Закон Украіны «Аб асуджэньні й забароне прапаганды расейскай імпэрскай палітыкі ва Ўкраіне й дэкалянізацыі тапанімікі»
Закон Украіны «Аб асуджэньні й забароне прапаганды расейскай імпэрскай палітыкі ва Ўкраіне й дэкалянізацыі тапанімікі» (па-ўкраінску: Закон України «Про засудження та заборону пропаганди російської імперської політики в Україні і деколонізацію топонімії») — закон, прыняты Вярхоўнай Радай Украіны 21 сакавіка 2023 году. Закон забясьпечыў прававую аснову для працэсу дэкалянізацыі [дэрусыфікацыі] ва Ўкраіне(uk), які быў пачаты пасьля расейскага ўварваньня ва Ўкраіну ў 2022 годзе.
Закон прыняты 248 галасамі народных дэпутатаў.[1]
Гісторыя прыёму рэдагаваць
Дэкалянізацыя ва Ўкраіне пачалася з распадам СССР[2][3][4], аднак апагей працэсу дэкалянізацыі прыйшоўся на пачатак расейкага ўварваньня ва Ўкраіну ў 2022 годзе. Расейскія помнікі былі зьнесены ў гарадах і вёсках. Пад дэкалянізацыю трапілі й назвы вуліц, зьвязаныя з Расейскай Фэдэрацыяй. Зьмены адбыліся ў Львове, Дніпре, Кіеве й Харкаве. У сваю чаргу Івана-Франкоўск стаў першым горадам Украіны, які цалкам вызваліўся ад расейскіх тапонімаў.
5 красавіка 2022 году ў Вярхоўнай Радзе зарэгістраваны законапраект аб унясеньні зьмяненьняў у Закон Украіны «Аб геаграфічных назвах» адносна дэкалянізацыі тапанімікі й рэгуляваньня выкарыстаньня геаграфічных назваў у населеных пунктах Украіны №7253.[5] 18 красавіка 2022 году Камітэт Вярхоўнай Рады Ўкраіны па пытаньнях арганізацыі дзяржаўнай улады, мясцовага самакіраваньня, рэгіянальнага разьвіцьця й горадабудаўніцтва рэкамэндаваў парлямэнту прагаласаваць за аснову гэты законапраект, паколькі яго прыняцьце прысьпяшыла б дэсаветызацыю й дэрасеізм Украіны.[6]
21 красавіка 2022 году сакратар РНБА Ўкраіны Аляксей Данілаў заявіў, што татальная дэрусыфікацыя бізнэсу, палітыкі й многіх сфэр жыцьця Ўкраіны непазьбежная: «нічога расейскага тут не застанецца».
14 сакавіка 2023 году шэраг грамадзкіх арганізацый падпісалі адкрыты зварот з заклікам да Вярхоўнай Рады Ўкраіны прыняць узгоднены на ўзроўні парлямэнта закон аб дэкалянізацыі.[7]
21 сакавіка 2023 году Вярхоўная Рада Ўкраіны прыняла Закон Украіны «Аб асуджэньні й забароне прапаганды расейскай імпэрскай палітыкі ва Ўкраіне й дэкалянізацыю тапанімікі».[8]
21 красавіка 2023 году прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі падпісаў закон аб дэкалянізацыі.З 27 ліпеня 2023 году ўваходзіць у дзеяньне Закон Украіны «Аб асуджэньні й забароне прапаганды расейскай імпэрскай палітыкі ва Ўкраіне й дэкалянізацыі тапанімікі».[9]
20 лістапада 2023 г. Украінскі інстытут нацыянальнай памяці падрыхтаваў зборнік матэрыялаў, рэкамэндацый і дакумэнтаў па выкананьні патрабаваньняў Закона Ўкраіны «Аб асуджэньні й забароне прапаганды маскальскай імпэрскай палітыкі ва Ўкраіне й дэкалянізацыі тапанімікі».[10]
Зьмест рэдагаваць
Закон складаецца з 8 артыкулаў, у тым ліку:
- Сфэра дзеяньня Закона
- Азначэньне тэрмінаў
- Асуджэньне расейскай імпэрскай палітыкі
- Забарона прапаганды расейскай імпэрскай палітыкі
- Забарона выкарыстаньня й прапаганды сымбаляў расейскай імпэрскай палітыкі
- Забесьпячэньне ўмоў для правядзеньня дасьледаваньняў і рэалізацыі імпрэзаў па ўвекавечаньні памяці аб барацьбе з расейскай імпэрскай палітыкай
- Адказнасьць за парушэньне заканадаўства аб забароне вырабу, распаўсюду, а таксама публічнага выкарыстаньня сымбаляў расейскай імпэрскай палітыкі
- Заключныя й пераходныя палажэньні.
