Друя: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д →Турыстычная інфармацыя: стыль |
афармленьне, спасылка |
||
Радок 1:
{{Населены пункт/Беларусь
|Назва = Друя
|Трансьлітараваная назва = Druja▼
|Статус = аграгарадок
|Назва ў родным склоне = Друі
▲|Трансьлітараваная назва = Druja
|Герб = Coat_of_Arms_of_Druja,_Belarus.png
|Сьцяг = Flag of Druja.png{{!}}border
|Гімн =
|Дата заснаваньня =
Радок 57:
== Гісторыя ==
=== Вялікае Княства Літоўскае ===
Першы пісьмовы ўпамін пра Друю зьмяшчаецца ў «Хроніцы польскай, літоўскай, жамойцкай і ўсёй Русі» М. Стрыйкоўскага і датуецца 1386 годам. Імаверна, паселішча існавала ўжо ў пэрыяд [[Полацкае княства|Полацкага княства]]. На карысьць гэтага меркаваньня сьведчыць тое, што ў вусьці Друйкі знаходзіцца [[Барысавы камяні|Барысаў камень]] з надпісам ХІІ ст. Некаторыя дасьледнікі зьвязваюць з Друяй ''Новы замак'' Полацкай зямлі, які паводле «Хронікі Германа Вартбэрга» знаходзіўся за 11 міляў ад [[Дынабург]]
У ХІV—ХV стагодзьдзях Друя была ўмацаваным пунктам Полацкай зямлі. «''Мещане друйские''» прыцягваліся да будаваньня фартыфікацыяў у Полацку. З гэтага ж часу на левым беразе Дзьвіны існаваў [[Друйскі замак]]. У 1496 годзе маёнтак перайшоў у валоданьне князя Ц. Масальскага, які атрымаў ад [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікага князя]] [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандра]] прывілей на места, замак і друйскія воласьці<ref>[[Кастусь Шыдлоўскі|Шыдлоўскі К.]] Друя // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 603.</ref>.
[[Файл:Jan Stanisłaŭ Sapieha. Ян Станіслаў Сапега (1709).jpg|
З ХVІ ст. у Друі існавала мытная служба, да ліку асноўных заняткаў жыхароў места адносілася таксама сельская гаспадарка. У гэты ж час тут стварылі [[Друйскае Эвангельле]], адзін з шэдэўраў беларускай рукапіснай кнігі. 22 сакавіка 1506 году вялікі князь [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандар]] надаў прывілей на Друйскае «''
▲З ХVІ ст. у Друі існавала мытная служба, да ліку асноўных заняткаў жыхароў места адносілася таксама сельская гаспадарка. У гэты ж час тут стварылі [[Друйскае Эвангельле]], адзін з шэдэўраў беларускай рукапіснай кнігі. 22 сакавіка 1506 году вялікі князь [[Аляксандар Ягелончык|Аляксандар]] надаў прывілей на Друйскае «''имение..., лежащее в Полоцкой земле''», а таксама вёскі [[Залесьсе]], [[Чурылавічы]] Г. Масальскай. Масальскія атрымалі права на вольны гандаль на Дзьвіне. За часамі [[Літоўска-маскоўская вайна 1512—1522 гадоў|вайны Маскоўскай дзяржавы зь Вялікім Княствам Літоўскім]] (1512—1522) у 1515 годзе ўсходнія захопнікі спалілі Друю<ref name="evkl">[[Кастусь Шыдлоўскі|Шыдлоўскі К.]] Друя // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 604.</ref>. На 1552 год, паводле Полацкай рэвізіі, места знаходзілася ў валоданьні братоў Юрыя і Івана Масальскіх — Івану належала 56 [[дым (адзінка падаткаабкладаньня)|дымоў]] мяшчанаў і слугаў, 7 корчмаў, 26 дымоў «''к замку людей отчизных''» і 6 дымоў «''людей вольных''», Ю. Масальскі валодаў 48 дымамі мяшчанаў; замак знаходзіўся ў агульным карыстаньні. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Друя ўвайшла ў склад [[Браслаўскі павет|Браслаўскага павету]]. 17 верасьня 1579 году ў месьце спыняўся [[Сьпіс каралёў польскіх|кароль]] і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Стэфан Баторы|С. Баторы]], які вяртаўся з войскам з-пад [[Пскоў|Пскова]]. У 1600 годзе [[Канцлер вялікі літоўскі|канцлер вялікі]] [[Леў Сапега|Л. Сапега]] набыў маёнткі Друя, Чурылавічы, [[Дзедзін]], Залесьсе, а ў 1611 годзе — частку места. Асноўная частка Друі заставалася за Масальскімі.
