня могуць падаўжацца): Обью, Кемью, верфью, любоўю. Апошні зычны асновыпадаўжаецца тады, калі ён стаіць пасьля галоснага: ночч-у, руньн-ю, сувязьз-ю, моладзьдз-ю. У словах радасьць, аповесьць, любоў падаўжэньне не бывае: радасьц-ю, аповесьц-ю, любоў-ю.
== Рознаскланяльныя назоўнікі ==
Да рознаскланяльных назоўнікаў адносяцца назоўнікі — назвы маладых істот: дзіця, цяля (-ё), птушаня (''''-ё'''') і назоўнікі імя, племя, стрэмя.<br />
Назвы маладых істот у родным, давальным і месным склонах маюць устаўку ''''-яц-'''' і канчаткам ''''-і'''' (як назоўнікі трэцьцяга скланеньня): дзіцяц-і, цяляц-і, птушаняц-і; у творным склоне яны ўжываюцца без устаўкі і маюць канчатак ''''-ём'''' (як назоўнікі Другога скланеньня): дзіц-ём, цял-ём, птушан-ём.<br />
Назоўнікі ніякага роду імя, племя, стрэмя пры скланеньні набываюць устаўку ''''-ен-''''. Без устаўкі яны зьмяняюцца як назоўнікі Другога скланеньня: імя — імю, імем, племя — племю, племем. Пры наяўнасьці ''''-ен-'''' яны маюць такія ж канчаткі, як і назвы маладых істот: у родным, давальным і месным склонах ''''-і'''' (імені, племені), у творным — ''''-ем'''' (іменем, племенем).<br />
Да рознаскланяльных можна аднесьці назоўнікі мужчынскага роду з канчаткам ''''-а'''' (''''-я'''') бацька, мужчына, старшыня, а таксама агульнага роду плакса, забіяка, ціхоня, калі яны абазначаюць асоб мужчынскага полу. Гэтыя словы ў родным і вінавальным склонах маюць канчаткі назоўнікаў жаночага роду (Першае скланеньне): мужчын-ы, бацьк-і, старшын-і, плакс-ы, ціхон-і; мужчын-у, бацьк-у, старшын-ю, плакс-у, ціхон-ю. У творным склоне іх канчатак залежыць ад асновы і націску: мужчы{{Націск}}н-ам, ба{{Націск}}цьк-ам, дзя{{Націск}}дул-ем, ціхо{{Націск}}н-ем, але Кузьм-о{{Націск}}ю, старшын-ё{{Націск}}ю, судзьдз-ё{{Націск}}ю. Ад асновы і націску залежыць таксама канчаткі давальнага і меснага склонаў: мужчы{{Націск}}на — мужчы{{Націск}}н-у, пры мужчы{{Націск}}н-у, ба{{Націск}}цька — ба{{Націск}}цьк-у, пры ба{{Націск}}цьк-у, але Кузьма{{Націск}} — Кузьм-е{{Націск}}, аб Кузьм-е{{Націск}}, старшыня{{Націск}} — старшын-ю{{Націск}}, пры старшын-і{{Націск}}.<br />
Прозьвішча на ''''-а'''' (''''-я'''') скланяюцца, як назоўнік агульнага роду. Калі носьбітам прозьвішча зьяўляецца асоба жаночага полу, яно мае канчаткі Першага скланеньня: з Марыяй Сарокай, Аленай Журавінкай, Жэняй Пратасеняй. Калі ж прозьвішча належыць асобе мужчынскага полу, яно скланяецца, як назоўнік мужчынскага роду з канчаткам ''''-а'''' (''''-я''''): зь Іванам Сарокам, Алесем Рыбкам, Жэнем Пратасенем.
== Правапіс склонавых канчаткаў назоўнікаў у множным ліку ==
У множным ліку назоўнікі ўсіз трох скланеньняў маюць аднолькавыя канчаткі.<br />
У назоўным склоне — ''''-ы'''' (вербы, дажджы, браты, вокеы, рэчы), ''''-і'''' (хвоі, вучні, здарэньні, далоні, берагі, рукі), ''''-е'''' (віцяблянін — віцябляне, грамадзянін — грамадзяне). Пры ўтварэньні слова множнага ліку ў асобных назоўніках назіраецца чаргаваньне апошняга зычнага: сусед — суседзі, вуха — вушы, вока — вочы.<br />
У родным склоне назоўнікі розных скланеньняў маюць канчаткі ''''-оў'''' (''''-ёў''''), ''''-аў'''' (''''-яў''''): вербаў, вучняў, здарэньняў, дажджоў, вокнаў, рэчаў. Канчатак ''''-аў'''' (''''-яў'''') маюць тыя назоўнік Першага скланеньня, аснова каторых канчаецца зьбегам зычных: тундры — тундраў, кроквы — крокваў, кроплі — кропляў. У асобных назоўнікаў жаночага роду могуць быць некалькі скланеньняў канчаткаў роднага склону: сясьцёр і сёстраў, бяроз і бярозаў, яблынь і яблыняў. Назоўнікі Першага скланеньня на ''''-ыя'''', ''''-ія'''' ня маюць канчаткаў: станцыя [станцый-а] — станцый, лінія [ліній-а] — ліній, аўдыторыя [аўдыторый-а] — аўдыторый. Ня маюць канчаткаў і іншыя назоўнікі: рук, ног, дарог, зорак, ластавак, кароў.<br />
У назоўніках на ''''-ня'''' ў родным склоне множнага ліку пішацца мяккі знак: вішань, песень, соцень.<br />