Асноўныя палажэньні рэдагаваць
Закон Украіны «Аб асуджэньні й забароне прапаганды расейскай імпэрскай палітыкі ва Ўкраіне й дэкалянізацыі тапанімікі» растлумачвае значэньне такіх тэрмінаў, як «прапаганда расейскай імпэрскай палітыкі», а таксама вызначае адказнасьць за парушэньне заканадаўства, якое забараняе выраб, распаўсюд і публічнае выкарыстаньне сымбаляў расейскай імпэрскай палітыкі:
- закон закранае сфэру грамадзкай прасторы, тапанімікі, найменьняў юрыдычных асобаў, помнікаў і памятных знакаў і знакаў для тавараў і паслуг; прызнае злачыннай і асуджае расейскую імпэрскую палітыку; забараняе прапаганду сымболікі расейскай імпэрскай палітыкі (за выключэньнямі, прапісанымі ў законе), вызначае парадак ліквідацыі такой сымболікі з публічнай прасторы. забараняе прысваеньне геаграфічным аб’ектам, юрыдычным асобам і аб’ектам права ўласнасьці назваў, якія ўслаўляюць, увекавечваюць, прапагандуюць альбо зьмяшчаюць сымбалі расейскай імпэрскай палітыкі й сучаснай Расейскай Фэдэрацыі як дзяржавы-агрэсара.
Тэрміны й суб’екты прыняцьця рашэньняў рэдагаваць
Аб перайменаваньні тапонімаў у межах населеных пунктаў і дэмантажы помнікаў і памятных знакаў, на якія не распаўсюджваецца заканадаўства аб ахове помнікаў:
- 27 ліпеня 2023 году — 27 студзеня 2024 года: органы мясцовага самакіраваньня населеных пунктаў (сельскія, пасялковыя, гарадзкія саветы альбо ваенна-цывільныя адміністрацыі).
Калі рашэньне на гэтым этапе не прынята, паўнамоцтвы надзяляюцца:
- 27 студзеня — 27 красавіка 2024 года: сельскія, пасялковыя, гарадзкія галавы альбо асобы, якія ажыцьцяўляюць іх паўнамоцтвы;
- 27 красавіка — 27 ліпеня 2024 года: кіраўнікі абласных дзяржаўных адміністрацый альбо асобы, якія ажыцьцяўляюць іх паўнамоцтвы.
Рашэньні аб перайменаваньні населеных пунктаў прымаюцца Вярхоўнай Радай Украіны:
27 ліпеня 2023 году — 27 студзеня 2024 года: мясцовыя органы ўлады павінны ўнесьці свае прапановы ў Вярхоўную Раду Ўкраіны;
27 ліпеня 2023 году — 27 студзеня 2024 года: Кабінэт міністраў Украіны павінен правесьці кансультацыі з прадстаўнікамі карэнных народаў і ўнесьці прапановы аб перайменаваньні Крыма.
Пры перайменаваньні тапонімаў неабходна ўлічваць законы «Аб пераходзе за юрыдычнымі асобамі й аб’ектамі права ўласнасьці на імёны (псэўданімы) фізычных асобаў, юбілейныя й сьвяточныя даты, назвы й даты гістарычных падзей», “Аб геаграфічных назвах”. Рашэньні павінны прымацца з улікам прапаноў навукоўцаў, меркаваньня грамад, рэкамэндацый Украінскага інстытута нацыянальнай памяці.
Калі помнік мае статус аховы помніка, неабходна выконваць працэдуры, прадугледжаныя заканадаўствам аб ахове культурнай спадчыны:
- Адносна помнікаў мясцовага значэньня рашэньне прымаецца Міністэрствам культуры й інфармацыйнай палітыкі Ўкраіны па прадстаўленьні органаў аховы культурнай спадчыны, Украінскага таварыства аховы помнікаў гісторыі й культуры, іншых грамадзкіх арганізацый, у статутныя задачы якіх уваходзіць ахова культурнай спадчыны. Тэрмін выкананьня: адзін месяц з дня паступленьня заяўкі.
- Адносна помнікаў рэспубліканскага значэньня — Кабінэт міністраў Украіны па звароце Ўкраінскага інстытута нацыянальнай памяці. Тэрмін: адзін год з дня паступленьня заяўкі;
Да 27 ліпеня 2023 году Кабінэт міністраў Украіны на запыт Украінскага таварыства аховы помнікаў гісторыі й культуры разгледзіць статус помнікаў і памятных знакаў, якія зьяўляюцца аб’ектамі культурнай спадчыны й зьмяшчаюць сымбалі расейскай імпэрыі. палітыкі. Калі забароненую сымболіку зьмяшчае толькі элемэнт, а не ўвесь помнік, выдаляць трэба толькі такі элемэнт.
