Пінскае паўстаньне (1648)
Пі́нскае паўста́ньне — паўстаньне ў часе казацка-сялянскай вайны, якое адбывалася 26 кастрычніка — 10 лістапада 1648 року.
Пінскае паўстаньне | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||
Перадумовы
рэдагавацьХада падзеяў
рэдагаваць25 кастрычніка 1648 року лентвойт Іван Сулкоўскі, бурмістры, ратманы(d), лаўнікі(d) ды цэхмістры(d) змовіліся ўпусьціць у места казакоў палкоўніка Мацьвея Гладкага(d). У выніку зь Пінску пачалі ўцякаць каталіцкая шляхта і духавенства[1].
26 кастрычніка прадстаўнікі магістрату пачалі паўстаньне, адкрыўшы мескія брамы для казакаў[2]. Увайшоўшы ў места, тыя пачалі грандыёзны пагром каталіцкага і жыдоўскага насельніцтва. Разам зь мяшчанамі яны таксама разрабавалі касьцёл ды фальваркі, што належалі касьцёлу і калегіюму.
На здушэньне паўстаньня напрыканцы кастрычніка рушыла войска ВКЛ пад кіраўніцтвам Рыгора Мірскага(d), а ў Пінскім павеце пачала зьбірацца мясцовая шляхта пад кіраўніцтвам войта(d) Лукаша Ельскага(d). 5 лістапада Ельскі паспрабаваў авалодаць местам і без супраціву ўвайшоў у Пінск, дзе патрапіў у падрыхтаваныя пасткі[3]. Адбыўся бой, у выніку якога шляхта адступіла на поўнач. Узрадаваныя перамогай паўстанцы склалі з казакамі ўгоду, паводле якой тыя абавязваліся не сыходзіць зь Пінску да Раства, кожны казак атрымліваў грашовае і харчовае забесьпячэньне, акрамя выплаты на ўвесь аддзел сумы 10 тысячаў злотых[2].
7 лістапада пад Пінск падышла кавалерыя Рыгора Мірскага. 9 лістапада злучаныя сілы Мірскага і пінскай шляхты Лукаша Ельскага абстралялі места з гарматаў. Пінскі войт накіраваў ультыматум з патрабаваньнем здаць места. Пасьля адмовы пачаўся штурм[4]; шляхцічы ўварваліся ў горад, дзе сустрэлі адчайны супраціў месьцічаў і казакоў. Увечары спробы казакоў вырвацца зь места скончыліся беспасьпяхова. 10 лістапада места было канчаткова ўзятае[4].
Вынікі
рэдагавацьПаўстаньне было жорстка здушанае. Значна скарацілася насельніцтва места: паводле розных ацэнак, былі забітыя ад 3[5] да 14 тыс.[6]. чалавек з мэтай застрашыць іншыя месты. Гаспадарка была разбураная, у выніку чаго Пінскі павет стаў адным з трох у Рэчы Паспалітай, якім быў зьменшаны на 30% надзвычайны падатак, ухвалены канстытуцыяй 1649 року(d).
Разам з тып паўстаньне прымусіла ўлады пайсьці на саступкі. 12 студзеня 1650 року кароль Ян Казімер пацьвердзіў прывілей, які дазваляў адбудаваць цэрквы на месцы спаленых, у тым ліку ў Пінску[7]. Пацьвярджаліся правы праваслаўнага духавенства[8].
Пінскае паўстаньне ёсьць найбольш яскравым з сэрыі мескіх паўстаньняў на беларускім Палесьсі ў XVII стагодзьдзі.
Крыніцы
рэдагаваць- ^ Манифест ксендзов францисканцев пинских // О бунте города Пинска и усмирении онаго. — М.: в университетской тип., 1847. — С. 37.
- ^ а б Исторический памятник о Пинске // О бунте города Пинска и усмирении онаго. — М.: в университетской тип., 1847. — С. 33.
- ^ Исторический памятник о Пинске // О бунте города Пинска и усмирении онаго. — М.: в университетской тип., 1847. — С. 32.
- ^ а б Исторический памятник о Пинске // О бунте города Пинска и усмирении онаго. — М.: в университетской тип., 1847. — С. 34.
- ^ Акты, относящиеся к истории Южной и Западной России, собранные и изданные археографическою комиссиею. — СПб.: в тип. П.А. Кулиша, 1861. — Т. 3. — С. 297.
- ^ Pamiętniki Albrychta Stanisława X. Radziwiłła kanclerza W. Litowskiego. Wydane z rękopismu przez Edwarda Raczyńskiego. — Poznań: U braci Scherków, 1889. — Т. II. — С. 351.
- ^ Actum in Curia Regia Varsauien // Собрание древних грамот и актов городов Минской губернии, православных монастырей, церквей и по разным предметам. — Минск: в губернской типографии, 1848. — С. 252—253.
- ^ Actum in Curia Regia Varsauien // Собрание древних грамот и актов городов Минской губернии, православных монастырей, церквей и по разным предметам. — Минск: в губернской типографии, 1848. — С. 254.
Літаратура
рэдагаваць- С. А. Чаропка. Пінскае паўстанне 1648 года // Известия Гомельского государственного университета имени Ф. Скорины. — 2011. — № 5 (68). — С. 145—149.
| Гэта — накід артыкула. Вы можаце дапамагчы Вікіпэдыі, пашырыўшы яго. |