Некаторыя назоўнікі ў родным склоне множнага ліку маюць націскны канчатак ''''-эй'''', (''''-ей''''): нач-э{{Націск}}й, касьц-е{{Націск}}й, гус-е{{Націск}}й, мыш-э{{Націск}}й (Трэцьцяе скланеньне), вуш-э{{Націск}}й, пляч-э{{Націск}}й, гасьц-е{{Націск}}й (Другое скланеньне), а таксама дзяц-е{{Націск}}й. Назоўнік грошы мае канчатак ''''-ай'''': грош-ай.<br />
Канчаткі вінавальнага склону неадушаўлёных назоўнікаўсупадаюць з канчаткамі назоўнага (паставілі сталы, пабудавалі заводы), адушаўлёных — з канчаткам роднага склону: адзначыць ударнік-аў, сустрэць таварыш-аў, накарміць кароў, цялят.<br />
У давальным, творным і месным склонах назоўнікі множнага ліку маюць адпаведна канчаткі:<br />
* ''''-ам'''' (''''-ям''''): верб-ам, хво-ям, вучн-ям, вокн-ам, рэч-ам, здарэньн-ям<br />
* ''''-амі'''' (''''-ямі''''): верб-амі, вучн-ямі, вокн-амі, рэч-амі, здарэньн-ямі<br />
* ''''-ах'''' (''''-ях''''): на верб-ах, пры вячн-ях, на вокн-ах, у рэч-ах, аб здарэньн-ях.<br />
У назоўніках плечы, вочы, дзьверы, грошы ў творным склоне маюць канчатак ''''-ыма'''': плячыма, вачыма, дзьвярыма, грашыма.<br />
== Нескланяльныя назоўнікі ==
Назоўнікі іншамоўнага паходжаньня, якія не зьмяняюцца па склонах і ня маюць склонавых канчаткаў, зьяўляюцца нескланяльнымі. Склон такіх назоўнікаў вызначаецца па іх сувязі зь іншымі словамі ў сказе: былі ў кіно (М. скл.), ружовы флямінга (Н. скл.), у новае дэпо (В. скл.), на сёмай авэню (М. скл.), з ваенным аташэ (Т. скл.).<br />
Да нескланяльных назоўнікаў адносяцца:<br />
* усе агульныя назоўнікі іншамоўнага паходжаньня, аснова якіх канчаецца галосным гукам: [[аятала]], амплюа, дэнды, журы, лібрэта, [[таксі]]
* уласныя назоўнікі (імёны, прозьвішчы, земскія назвы) іншамоўнага паходжаньня на галосны: [[Робэрт Кіясакі]], Джардана Бруна, Гётэ, Фрунзэ, [[Марока]], [[По]], [[Чылі]]
* прозьвішчы на зычны гук, калі іх носьбітамі зьяўляюцца асобы жаночага полу: у Веры Макаёнак, з Надзеяй Гілевіч, пры Ніне Кісель, а таксама прозьвішчы на ''''-о'''': Крайко, Гурло, Драко, Дубо
* складанаскарочаныя словы, якія складаюцца з пачатковых знакаў: (паведамленьне) [[БелаПАН]], (навучэнец) [[ГДУ]], (месты) [[РБ]].<br />
Не зьмяняецца па склонах назоўнік [[маці]].
== Правапіс некаторых уставак ==
Пры напісаньні ўставак ([[суфікс]]аў) ''''-ак'''' (''''-ачак'''') і ''''-ык'''' (''''-ычак''''), ''''-чык''''. Калі пры зьмяненьні слова галосны ва ўстаўцы выпадае, то трэба пісаць а: гарошак — гарошку, вяночак — вяночкі, пянёчак — на пянёчку, калі ж не выпадае, то пішацца -ы: ветрык — ветрыку, кошык — кошыка, акрайчык — акрайчыка, чамаданчык — у чамаданчыку.<br />
Устаўка ''''-ачк-'''' у назоўніках пішацца пасьля цьвердых і зацьвярдзелых зычных: вудачка, лямпачка, галовачка, Верачка, сьцежачка, рэчачка, дочачка, а ''''-ечк-'''' — пасьля мяккіх: зязюлечка, бабулечка, Пецечка, Зосечка.<br />
Мяккі знак перад памяншальна-ласкавымі ўстаўкамі пішацца тады, калі ўтваральная аснова канчаецца на мяккі '''н''': рэмень — раменьчык, струмень — струменьчык, песьня — песень — песенька, яблыня — яблынь — яблынька.<br />
Словаўтваральныя ўстаўкі ''''-ец'''', ''''-авец'''', ''''-івец'''', ''''-цель'''' пішуцца зь літарай ''''[[е]]'''': палахлівец, афарміцель, глушыцель.<br />
Знак я пішацца ва ўстаўках: ''''-яч'''', ''''-ялк-'''', ''''-язь'''', ''''-ядзь'''': дзяяч, сеялка, дробязь, роўнядзь.<br />
У назоўніках утвораных з пры дапамозе ўстаўкі ''''-ств-'''' (''''-зтв-''''), зычныя '''ц''', '''т''', '''ч''', '''к''' у спалучэньні з устаўкаю ''''с'''' на пісьме перадаюцца праз '''ц''': купец — купецтва, брат — брацтва, ткач — ткацтва, мастак — мастацтва.<br />
Каранёвае '''д''' перад устаўкаю ''''-зтв-'''' захоўваецца: грамадзтва, суседзтва.<br />
Гукі '''г''', '''ж''', '''х''', '''ш''' перад устаўкаю ''''-ств-'''' выпадаюць: многа — мноства, прыгожа — прыгоства, хораша — хараство, Чэхія — чэскі.
== Літаратура ==
Радок 18 ⟶ 235:
== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}
== Заўвага ==
{{Заўвагі}}
== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons|Category:Nouns}}
[[Катэгорыя:Мовазнаўства]]
| |||