Юрыдычныя асобы, палітычныя партыі й аб’яднаньні грамадзянаў павінны да 27 жніўня 2023 году выдаліць забароненую сымболіку з устаноўчых дакумэнтаў, назваў і ўласнай сымболікі. Уладальнікі знакаў для тавараў і паслуг, якія ўтрымліваюць сымбалі расейскай імпэрскай палітыкі, абавязаныя да 27 кастрычніка 2023 году прывесьці такія знакі ў адпаведнасьць з заканадаўствам. Юрыдычныя асобы вызваляюцца ад выплаты адміністрацыйнага збору пры дзяржаўнай рэгістрацыі зьмяненьняў ва ўстаноўчыя дакумэнты, зьвязаных з рэалізацыяй закона аб дэкалянізацыі. Дзейнасьць асобаў, якія не выконваюць патрабаваньні заканадаўства, можа быць забароненая.
Выключэньні рэдагаваць
- дзеячы, якія займалі кіруючыя пасады ў расейскіх дзяржаўных установах ад Маскоўскага царства да сучаснай Расейскай Фэдэрацыі альбо спрыялі яе палітыцы, адначасова абаранялі палітычныя, эканамічныя й культурныя правы ўкраінскага народа, разьвівалі ўкраінская нацыянальная дзяржаўнасьць, навука й культура, але гэтае выключэньне не распаўсюджваецца на супрацоўнікаў савецкіх органаў дзяржаўнай бясьпекі;
- мэмарыяльныя знакі, зьвязаныя з супрацівам і выгнаньнем нацыстаў з Украіны;
- тапонімы альбо назвы ў гонар назваў гарадоў Расеі й іншых геаграфічных, гістарычных і культурных аб’ектаў Расейскай Фэдэрацыі, калі яны зьвязаны з абаронай правоў альбо разьвіцьцём украінскага народа альбо з культурай паняволеных народаў Расеі;
- сымбалі, у тым ліку памятныя знакі, толькі таму, што яны былі ўсталяваны ў часы СССР альбо Расейскай імпэрыі, і назвы, сугучныя толькі назвам альбо аб’ектам, на якія распаўсюджваюцца абмежаваньні, прадугледжаныя заканадаўствам;
- забарона не распаўсюджваецца на аб’екты сусьветнай спадчыны, нацыянальныя музэйныя, архіўныя й бібліятэчныя фонды, пахавальныя збудаваньні на тэрыторыі пахаваньняў, ганаровыя месцы пахаваньняў на могілках, узнагароды, атрыманыя да ўступленьня ў сілу закона аб дэкалянізацыі, арыгінальныя баявыя сьцягі., акрамя сымболікі сучаснага расейскага ваеннага ўварваньня ва Ўкраіну, прадметы антыкварнага гандлю, прыватныя калекцыі й прыватныя архіўныя зборы, дакумэнты;
- калі выкарыстаньне сымбаляў расейскай імпэрскай палітыкі не вядзе да яе гераізацыі ці апраўданьня, то яна можа прысутнічаць у: экспазыцыях музэяў, тэматычных выставах, навуковых працах, творах мастацтва, рэканструкцыях гістарычных падзеяў, атлясох, картах, даведніках, навучальных матэрыялаў, інфармацыйнай прадукцыі.
Глядзіце таксама рэдагаваць
Крыніцы рэдагаваць
- ^ Деколонізація в законі: Рада проголосувала за скасування російських географічних назв (укр.) Праверана 2023-06-08 г.
- ^ Про приведення назви міста Ровно і Ровенської області у відповідність до правил українського правопису | від 11.06.1991 № 1183-XII
- ^ Про відновлення селам Устенське Перше і Устенське Друге Здолбунівського району Ровенської області їх колишніх найменувань | від 16.06.1988 № 6040-XI
- ^ Про відновлення селищу міського типу Першотравневе Ровенської області колишнього найменування Моквин | від 31.10.1990 № 423-XII
- ^ Раді пропонують змінити географічні назви, які символізують росію
- ^ У Верховній Раді пропонують прийняти закон про заборону географічних назв та символіки РФ
- ^ Активісти закликають ухвалити законопроєкт про деколонізацію (укр.) Праверана 2023-06-08 г.
- ^ Парламент ухвалив закон про засудження і заборону російської імперської політики і деколонізацію топонімії (укр.) Праверана 2023-06-08 г.
- ^ УІНП (2023-06-08) Пояснюємо деколонізацію: УІНП підготував інфографіку про те, як буде реалізовуватися закон
- ^ Збірник рекомендацій «Про засудження та заборону пропаганди російської імперської політики» (укр.) Праверана 2023-12-13 г.
Вонкавыя спасылкі рэдагаваць
- Закон Украіны «Аб асуджэньні й забароне прапаганды расейскай імпэрскай палітыкі ва Ўкраіне й дэкалянізацыі тапанімікі»
- Аб асуджэньні й забароне прапаганды расейскай імпэрскай палітыкі ва Ўкраіне й дэкалянізацыі тапанімікі
- Тлумачым дэкалянізацыю: УІНП падрыхтаваў інфаграфіку аб тым, як будзе выконвацца закон