8 жніўня 1618 году [[Ян Станіслаў Сапега|Я. С. Сапега]] падпісаў прывілей на заснаваньне побач з Друяй новага места пад назвай ''Сапежын'' з разьлікам ператварыць яго ў значны рамесны, гандлёвы і абарончы пункт. 3 сакавіка 1620 году [[кароль|сьпіс каралёў польскіх]] і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Жыгімонт Ваза]] надаў Сапежыну [[Магдэбурскае права]] і герб: ''«у блакітным полі віціна з разгорнутым ветразем на срэбнай вадзе»''<ref>{{Літаратура/Геральдыка беларускіх местаў|к}}</ref>. Мясцовае кіраваньне ажыцьцяўляў [[магістрат]] на чале з [[войт]]ам, пасаду якога зацьвярджалі аднак самі Сапегі. Паводле прывілея, справаваньне ў магістраце мусіла весьціся на лацінскай або польскай мовах. Прывілей Я. Сапегі неаднойчы пацьвярджаўся вялікімі князямі ў ХVІІ—ХVІІІ стагодзьдзях. 3ь пераходам пад юрысдыкцыю Сапегаў усёй Друі Магдэбурскае права пашырылася на іншыя часткі места.
[[Файл:Druja, Sapiežyn. Друя, Сапежын (XVIII).jpg|міні|210пкс|Пячатка магістрату Сапежына]]
У [[Смаленская вайна|вайну Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай (1632—1634)]] у 1632 годзе Друю зруйнаваналі войскі [[Масковія|маскоўскага]] гаспадара [[Міхаіл Фёдаравіч|Міхаіла Фёдаравіча]]<ref name="evkl"/>. На 1643 год, паводле інвэнтару, у месьце выразна вылучалася некалькі частак. Найбольш старажытныя, у вусьці Друйкі, налічвала 103 дымы. У Сапежыне было 108 дымоў, тут знаходзіліся Рынак, ратуша і большасьць з сакральных будынкаў Друі. Побач разьмяшчалася прадмесьце з замкам. Існавала таксама задзьвінская частка Друі — Прыдруйск (цяпер у Латвіі). Агулам у месьце налічвалася 306 дымоў і каля 100 корчмаў. Сярод рамесьнікаў былі рыбакі, ганчары, алейнікі, шаўцы, рымары, сядляр, каваль, кравец, цясьляр і інш. У магістрацкіх актах ХVІІІ ст. упамінаюцца таксама шапнікі, сьніцары, ткачы, катляры, бляхары, мечнік, ліцейнік і іншыя.
[[Файл:Druja, Sapiežynskaja. Друя, Сапежынская (XVIII).jpg|міні|210пкс|[[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы і кляштар бэрнардынаў (Друя)|Кляштар бэрнардынаў]] паводле піктаграфічнай мапы XVIII ст.]]
У ХVІІ—ХVІІІ стагодзьдзях Друя належала да сярэдніх местаў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] і была значным рамесным і гандлёвым цэнтрам, дзе існавала цэхавая арганізацыя рамесьнікаў. Гандлёвае значэньне места абумовіла Дзьвіна — найважнейшая гандлёвая артэрыя ў [[Сярэднявечча|Сярэднявеччы]]. Апроч гэтага, Друя была цэнтрам лятыфундыі — буйнога землеўладаньня Сапегаў (у ХVІІІ ст. называлася [[Друйскае графства|Друйскім графствам]]). Сярод рамесьнікаў былі музыкі, скамарохі, муляры і багамазы. Тут нават навучалі іканапісу. У месьце збудавалі каля 20 сьыятыняў. Многія зь іх зьяўляліся выдатнымі помнікамі дойлідзтва. У Друі дзейнічалі некалькі кляштараў, у тым ліку бэрнардынскі, дамініканскі і праваслаўны манастыр. Пры дамініканскім кляштары існаваў шпіталь, у якім у 1677 годзе знаходзіўся кароткі час на лекаваньні вядомы харвацкі асьветнік і энцыкляпэдыст Ю. Крыжаніч.
Радок 84 ⟶ 81:
На 1904 год у Друі было 359 будынкаў, 52 крамы, 13 сакральных будынкаў, 3 гарбарныя заводы (10 працоўных), 275 рамесьнікаў; штогод праводзілася 8 кірмашоў). У [[Першая сусьветная вайна|Першую сусьветную вайну]] каля места праходзіў фронт, тут стаяў 5-тысячны гарнізон расейскіх войскаў, існавала вялізная колькасьць тылавых установаў. У гэты час дзеля патрэбаў фронту збудавалі вузкакалейку [[Бальбінава]] — Друя — Браслаў — [[Опса]]. 30 жніўня 1919 году Друю занялі польскія войскі, 5 ліпеня 1920 году — бальшавікі.
Druja, Daminikanskaja. Друя, Дамініканская (D. Strukov, 1864).jpg|[[Касьцёл Сьвятога Антонія Падуанскага і кляштар дамініканаў (Друя)|Касьцёл дамініканаў]]. Д. Струкаў, 1864 г.
Druja, Dźvina. Друя, Дзьвіна (D. Strukov, 1864).jpg|Агульны выгляд. Д. Струкаў, 1864 г.
Druja, Vialikaja. Друя, Вялікая (D. Strukov, 1864).jpg|Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла. Д. Струкаў, 1864 г.
Druja, Novaja. Друя, Новая (D. Strukov, 1864).jpg|Царква Зьвеставаньня. Д. Струкаў, 1864 г.
</gallery><gallery widths=150 heights=150 class="center">
Druja, Dźvina. Друя, Дзьвіна (N. Orda, 1875).jpg|Панарама. [[Напалеон Орда|Н. Орда]], 1875 г.
Druja, Prydrujsk. Друя, Прыдруйск (1893).jpg|Прадмесьце Прыдруйск, 1893 г.
Druja, Novaja. Друя, Новая (1896).jpg|Царква Зьвеставаньня па [[Мураўёўкі|маскоўскай перабудове]], 1896 г.
Druja, Barysaŭ kamień. Друя, Барысаў камень (1896).jpg|Барысаў камень, 1896 г.
</gallery
=== Найноўшы час ===
Радок 100 ⟶ 98:
У 1939 годзе Друя ўвайшла ў [[БССР]], дзе 15 кастрычніка 1940 году атрымала афіцыйны статус [[пасёлак гарадзкога тыпу|пасёлку гарадзкога тыпу]] [[Мёрскі раён|Мёрскага]], з 1963 году — Браслаўскага раёну. У [[Другая сусьветная вайна|Другую сусьветную вайну]] з 1941 да 6 ліпеня 1944 году мястэчка знаходзілася пад нямецкай акупацыяй. На 1995 год у Друі было 702 двары. 9 лютага 2004 году афіцыйна зацьвердзілі местачковыя герб і сьцяг<ref>[http://braslav.vitebsk-region.gov.by/dfiles/000148_938019_Geraldika.doc Геральдика (.doc)], [http://braslav.vitebsk-region.gov.by Браславский районный исполнительный комитет]</ref>. 8 красавіка 2004 году [[Друеўскі пасялковы савет|Друеўскі пассавет]] скасавалі, утварыўся [[Друеўскі сельсавет|аднайменны сельсавет]]. У 2005 годзе афіцыйны статус паселішча панізілі да пасёлку, з 27 сакавіка 2009 году — [[аграгарадок]].
