Цунамі: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д Removing Link FA template (handled by wikidata) - The interwiki article is not featured |
д дададзеная Катэгорыя:Стыхійныя бедзтвы з дапамогай HotCat |
||
Радок 1:
'''Цунамі''' (зь [[японская мова|японскай мовы]] 津波
== Здарэньні ==
Найчасьцей цунамі здараюцца каля берагоў [[Ціхі акіян|Ціхага акіяну]], але таксама і ў іншых месцах. Напрыклад, у [[2004]] годзе ў [[Індыйскі акіян|Індыйскім акіяне]] прайшла [[Землятрус ля Суматры 2004|катастрафічная хваля цунамі]], у [[1755]] годзе тысячы жыхароў [[Лісабон
== Хуткасьць і фізычныя ўласьцівасьці цунамі ==
Радок 9:
Хуткасьць хваляў у акіяне вызначаецца формулай:
: <math>c = \sqrt { \frac{g \lambda \tanh ( \frac {2 \Pi H} {\lambda} )}{2 \Pi} }</math> (1)
Дзе
* g = 9.8
* λ
* H
* tanh
У выпадках калі <math>\vert x\vert << 1</math> (2), то добра спрацоўвае прыблізная формула <math>\tanh (x) \approx x</math>. Гэтая няроўнасьць (2) мае месца для мелкаводных хваляў, а таксама для хваляў цунамі, паколькі цунамі маюць надзвычай вялікі пэрыяд і надзвычай вялікую даўжыню хвалі λ (да 100 кілямэтраў) у параўнаньні з глыбінёй акіяну (0-9 кілямэтраў). У гэтым выпадку формула значна спрашчаецца:
: <math>c = \sqrt {g H}</math> (3)
Паводле гэтай формулы можам лёгка падлічыць хуткасьць хвалі цунамі. Сярэдняя глыбіна Ціхага акіяну 4 кілямэтры, значыць хуткасьць распаўсюджаньня:
: <math>c \approx \sqrt {10 * 4000}</math> = 200 м/c = 720 км/г
Такім чынам цунамі распаўсюджваецца з хуткасьцю
На плыткаводзьдзі хваля цунамі значна запавольваецца. Напрыклад, каля берагу з глыбінёй дзесяць мэтраў хваля будзе мець хуткасьць усяго 36 кілямэтраў на гадзіну:
: <math>c \approx \sqrt {10 * 10}</math> = 10 м/c = 36 км/г
Калі першай да берагу даходзіць не вяршыня хвалі, а ўпадзіна, то часта назіраецца хуткі адліў. Вада раптоўна сыходзіць, агалаючы дно. Калі вугал нахілу дна досыць плоскі, то вада можа сыходзячы, агаліць дно акіяну да адлегласьцяў больш як 800 мэтраў. Гэта павінна стаць сыгналам для людзей, што ў найбліжэйшыя 3-45 хвілінаў на бераг накоціцца вяршыня хвалі цунамі.
Радок 36:
У глыбокай вадзе цунамі распаўсюджваецца амаль не губляючы энэргіі й захоўвае сваю сілу нават на адлегласьцях у 3-4 тысячы кілямэтраў.
Навукоўцы таксама выдзяляюць рэдкі тып
== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons|Category:Tsunami|выгляд=міні}}
* [[wikibooks:Waves/Types_of_Waves|Тыпы хваляў]] (па-ангельску)
* [[:en:megatsunami|Мэгацунамі]]
{{Шаблён:Надвор’е}}
Радок 48:
[[Катэгорыя:Сэйсмалёгія]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]]
[[Катэгорыя:Стыхійныя бедзтвы]]
|