Марк Туліюс Цыцэрон
Марк Туліюс Цыцэрон (па-лацінску: Marcus Tullius Cicero, 3 студзеня 106 да н. э. — 7 сьнежня 43 да н. э.) — старажытнарымскі прамоўца, філёзаф, палітык.
Марк Туліюс Цыцэрон | |
_-_Palazzo_Nuovo_-_Musei_Capitolini_-_Rome_2016.jpg) | |
| Дата нараджэньня | 3 студзеня 106 да н. э.[1][2][3][…] |
|---|---|
| Месца нараджэньня |
|
| Дата сьмерці | 7 сьнежня 43 да н. э.[2][3][5] (63 гады) |
| Месца сьмерці |
|
| Прычына сьмерці | абезгалоўліваньне[d][3] |
| Занятак | філёзаф, паэт, палітычны тэарэтык, юрыст, пісьменьнік, старажытнарымскі святар, старажытнарымскі палітык, старажытнарымскі вайсковец, адвакат, аратар, палітык |
| Навуковая сфэра | філязофія[5], рыторыка[5] і літаратура[5] |
| Бацька | Марк Туліюс Цыцэрон[d][7][8][9] |
| Маці | Helvia[d][7][8][9] |
| Дзеці | Марк Тулій Цыцэрон малодшы[d][3][8][9] і Тулія Цыцэроніс[d][10][3][8][…] |
| Узнагароды | |
Біяграфія
рэдагаваць
Цыцэрон нарадзіўся ў правінцыяльнай сям’і. Ён быў з так званых «homo novus» — новых людзей, продкі якіх ніколі не займалі высокіх дзяржаўных пасадаў. «Homo novus» рэдка карысталіся вядомасьцю і сустракаліся з абыякавым ці нават варожым стаўленьнем да іх рымскіх сэнатараў, калі яны спрабавалі пачаць палітычную кар’еру.
У складаныя для Старажытнага Рыма 80-я гады да н. э. Цыцэрон займаўся адукацыяй і разьвіцьцём сваіх талентаў — першапачаткова ён вучыўся ў Рыме, а пасьля ў гарадах Грэцыі (у тым ліку ў Атэнах). Там ён займаўся перш за ўсё рыторыкай і філязофіяй. Пасьля вяртаньня ў Рым Цыцэрон атрымаў вядомасьць як прамоўца ў судовых справах. Цыцэрон прайшоў праз асноўныя дзяржаўныя пасады квэстара, эдыла і прэтара, пасьля чаго стаў консулам 63 году да н. э. У час свайго консульства ён выкрыў змову Катыліны, за што атрымаў велізарную ўдзячнасьць ад рымлян. Яго нават празвалі «pater patriae», што магчыма перавесьці як «бацька Бацькаўшчыны».
Аднак хутка яго ворагі, якія зайздросьцілі яго ўзвышэньню, вымусілі Цыцэрона на некаторы час адправіцца ў выгнаньне. Там Цыцэрон актыўна працаваў над сваімі вядомымі творамі. Хутка Цыцэрона зноў запрасілі ў Рым, дзе ён стаў адным зь лідэраў сэнатараў, якія выступалі супраць Цэзара і падтрымлівалі Пампея. У час грамадзянскай вайны паміж імі Цыцэрон хутка перабег да Цэзара, які вельмі прыязна сустрэў яго.
Пасьля забойства Цэзара Цыцэрон захоўваў прыязныя адносіны са сваім вучнем і будучым імпэратарам Актавіянам Аўгустам, але той быў вымушаны даць згоду на забойства Цыцэрона, бо да гэтага імкнуўся вораг Цыцэрона і часовы палітычны саюзьнік Аўгуста Марк Антоніюс.
Спадчына Цыцэрона
рэдагаваць
Цыцэрон напісаў шмат трактатаў у форме дыялёгаў на тэмы філязофіі, рыторыкі, права, палітыкі. Таксама захаваліся запісанымі некаторыя яго прамовы. Акрамя таго, ад Цыцэрона захавалася велізарная колькасьць лістоў да розных рымлян і адказы ад іх.
Лацінская мова яго твораў лічыцца ідэальнай. Шмат хто з больш позьніх рымскіх літаратараў і прамоўцаў імкнуўся да падабенства да Цыцэрона.
Трактаты Цыцэрона
рэдагаваць- Аб абавязках
- Аб дзяржаве
- Аб дывінацыі
- Аб законах
- Аб лёсе
- Аб межах дабра і зла
- Аб прамоўцы
- Аб прыродзе багоў
- Аб старасьці
- Аб сяброўстве
- Брут, ці аб вядомых прамоўцах
- Парадоксы стоікаў
- Прамоўца
- Тускуланскія гутаркі
Крыніцы
рэдагаваць- ^ Merkedager: fødselsdager, stiftelsesdatoer, begivenheter — Осьлё: Biblioteksentralen, 1989. — ISBN 82-7022-061-2
- ^ а б Istituto dell'Enciclopedia Italiana Ciceróne, Marco Tullio // Enciclopedia on line (італ.)
- ^ а б в г д Любкер Ф. Tullii (рас.) // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. Канский, пер. А. Д. Вейсман, Ф. Гельбке, Л. А. Георгиевский, А. И. Давиденков, В. А. Канский, П. В. Никитин, И. А. Смирнов, Э. А. Верт, О. Ю. Клеменчич, Н. В. Рубинский — СПб: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 1418—1426.
- ^ Зелинский Ф. Цицерон, Марк Туллий (рас.) // Энциклопедический словарь — СПб: Брокгауз — Ефрон, 1903. — Т. XXXVIII. — С. 254—274.
- ^ а б в г Brozović D., Ladan T. Hrvatska enciklopedija (харв.) — LZMK, 1999. — 9272 с.
- ^ Deutsche Nationalbibliothek Record #118520814 // Gemeinsame Normdatei (ням.) — 2012—2016.
- ^ а б http://www.strachan.dk/family/tullius.htm
- ^ а б в г M. Tullius (29) M. f. M. n. Cor. Cicero // Digital Prosopography of the Roman Republic (анг.)
- ^ а б в Digital Prosopography of the Roman Republic (анг.)
- ^ А. Пр. Туллия (рас.) // Энциклопедический словарь — СПб: Брокгауз — Ефрон, 1902. — Т. XXXIV. — С. 41—42.
Вонкавыя спасылкі
рэдагаваць| Вікіцытатнік зьмяшчае збор цытатаў, датычных тэмы артыкула: |
- Цыцэрон на праекце Гутэнбэрг.