Паралякса

Параля́кса (грэц. παραλλάξ, ад παραλλαγή — «зьмена, чаргаваньне») — зьмяненьне бачнага месцазнаходжаньня аб’екта адносна аддаленага тла ў залежнасьці ад месцазнаходжаньня назіральніка.

Схема параляксы: пры ссоўваньні назіральніка з пункту A ў пункт Б бачнае месцазнаходжаньне аб’екта таксама ссоўваецца адноса аддаленага тла.

Ведаючы адлегласьць паміж пунктамі назіраньня D (база) і кут зрушэньня α ў радыянах, можна вылічыць адлегласьць да аб’екта: $L={\frac {D}{2\sin \alpha /2}}$

Для малых кутоў $L={\frac {D}{\alpha }}$.

Паралякса выкарыстоўваецца ў геадэзіі і астраноміі (у прыватнасьці — астрамэтрыі) для вылічэньня адлегласьці да аддаленых аб’ектаў (напрыклад, у адмысловых адзінках — парсэках). На зьяве параляксы заснаваны бінакулярны зрок.

Гісторыя

Галілео Галілей меркаваў, што, калі б Зямля рухалася вакол Сонца, то гэта можна было б заўважыць па непастаянству параляксы для аддаленых зорак.

Упершыню пасьпяховыя спробы назіраньня гадавой параляксы зорак былі зьдзейсьненыя Васілём Струвэ для зоркі Вэга (α Ліры), вынікі апублікаваныя ў 1837 годзе. Аднак навукова абгрунтаваныя вымярэньні гадавой параляксы былі ўпершыню праведзеныя Фрыдрыхам Бэсэлем у 1838 годзе для зоркі 61 Лебедзя. Прыярытэт адкрыцьця гадавой параляксы зорак прызнаецца за Бэсэлем.

Глядзіце таксама

• Hipparcos

Вонкавыя спасылкі

• Даведка пра вымярэньне адлегласьцяў да астранамічных аб’ектаў  (анг.)

Паралякса — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў