Вікіпэдыя

Буйнічы: розьніца паміж вэрсіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
W (гутаркі | унёсак)
27 270 правак
д +Спасылка
д пунктуацыя, стыль
Радок 55:
 
=== Вялікае Княства Літоўскае ===
Упершыню Буйнічы ўпамінаюцца ў [[15 стагодзьдзе|XV ст.]] як цэнтар буйнога ўладаньня, што належала князям [[Фёдар Талочкавіч-Буйніцкі|Фёдару]] і [[Леў Талочкавіч-Буйніцкі|Льву]] Талочкавічам-Буйніцкім<ref name="Памяць">{{Літаратура/Памяць/Магілёўскі раён|к}}</ref>. У пачатку [[16 стагодзьдзе|XVI ст.]] мясьціна[[маёнтак]] знаходзіласязнаходзіўся ў валоданьні [[Кіева-Пячэрская лаўра|Кіева-Пячорскага манастыра]]. У сьнежні [[1595]] Буйніцкае поле былостала месцам пераможнае [[Буйніцкая бітва|бітвы]] войска Вялікага Княства Літоўскага на чале з старостам рэчыцкім М. Буйвідам над паўстанцамі[[казакі|казакамі]] на чале зь [[Севярын Налівайка|Севярынам Налівайкам]]<ref name="vkl">{{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 354.</ref>.
 
У [[17 стагодзьдзе|XVII]]—[[XVIII стагодзьдзе|XVIII]] стст.стагодзьдзях Буйнічы былі прыватнаўласьніцкім [[мястэчка]]м у [[Аршанскі павет|Аршанскім павеце]], якое належала Саламярэцкім, [[Статкевічы|Статкевічам]], князю і старосту [[Жамойць|жамойцкаму]] А. Г. Палубінскаму, князям [[Сапегі|Сапегам]]<ref name="Памяць"/>. З [[1633]] на поўдзень ад паселішча існаваў [[Буйніцкі манастыр Святога Духа|манастыр Святога Духа]], які заснавалі [[Багдан Статкевіч]] і яго жонка [[Алена Саламярэцкая]]. За падтрымку вялікага князя [[Ян Казімер|Яна І Казімера Вазы]] ў абарончай [[Вайна Расеі з Рэччу Паспалітай 1654—1667 гадоў|вайне супраць Маскоўскай дзяржавы]] [[1654]]—[[1667]] гадоў буйніцкія манахі атрымалі прывілей на [[млын]]<ref name="vkl"/>. Пры манастыры дзейнічала друкарня<ref>Jaroszewicz-Pieresławcew Z. [http://kamunikat.fontel.net/www/czasopisy/bha/11-1-2/16.htm Druki cyrylickie z oficyn Wielkiego Księstwa Litewskiego w XVI—XVIII wieku (пераклад Ігара Клімава)] // [[Беларускі Гістарычны Агляд]]. Том 11 Сшытак 1—2 (20—21) сьнежань [[2004]]</ref>.
 
У час [[Вялікая Паўночная вайна|Вялікай Паўночнай вайны]] ў ліпені [[1708]] каля Буйнічаў месьціўся лягер швэдзкага войска на чале з [[Карл XІІ|Карлам ХІІ]] (г. зв. ''Карлава даліна''). Швэдзкія жаўнеры абрабавалі манастыр, аднак пазьней на загад швэдзкага караля іконы былі вернуты ў пусты манастыр, а два швэдзкія жаўнеры — павешаны<ref>{{Кніга|аўтар =Агеев А.Г., Климуть Я.И., Пушкин И.А.|частка = |загаловак = Перекрёстки Могилёвской истории|арыгінал = |спасылка = |адказны = |выданьне = |месца =Минск |выдавецтва = Туринфо|год = 2004 |том = |старонкі = 48—49|старонак = |сэрыя = |isbn =985900124–3|наклад = }}</ref>. Побач зь мястэчкам існаваў [[фальварак]], які здаваўся ў арэнду. На [[1758]] — 35 двароў, уваходзілі ў склад Быхаўскага графства.
 
=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===
У выніку [[другі падзел Рэчы Паспалітай|другога падзелу Рэчы Паспалітай]] ([[1793]]) Баркулабаў апынуўся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], у Вендараскай воласьці Магілёўскага павету. Расейская імпэратрыца [[Кацярына II]] перадала частку мястэчка беларускаму намесьніку [[генэрал-аншэф]]у П. Б. Пасеку. У [[1878]] фальварак набыў зямянін М. Марачэўскі. Апошняй уладальніцай [[маёнтак|маёнтку]] ў пачатку XX ст. была Г. К. Радкевіч<ref name="Памяць"/>.
 
На [[1880]] у Буйнічах было 64 двары, дзейнічалі 2 царквы, працавалі жаночая вучэльня пры манастыры і юдэйская малітоўная школа. Таксама існаваў аднайменны фальварак. У [[1896]] у Буйнічах адкрылася царкоўнапрыходзкая школа. Паводле вынікаў перапісу ([[1897]]), у мястэчку быў 81 двор, у маёнтку — 5 двароў, працавалі завод сушкі садавіны і гародніны, у жаночым манастыры — 21 двор, дзейнічалі царква і капліца, працаваў сьвечачны завод. На [[1909]] у мястэчку Буйнічы быў 81 двор, дзейнічала царква, працавалі царкоўнапрыходзкая і юдэйская малітоўная школы, скарбовая вінная крама, у аднайменным маёнтку — 2 двары.
 
