Ноам Чомскі

	Ноам Чомскі
	Noam Chomsky
Імя пры нараджэньні	па-ангельску: Avram Noam Chomsky
Дата нараджэньня	7 сьнежня 1928 (95 гадоў)
Месца нараджэньня	Філадэлфія, штат Пэнсыльванія, ЗША
Школа/традыцыя	лінгвістыка, аналітычная філязофія
Пэрыяд	Філязофія XX стагодзьдзя
Кірунак	Заходняя філёзофія
Асноўныя зацікаўленасьці	лінгвістыка, філязофія мовы, філязофія сьвядомасьці, псыхалёгія, этыка, палітыка
Значныя ідэі	генэратыўная граматыка, унівэрсальная граматыка, мінімалісцкая праграма, нармальная форма Чомскага, герархія Чомскага, мадэль прапаганды

Ноам Чомскі (таксама па-беларуску: Хомскі, па-ангельску: Noam Chomsky; нарадзіўся 7 сьнежня 1928 году) — прафэсар-мовазнаўца з Масачусэцкага тэхналягічнага інстытуту (MIT), адзін з самых вядомых лінгвістаў 20 стагодзьдзя. Па-за межамі мовазнаўчых колаў Ноам Чомскі вядомы перадусім сваёй палітычнай актыўнасьцю, крытыкай замежнай палітыкі ЗША і анархічна-лібэртарыянскімі поглядамі.

«Нью-Ёрк таймз Бук Рэвію» аднойчы напісала: «Калі судзіць па энэргіі, размаху, навізьне і ўплыву яго ідэяў, Ноам Чомскі — бадай, самы важны з існых сёньня інтэлектуалаў» (зрэшты, як Чомскі з высьмешкай адзначыў, далей у гэтым артыккуле выказваецца незадаволенасьць тым, што яго палітычныя работы, якія часта абвінавачваюць «Нью-Ёрк таймз») у скажэньні фактаў, «зводзяць з розуму сваёй няхітрасьцю»). Паводле зьвестак «Arts and Humanities Citation Index», паміж 1980 і 1992 гадамі Чомскі быў самым цытуемым з існых навукоўцаў і восьмым па частасьці выкарыстаньня крыніцай цытатаў наогул.

Біяграфія

Маці Ноама Чомскага нарадзілася ў Беларусі, але калі яна была яшчэ маленькай дзяўчынкай, яе сям’я пераехала ў Злучаныя Штаты. Бацька паходзіў з Украіны і ў 17-гадовым узросьце эміграваў у ЗША, каб пазьбегнуць прызыву ў царскае войска. Чомскі кажа, што ніводны з бацькоў не апавядаў яму пра сваё жыцьцё да эміграцыі. Але і на новым кантынэнце бацькі Чомскага не былі інтэграванымі ў мясцовае грамадзтва. «Мая сям’я фактычна жыла ў габрэйскім гета», кажа Чомскі пра сваё дзяцінства ў Нью-Ёрку.

У 1945 годзе ён пачаў навучаньне ў Пэнсыльванскім унівэрсытэце, спэцыялізуючыся ў мовазнаўстве і філязофіі. Адным зь яго выкладчыкаў быў Цайліг Харыс. Сваю дысэртацыю Чомскі напісаў цягам чатырохгадовых дасьледаваньняў у Гарвардзкім унівэрсытэце.

У 1960-х гадох Чомскі пачаў браць актыўны ўдзел і ў палітычным жыцьці Амэрыкі, быў актыўным апанэнтам вайны ў Віетнаме.

Паводле індэксу цытаваньня Arts and Humanities Citation Index, у 1980—1992 годзе Чомскі быў на першым месцы ў сьвеце па колькасьці цытаваньняў, і на восьмым месцы сярод усіх навукоўцаў сьвету за ўвесь час.