Druja, Sapiežynskaja. Друя, Сапежынская (J. Bułhak, 1929).jpg|[[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы і кляштар бэрнардынаў (Друя)|Касьцёл і кляштар бэрнардынаў]]
Druja, Vialikaja. Друя, Вялікая (1930).jpg|Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла
Druja, Daminikanskaja. Друя, Дамініканская (1909).jpg|[[Касьцёл Сьвятога Антонія Падуанскага і кляштар дамініканаў (Друя)|Касьцёл дамініканаў]] ў час [[Сьпіс помнікаў архітэктуры Вялікага Княства Літоўскага, зруйнаваных уладамі Расейскай імпэрыі|руйнаваньня расейскімі ўладамі]]
Druja, Daminikanskaja. Друя, Дамініканская (J. Bułhak, 1930).jpg|Званіца кляштару дамініканаў
</gallery><gallery widths=150 heights=150 class="center">
Druja, Novaja. Друя, Новая (XX) .jpg|Царква Зьвеставаньня
Druja, Staroje Miesta. Друя, Старое Места (XX).jpg|Царква Сьвятога Спаса
Druja, Mohiłki. Друя, Могілкі (J. Bułhak, 1931).jpg|Капліца могілкавая
Drujskaja synagoga. Друйская сынагога (XX).jpg|Сынагога
</gallery
== Геаграфія ==
Радок 121 ⟶ 120:
=== Дэмаграфія ===
<div style="float:right;margin:0 0 .5em 1em;" class="toccolours">
ImageSize = width:auto height:150 barincrement:27
PlotArea = left:50 bottom:20 top:10 right:20
Радок 152 ⟶ 151:
fontsize:10px pos:(20,195)
text:
</timeline
</div>
* '''XVII стагодзьдзе''': 1643 год — 2 тыс. чал.
Радок 180 ⟶ 179:
|}
З усёй
=== Мясцовасьці ===
Радок 192 ⟶ 191:
== Турыстычная інфармацыя ==
=== Славутасьці ===
{{Падвойная выява|справа|Druja, Daminikanskaja. Друя, Дамініканская (1907).jpg|168|Druja, Daminikanskaja. Друя, Дамініканская (1909) .jpg|168|[[Касьцёл Сьвятога Антонія Падуанскага і кляштар дамініканаў (Друя)|Касьцёл дамініканаў]] у 1907 г. (налева) і ў 1909 г. (направа)}}
* Барысаў камень (ХІІ ст.; выцягнуты з вусьця Друйкі)
* Гістарычная забудова (кан. ХІХ — пач. ХХ стагодзьдзяў; фрагмэнты)
Радок 211 ⟶ 209:
== Галерэя ==
Druja, kaścioł (28.05.2008).jpg|[[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы і кляштар бэрнардынаў (Друя)|Касьцёл і кляштар бэрнардынаў]]
Убранство костела.jpg|Касьцёл, інтэр’ер
Druja. Друя (28.05.2008).jpg|Вуліца
Druja. Друя (2008).jpg|Барысаў камень і колішняе прадмесьце (цяпер у [[Латвія|Латвіі]])
</gallery
== Асобы ==
Радок 236 ⟶ 234:
== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons}}
* {{radzima|druya}}
* [http://vlib.by/PRIDVINIE-1/VELCOME/Braslav_v2.htm Друя] на [http://vlib.by/PRIDVINIE-1/index-Pridvinie.htm Прыдзвінскі край: Гісторыя і сучаснасць]
* Валянцін Жданко. [http://www.svaboda.org/content/Transcript/867735.html «Там, дзе была царква, зрабілі прыбіральню…»] // [[Радыё Свабода]] 14.12.2007
* [http://budzma.by/news/krayby-druya-zanyadbanaye-akno-w-yewropu.html «Край|BY»: Друя — занядбанае акно ў Еўропу]
* [https://www.svaboda.org/a/28737378.html Як жыве мястэчка, падзеленае паміж Беларусьсю і Латвіяй]
{{Навігацыйная група
| |||