Першы падзел Рэчы Паспалітай: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д Перанакіроўвае на Падзелы Рэчы Паспалітай#Першы падзел |
пачатак |
||
Радок 1:
[[Файл:Rzeczpospolita po I rozbiorze.png|міні|300пкс|Рэч Паспалітая па першым падзеле]]
[[Файл:Allegory of the 1st partition of Poland.jpg|міні|300пкс|[[Каралеўскі пірог]] — алегорыя падзелу Рэчы Паспалітае]]
'''I падзе́л Рэ́чы Паспалі́тай''' (1772) — першы з трох [[Падзелы Рэчы Паспалітай|падзелаў]], пасьля якіх [[Рэч Паспалітая]] зьнікла з палітычнай мапы Эўропы.
Эўропе пагражаў новы шырокамаштабны канфлікт з прычыны таго, што [[Аўстрыйская імпэрыя|Аўстрыя]], занепакоеная посьпехамі [[Расейская імпэрыя|Расеі]] ў [[Расейска-турэцкая вайна (1768—1774)|вайне з Турэччынай]], была гатовая да ўзброенага выступу ў абаронку Турэччыны. [[Каралеўства Прусія|Прусія]] была зьвязаная з дваром [[Кацярына II|Кацярыны II]] саюзам, які ўцягнуў бы ў канфрантацыю і яе.
Значна паслабіла пазіцыі [[Кароль Рэчы Паспалітай|караля]] [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі|Станіслава Панятоўскага]] і чатырохгадовая [[Барская канфэдэрацыя]], які перастаў быць моцным гарантам расейскага [[пратэктарат]]у над Рэччу Паспалітай.
Тры дзяржавы правялі шырокую кампанію дэзінфармацыі, каб падрыхтаваць да падзелу грамадзкую думку эўрапейцаў. Іхняе жаданьне падзелу грунтавалася на прэтэнзій на «гістарычныя» землі ў складзе Рэчы Паспалітае.
[[18 верасьня]] [[1772]] року Расея, Аўстрыя і Прусія паставілі Рэч Паспалітай перад фактам падзелу, патрабуючы скліканьня сойму для ўхваленьня [[Цэсія|цэсіі]]. Падпісаньне дагавору з умовамі падзелу адбылося [[5 жніўня]] 1772 року. [[30 верасьня]] [[1773]] гэтае рашэньне ратыфікаваў скліканы ў [[Варшава|Варшаве]] [[Падзельны сойм]]. Супраць выказаліся толькі тры паслы на Сойм: [[Тадэвуш Рэйтан]], [[Самуэль Корсак]] ды [[Станіслаў Багушэвіч]].
* '''Аўстрыя''' атрымала ўсю паўднёвую Польшчу да [[Збруч]]у са [[Львоў|Львовам]], але без [[Кракаў|Кракава]] (83 тыс. км² з 2,65 млн мяшканцаў).
* '''Прусія''' анэксавала [[Вармія|Вармію]] i [[Каралеўская Прусія|Гданьскае Памор’е]], але без [[Гданьск]]у і [[Торунь|Торуні]] (36 тыс. км² з 580 тыс. мяшканцаў).
* '''Расея''' заняла [[Латгалія|Інфлянты]] і ўсходнія ўскраіны Рэчы Паспалітай за [[Дняпро]]м, [[Друць|Друцяй]] і [[Дзьвіна|Дзьвіною]] (92 тыс. км² з 1,3 млн мяшканцаў).
== Крыніцы і заўвагі ==
{{Зноскі}}
== Літаратура ==
* Tadeusz Cegielski, Łukasz Kądziela, ''Rozbiory Polski 1772—1793-1795'', Warszawa 1990.
* Władysław Konopczyński, ''Dzieje Polski nowożytnej'', t. 2, Warszawa 1986.
* Tomasz Paluszyński, ''Czy Rosja uczestniczyła w pierwszym rozbiorze Polski, czyli co zaborcy zabrali Polsce w trzech rozbiorach. Nowe określenie obszarów rozbiorowych Polski w kontekście analizy przynależności i tożsamości państwowej Księstw Inflanckiego i Kurlandzkiego, prawnopaństwowego stosunku Polski i Litwy oraz podmiotowości Rzeczypospolitej'', Poznań 2008.
* S. Salmonowicz, ''Fryderyk Wielki'', Wrocław 2006.
* Maria Wawrykowa, ''Dzieje Niemiec 1648—1789'', Warszawa 1976.
== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://dziedzictwo.polska.pl/katalog/skarb,Traktaty_polsko-austriackie_dotyczace_I_rozbioru_zawarte_dnia_18_IX_1773_roku_i_16_III_1775_roku,gid,111073,cid,1779.htm Польска-аўстрыйскія дагаворы, датычныя I падзелу РП]
[[Катэгорыя:Падзелы Рэчы Паспалітай]]
[[Катэгорыя:Міжнародныя пагадненьні Аўстрыі]]
[[Катэгорыя:Міжнародныя пагадненьні Прусіі]]
[[Катэгорыя:Міжнародныя пагадненьні Расейскай імпэрыі]]
[[Катэгорыя:Падзеі 1772 году]]
{{link GA|en}}
{{link GA|zh}}
[[en:First Partition of Poland]]
[[es:Primera partición de Polonia]]
[[fr:Premier partage de la Pologne]]
[[ka:პოლონეთის პირველი დანაწილება]]
[[lt:Pirmasis Abiejų Tautų Respublikos padalijimas]]
[[pt:Primeira Partilha da Polônia]]
[[ro:Prima împărțire a Poloniei]]
[[ru:Первый раздел Речи Посполитой]]
[[fi:Puolan ensimmäinen jako]]
[[zh:第一次瓜分波兰]]
[[pl:I rozbiór Polski]]
| |||