Бібліяграфія

Мовазнаўства

1956. On accent and juncture in English (Акцэнт і марфэмны стык у ангельскай)
1957. Syntactic Structures (Сынтактычныя структуры)
1965. Aspects of the Theory of Syntax (Аспэкты тэорыі сынтаксысу)
1965. Cartesian Linguistics (Картэзіянская лінгвістыка)
1968. The Sound Pattern of English (Гукавыя камбінацыі ў ангельскай мове)
1981. Lectures on Government and Binding: The Pisa Lectures (Лекцыя пра кіраваньне і зьвязнасьць)
1986. Barriers. Linguistic Inquiry Monograph Thirteen (Бар’еры: лінгвістычнае расьсьледаваньне, манаграфія 13)
1995. The Minimalist Program (Праграма мінімаліста)

Палітыка

1969. American Power and the New Mandarins (Амэрыканская ўлада і новыя кітайскія мандарыны)
1970. At War with Asia (На вайне з Азіяй)
1971. Problems of Knowledge and Freedom: The Russell Lectures (Праблемы ведаў і свабоды: Лекцыі Расэла)
1973. For Reasons of State (Дзеля рацыі дзяржавы)
1973. Counter-Revolutionary Violence: Bloodbaths in Fact and Propaganda (Контрарэвалюцыйны гвалт: крывапраліцьце ў фактах і прапагандзе)
1974. Peace in the Middle East: Reflections on Justice and Nationhood (Мір на Блізкім усходзе: Рэфлексіі што да справядлівасьці і дзяржаўнасьці)
1979. Language and Responsibility (Мова і адказнасьць)
1979. Political Economy of Human Rights (Палітычная эканоміка і правы чалавека)
1981. Radical Priorities. (Радыкальныя прыярытэты)
1982. Towards a New Cold War: Essays on the Current Crisis and How We Got There (На шляху да новай Халоднай вайны: эсэ пра цяперашні крызіс і тое, як мы ў яго трапілі)
1983. The Fateful Triangle: The United States, Israel, and the Palestinians (Лёсавызначальны трыкутнік: ЗША, Ізраіль і палестынцы)
1985. Turning the Tide: U.S. Intervention in Central America and the Struggle for Peace (Інтэрвэнцыя ЗША ў Цэнтральнай Амэрыцы і барацьба за мір)
1986. Pirates and Emperors: International Terrorism and the Real World (Піраты і імпэратары: міжнародны тэрарызм і рэальны сьвет)
1987. On Power and Ideology: The Managua Lectures. (Пра ўладу і ідэалёгію: Лекцыі Манагуа)
1987. Chomsky Reader (Чытаючы Чомскага)
1988. The Culture of Terrorism (Культура тэрарызму)
1988. Manufacturing Consent: The Political Economy of the Mass Media (Выраб згоды: палітычная эканоміка сродкаў масавай інфармацыі)
1989. Necessary Illusions (Патрэбныя ілюзіі)
1989. Language and Politics (Мова і палітыка)
1991. Terrorizing the Neighborhood: American Foreign Policy in the Post-Cold War Era (Тэрарызуючы суседзяў: Амэрыканская замежная палітыка пасьля сканчэньня Халоднай вайны)
1992. Deterring Democracy (Прадухіляючы дэмакратыю)
1992. Chronicles of Dissent (Хроніка нязгоды)
1992. What Uncle Sam Really Wants (Чаго сапраўды хоча дзядзя Сэм)
1993. Year 501: The Conquest Continues (Год 501-ы: Заваёў працягваецца)
1993. Rethinking Camelot: JFK, the Vietnam War, and U.S. Political Culture (Новы погляд на Камэлота: Кэнэды, вайна ў Віетнаме, і палітычная культура ЗША)
1993. Letters from Lexington: Reflections on Propaganda (Лісты зь Лексынгтону: Рэфлексіі аб прапагандзе)
1993. The Prosperous Few and the Restless Many (Заможная меншасьць і неспакойная большасьць)
1994. Keeping the Rabble in Line (Захоўваючы развал у парадку)
1994. World Orders Old and New (Сусьветныя парадкі: стары і новы)
1996. Class Warfare (Вядзеньне вайны паміж клясамі)
1999. Profit Over People (Выгада вышэйшая за людзей)
2000. Rogue States: The Rule of Force in World Affairs (Бандыцкія дзяржавы: правіла сілы ў сусьветных справах)
2002. Understanding Power: The Indispensable Chomsky (Разуменьне ўлады: неад’емны Чомскі)
2003. Hegemony or Survival (Гегемонія альбо выжываньне)

Вонкавыя спасылкі

Ноам Чомскі — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

Ноам Чомскі на беларускай Свабодзе: «У любым грамадзтве інтэлектуал можа абраць для сябе ролю „дысыдэнта“ альбо „камісара“»