Свабода

здольнасьць асобы дзейнічаць паводле ўласнай волі

Свабо́да — у абсалютным сэнсе, кірунак падзеяў такім парадкам, што воля кожнай дзейснай асобы ў гэтых падзеях не падвергнулася гвалту з боку волі іншых.

Свабода — у самім агульным сэнсе, наяўнасьць магчымасьці выбару, варыянтаў зыходу падзеі. Адсутнасьць выбару, варыянтаў зыходу падзеі раўнасільна адсутнасьці волі.

Свабода ёсьць адзін з выглядаў праявы выпадковасьці, скіраванае свабодай волі (усьвядомленая свабода) або стахастычным законам (непрадказальнасьць зыходу падзеі, неўсьвядомленая свабода). У гэтым сэнсе, паняцьце «свабода» процілегла паняцьцю «патрэбнасьць».

У этыцы «свабода» зьвязаная з наяўнасьцю свабоднай волі чалавека. Свабода волі накладае на чалавека адказнасьць і абавязвае ў заслугу яго слова і ўчынкі. Учынак лічыцца маральным толькі ў тым выпадку, калі ён зьдзяйсьняецца свабоднай воляй, зьяўляецца вольным волевыяўленьнем суб'екта. У гэтым сэнсе этыка скіраваная на ўсьведамленьне чалавекам сваёй волі і зьвязанай зь ёй адказнасьцю.

У праве свабода зьвязаная не проста з адказнасьцю суб'екта за свае дзеі, якая разумее яго свабоду волі, але і зь мерай адказнасьці - ступені наяўнасьці сьвядомасьці або непрытомнасьці ўчынку. Выпрацаваньне гэтай меры адказнасьці за дзею выклікана патрабаваньнем справядлівасьці, справядлівай адплаты - меры пакараньня.

У праве — замацаваная ў канстытуцыі або іншым заканадаўчым акце мажлівасьць вызначаных паводзін чалавека (напрыклад, свабода слова, свабода веравызнаньня і г. д.). Катэгорыя «свабода» блізкая да паняцьця «права» ў суб'ектыўным сэнсе, аднак апошняе мяркуе наяўнасьць больш або меней выразнага праўнага мэханізму для рэалізацыі і звычайна карэспандуючага абавязку дзяржавы або іншага суб'екта зьдзейсьніць якое-небудзь дзеяньне (напрыклад, падаць працу ў выпадку права на працу). Наадварот, праўная свабода ня мае выразнага мэханізму рэалізацыі, ёй карэспандуе абавязак устрымлівацца ад зьдзяйсненьня якіх-небудзь парушаючых дадзеную свабоду дзеяньняў.[1]

Свабода — сродак для дасягненьня мэты і сэнсу жыцьця чалавека. У паганцаў ідэалы свабоды паслужылі асновай стварэньня дэмакратычнага грамадзтва, клясычным прыкладам якога сталі Афіны ў Старажытнай Грэцыі. У апошнія стагодзьдзі да гэтых ідэалаў вярнулася і сучаснае грамадзтва.

Глядзіце таксама

рэдагаваць
  1. ^ Большой юридический словарь Под ред. А. Я. Сухарева, В. Е. Крутских. М., 2007, ISBN 978-5-16-002606-0

Літаратура

рэдагаваць