=== Найноўшы час ===
Радок 72:
 
<center><gallery widths=150 heights=150 caption="Мястэчка на старых здымках" perrow="4">
Файл:Bujničy. Буйнічы (1905) .jpg|Манастыр, [[1905]]
Файл:Bujničy. Буйнічы (XX).jpg|Манастыр. Паштоўка
Файл:Bujničy. Буйнічы (1905).jpg|Бяленьне воску пад сонцам на эпархіяльным сьвечачным заводзе, [[1905]]
Файл:Bujničy. Буйнічы (XX) .jpg|Царква Раства Багародзіцы за савецкім часам
</gallery></center>
 
Радок 81:
 
=== Дэмаграфія ===
* '''[[XIX стагодзьдзе]]''': [[1880]] — 356 чал.; [[1897]] — 450 чал. у ''мястэчку БуйнічыБуйнічах'', 34 чал. у ''маёнтку БуйнічыБуйнічах'' і 117 чал. у ''манастыры БуйнічыБуйнічах''
* '''[[XX стагодзьдзе]]''': [[1909]] — 427 чал. у ''мястэчку БуйнічыБуйнічах'', 6 чал. у ''маёнтку БуйнічыБуйнічах''<ref>{{Літаратура/ГВБ|6-2к}} С. 467.</ref>; [[1940]] — 765 чал.; [[1970]] — 881 чал.<ref>{{Літаратура/БелЭн|11к}} С. 323.</ref>; [[1990]] — 910 чал.<ref>{{Літаратура/ГВБ|6-2к}} С. 468.</ref>; [[1995]] — 910 чал.<ref>{{Літаратура/БелЭн|11к}} С. 322.</ref>
* '''[[XXI стагодзьдзе]]''': [[2007]] — 1538 чал.<ref>{{Літаратура/ГВБ|6-2к}} С. 466.</ref>
 
Радок 91:
 
=== Інфраструктура ===
У [[1995]] годзе адкрыўся ''мэмарыяльны комплекс'' «Буйніцкае поле», архітэктарамі якога зьяўляюцца Ўладзімер Чапенка дыі Алег Бараноўскі. Былі пабудаваныя чырвоная [[капліца]] вышынёй у 27 мэтраў, а недалёка ад яе возера «Сьлёз». Праз кожныя паўгадзіны ў капліцы гучыць музычная кампазыцыя, прысьвечаная ўдзельнікам абароны Магілёва. Дэпартамэнт па ахове гісторыка-культурнай спадчыны [[Міністэрства культуры Рэспублікі Беларусь|Міністэрства культуры]] ў [[2002]] годзе прысвоіў Мэмарыяльнаму комплексу статус гісторыка-культурнай каштоўнасьці трэцяй катэгорыі.
 
Паводле задумы мэра Магілёва [[Віктар Шорыкаў|Віктара Шорыкава]], 2 лістапада [[2004]] году ў капліцы адбылося адкрыцьцё маятніка [[Жан Фуко|Фуко]] (найвышэйшы ў Беларусі, у гонар францускага фізыка, які давёў факт вярчэньня Зямлі вакол сваёй восі). Яго распрацоўнікам выступіў дацэнт Беларуска-расейскага ўнівэрсытэту А. Ляпін, а вытворцам — інжынэр завода «Тэхнапрыбор» А. Нікалаеў. Маятнік уяўляе зь сябе шаснаццацікіляграмовы шар зь нержавеючай сталі ды алюміневы цыфэрблят на вышыні 14 мэтраў. Амплітуда яго ваганьняў 1 м, пэрыяд ваганьняў 7 сэкундаў. Маятнік вядзе адлік часу<ref>[http://www.mlib.basnet.by/kray/Culture/r16p7.html Мемарыяльныя комплексы, манументы, помнікі архітэктуры (Магілёўскага раёна)] // Сайт Магілеўскай абласной бібліятэкі. Дата доступу: [[22 траўня]] [[2009]]</ref>.
 
У [[2006]] годзе пры каледжы заснаваны ''заасад'', на 75 [[гектар]]ах якога разводзяць [[дзік]]оў, [[зубр]]оў, плямістых і паўночных [[алень|аленяў]]<ref>{{Артыкул|аўтар=[[Ілона Іванова|Іванова І.]]|загаловак=У Новы год з Магілёва — на паўночных аленях|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=26087|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=[[газэта]]|год=31 сьнежня 2008|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2008-12-31 245 (26358)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/26076/31sne-7.pdf 7]|issn=1990-763x}}</ref>. У вальерах трымаюць [[барсук]]оў, [[воўк|ваўкоў]], [[касуля]]ў, [[Звычайная лісіца|лісаў]], [[Лось|ласёў]], мядзьведзяў, пясцоў, [[тыгр]]аў і [[янот]]аў, а таксама шэраг відаў птушак. Заасаду таксама належаць 2 дзясяткі [[канкур]]ных коней<ref>{{Артыкул|аўтар=Іванова І.|загаловак=Навыперадкі з мядзведзіцай|спасылка=http://old2.zviazda.by/second.html?r=40&p=36&archiv=21072006|выданьне=Зьвязда|тып=газэта|год=21 ліпеня 2006|нумар=161 (25750)|старонкі=|issn=1990-763x}}</ref>. У 2011 г.годзе заасад прыняў звыш 200 тыс. наведнікаў з 15 краінаў і меў звыш 200 жывёлаў<ref>{{Артыкул|аўтар=Іванова І.|загаловак=Ціхі прыстанак для турыстаў|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=94249|выданьне=Зьвязда|тып=газэта|год=6 сакавіка 2012|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2012-03-06 44 (27159)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/94255/6sak-3.indd.pdf 3]|issn=1990-763x}}</ref>.
 
=== Выдатныя мясьціны ===
Радок 101:
 
=== Страчаная спадчына ===
* Манастыр Сьвятога Духа (1633-19181633—1918)
* Царква Раства Багародзіцы (XIX ст.)
 
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Буйнічы»