Ляніякея
Звышскупнасьць Ляніякея (таксама Ляніякея, мясцовая звышскупнасьць) — галяктычная звышскупнасьць, якая ўключае нашую галяктыку і яшчэ 100 000 суседніх галяктыкаў[2]. Апісаная ў верасьні 2014 року групай астраномаў Гавайскага і Ліёнскага ўнівэрсытэтаў і ўключыла ў сябе ранейшую мясцовую звышскупнасьць Панны[3][4][5][6].
| Ляніякея | |
 Звышскупнасьць Ляніякеі на поўнай мапе вядомага сусьвету | |
 Мапа суседніх звышскупнасьцяў сусьвету, Ляніякея пазначаная жоўтым колерам | |
| Зьвесткі назіраньня (эпоха J2000) | |
|---|---|
| Сузор’е(-і) | Паўднёвы Трыкутнік і Навугольнік (цэнтар) |
| Простае ўзьняцьцё | 10г 32х |
| Схіленьне | −4600° (Вялікі Атрактар) |
| Найярчэйшы аб’ект | Млечны Шлях |
| Колькасьць скупнасьцяў | 300—500 |
| Вялікая вось | 520×106 св. г. (159 Мпк) |
| Чырвонае зрушша | 0,0708 (цэнтар) |
| Адлегласьць (спадарожная) | 250×106 св. г. (77 Мпк) |
| Зьвязвальная маса | 1×1017[1] М☉ |
| Іншыя абазначэньні | |
| Мясцовая звышскупнасьць, Звышскупнасьць Ляніякеі | |
| Глядзіце таксама | |
| галяктычныя групы і скупнасьці, сьпіс звышскупнасьцяў | |
Характарыстыкі
рэдагавацьЗвышскопішча Ляніякея ўключае ў сябе прыкладна 100 000 галяктыкаў на працягу больш за 160 мэгапарсэкаў (520 мільёнаў сьветлавых гадоў). Прыблізная маса — 1017 сонечных масаў, ці сто тысячаў галяктыкаў, падобных да нашай, што амаль адпавядае масе звышскупнасьці Гадзіньніку. Ляніякея складае з чатырох частак, якія раней лічыліся асобнымі звышскупнасьцямі:
- Звышскупнасьць Панны, у якой разьмешчаны Млечны Шлях.
- Звышскупнасьць Гідры-Цэнтаўра
- Вялікі Атрактар, цэнтральны пункт прыцягненьня Ляніякеі каля Навугольніка
- Антлійскі мур, вядомы як Звышскупнасьць Гідры
- Звышскупнасьць Цэнтаўра
- Звышскупнасьць Паўліна-Індзейца
- Паўднёвая звышскупнасьць, уключаючы скупнасьць Печы (S373) ды аблокі Залатой Рыбы і Эрыдана
Найбольшымі галяктычнымі скупнасьцямі Ляніякеі ёсьць Панна, Гідра, Цэнтаўр, Эйбэл 3565, Эйбэл 3574, Эйбэл 3521, Печ, Эрыдан і Навугольнік. Агулам звышскупнасьць складаецца прыкладна з 300—500 вядомых скупнасьцяў і групаў галяктык, аднак сапраўдная іхняя колькасьць можа быць шмат большай, бо некаторыя зь іх перасякаюць Зоны ўніканьня, што практычна робіць немагчымым іх выяўленьне.
Звышскопішчы — найбольшыя аб’екты сусьвету, межы якіх вельмі складана вызначыць, асабліва знаходзячы ўнутры самога аб’екту. Дык каманда астраномаў з дапамогаю радыётэлескопаў апісвала рухі вялікай колькасьці суседніх галяктыкаў. Унутры дадзенай звышскупнасьці большасьць галяктыкаў рухаюцца ўнутар, да цэнтру масаў, які ў Ляніякеі мае назву Вялікага Атрактара і ўплывае на рух ня толькі мясцовай групы галяктыкаў з Млечным Шляхам, але й усіх іншых у звышскупнасьці. У адрозьненьне ад сваіх чатырох складовых частак, Ляніякея гравітацыйна не зьвязаная і ў пэрспэктыве будзе падзеленая цёмнай энэргіяй[5].
Ляніякея суседнічае са звышскупнасьцямі Шэплі, Гэркулеса, Валасоў Бэрэнікі і Пэрсэя-Рыбаў, аднак дакладныя граніцы між імі ня вызначаныя[4].
Назва
рэдагавацьНазва laniakea у гавайскай мове азначае «бязьмерныя нябёсы» (lani — «нябёсы», akea — «агромністы», «невымерны»). Назву прапанаваў ад’юнкт-прафэсар гавайскай мовы Капіялянскага мясцовага коледжу Нава’а Напалеон, каб ушанаваць гонар палінэзійскіх навігатараў, якія з дапамогай арыентаваньня па небе хадзілі ў Ціхі акіян[3][7].
Глядзіце таксама
рэдагавацьКрыніцы
рэдагаваць- ^ Bliss, Laura (3 верасьня 2014) The Milky Way's 'City' Just Got a New Name (анг.) CityLab. The Atlantic Monthly Group. Праверана 14 лістапада 2017 г.
- ^ Ollie Gillman. The road map to the Universe: Pathways between our Milky Way and 100,000 other galaxies charted in 10-year quest by scientists (анг.) // DailyMail UK, 14 сакавіка 2015 г. Праверана 14 лістапада 2017 г.
- ^ а б National Radio Astronomy Observatory.. Newly identified galactic supercluster is home to the Milky Way (анг.) // ScienceDaily, 3 верасьня 2014 г. Праверана 14 лістапада 2017 г.
- ^ а б Klotz, Irene (3 верасьня 2014) New map shows Milky Way lives in Laniakea galaxy complex (анг.). Reuters. Праверана 14 лістапада 2017 г.
- ^ а б Elizabeth Gibney. Earth's new address: 'Solar System, Milky Way, Laniakea' (анг.) // Nature Праверана 14 лістапада 2017 г.
- ^ Douglas Quenqua. Giving the Milky Way a New Sense of Place (анг.) // New York Times, 3 верасьня 2014 г. Праверана 14 лістапада 2017 г.
- ^ Camille M. Carlisle. Laniakea: Our Home Supercluster (анг.) // Sky and Telescope, 3 верасьня 2014 г. Праверана 14 лістапада 2017 г.
Вонкавыя спасылкі
рэдагаваць- Daniel Pomarède. Звышскупнасьць Ляніякея, відэапрэзэнтацыя адкрыцьця // Vimeo
- Ляніякея: наша дамашняя звышскупнасьць на YouTube