Грамадзянская вайна ў Альбаніі (1997)

Грамадзянская вайна ў Альбаніі, інакш паўстаньне ў Альбаніі, забурэньні ў Альбаніі або Пірамідны крызісмасавыя непарадкі і гвалт у Альбаніі ў 1997 годзе, выкліканы падзеньнем фінансавае піраміды. У выніку выступленьняў загінулі ад 2000[7] да 4000 чалавек, быў скінуты ўрад Салі Бэрышы[8].

Грамадзянская вайна ў Альбаніі
Эвакуацыя амэрыканскіх грамадзянаў у часе апэрацыі «Срэбны ўздым»
Дата: 16 студзеня 199711 жніўня 1997
Месца: Альбанія
Прычына: крах фінансавых пірамідаў, эканамічны крызіс
Вынік: Правядзеньне парлямэнцкіх выбараў[1]
Супернікі
Сьцяг Альбаніі Паўстанцы Сьцяг Альбаніі Урад Салі Бэрышы
  • Нацыянальная разьведвальная служба Альбаніі
  • Частка альбанскай паліцыі
  • Рэспубліканская гвардыя
  • Добраахвотнікі з Паўночнай Альбаніі

  • Сьцяг Італіі Узброеныя сілы Італіі (Апэрацыя «Альба»)
    Сьцяг Францыі Узброеныя сілы Францыі (Апэрацыя «Альба»)
    Сьцяг Турэччыны Узброеныя сілы Турэччыны (Апэрацыя «Альба»)
    Сьцяг Грэцыі Узброеныя сілы Грэцыі (Апэрацыя «Альба», Апэрацыя «Космас»[2] і гуманітарная дапамога)[3]
    Сьцяг Румыніі Узброеныя сілы Румыніі (Апэрацыя «Альба»)
    Сьцяг Нямеччыны Узброеныя сілы Нямеччыны (Апэрацыя «Страказа»)
    Сьцяг Аўстрыі Узброеныя сілы Аўстрыі (Апэрацыя «Альба»)
    Сьцяг ЗША Узброеныя сілы ЗША (Апэрацыя «Срэбны ўздым»)

    НАТО
    Камандуючыя
    Лідэры паўстанцаў

    Сьцяг Альбаніі Шэндэр Джынушы
    Сьцяг Альбаніі Грамаз Ручы
    Сьцяг Альбаніі Зані Чаушы
    Сьцяг Альбаніі Альбэрт Шыці


    Сьцяг Альбаніі Лека I


    Сьцяг Альбаніі Арбэн Імамі
    Сьцяг Альбаніі Рыдван Пэшкёпья


    Сьцяг Альбаніі Нэрытан Цэка
    Хаўрусьнікі ўраду

    Сьцяг Альбаніі Салі Бэрыша
    Сьцяг Альбаніі Башкім Газыдэдэ
    Сьцяг Альбаніі Сафэт Жулялі


    Сьцяг Нямеччыны пал-к Генінг Глявац

    Сьцяг Грэцыі п/пал-к Дымітрыяс Цыманіс[4]
    Колькасьць
    Сьцяг Альбаніі невядомыяСьцяг Альбаніі 30 000 жаўнераў

    Сьцяг Італіі 7000 жаўнераў
    Сьцяг Францыі 850 жаўнераў

    Сьцяг Грэцыі 803 жаўнеры[5][6]

    Сьцяг Турэччыны 500 жаўнераў

    Сьцяг Румыніі 400 жаўнераў

    Сьцяг Нямеччыны > 100 жаўнераў

    Сьцяг Аўстрыі 100 жаўнераў
    Агульныя страты
    3800 цывільных і вайскоўцаў, паліцыянтаў і спэцслужбоўцаў

    На пачатку 1997 року збанкрутавалі разнастайныя фінансавыя піраміды, падтрыманыя дзяржавай у пераходны пэрыяд. Задзейнічанымі ў гэтых схемах апынуліся да 2/3 жыхароў Альбаніі[7][9], якія ў выніку страцілі 1,2 млрд даляраў ЗША. На парлямэнцкіх выбарах у траўні 1996 року зь вялікім адрываў перамагла кіроўная Дэмакратычная партыя, той жа восені яна атрымала перамогу і на мясцовых выбарах. Сацыялісты абвінавацілі ўрад у фальсыфікацыях і не прызналі вынікаў ніводных выбараў.

    У студзені 1997 року пачаліся першыя сутычкі з паліцыяй. 25 студзеня паўстанцы захапілі ўсе ўрадавыя будынкі ў Люшні, у наступныя дні непарадкі ахапілі іншыя паўднёвыя месты краіны, сярод якіх і Ўлёра. У лютым пачаліся шматтысячныя штодзённыя пратэсты з патрабаваньнямі кампэнсацыі ад ураду, паколькі лічылі, што ён нажываецца на гэтай схеме. Узбраеньнем пратэстоўцаў заняліся крымінальныя групоўкі і колішнія чальцы камуністычнай службы бясьпекі — Сыгурымі. У адказ 1 сакавіка прэзыдэнт Салі Бэрыша увёў у краіне надзвычайны стан і накіраваў на поўдзень войскі.

    2 сакавіка падаў у адстаўку прэм’ер-міністар Аляксандар Мэксі. Пераабраньне 3 сакавіка Салі Бэрышы на пасаду прэзыдэнта з удзелам толькі дэпутатаў Дэмакратычнай партыі выклікала новую хвалю грамадзянскага абурэньня, былі захопленыя месты Саранда і Дальвіна, ва Ўлёры ў супрацьвагу ўраду створаны Камітэт грамадзянскага ўратаваньня. Да 10 сакавіка ў руках паўстанцах апынуўся ўвесь поўдзень Альбаніі.

    11 сакавіка Сацыялістычная партыя Альбаніі дабілася значнага посьпеху — ейны лідэр Башкім Фіна быў прызначаны новым прэм’ер-міністрам у сфармаваным урадзе(sq). Аднак гэта не спыніла пратэсты, якія перакінуліся на поўнач краіны. Там яны былі здушаныя ўрадам, аднак у паўднёвых частках Альбаніі ўладай завалодалі паўстанцы і злачынныя групоўкі[10].

    Да 13 сакавіка ўсе найбольшыя населеныя пункты былі ахопленыя забастоўкамі, замежныя краіны пачалі эвакуяваць сваіх грамадзянаў. Эвакуацыя зьдзяйсьнялася ў апэрацых «Страказа», «Срэбны ўздым» і «Космас»[2]. 28 сакавіка Рада Бясьпекі ААН прыняла рэзалюцыю пра гуманітарную дапамогу Альбаніі, і 15 красавіка 7-тысячны ўзброены кантынгент на чале зь Італіяй пачаў апэрацыю «Ўзыход» па аднаўленьні законнасьці[10].

    29 чэрвеня прайшлі пазачарговыя выбары ў парлямэнт, перамогу на якіх атрымала Сацыялістычная партыя. Адначасна праводзіўся і рэфэрэндум па аднаўленьні манархіі, аднак супраць гэтага пытаньня выказаліся 2/3 выбарцаў. 24 ліпеня падаў у адстаўку прэзыдэнт Салі Бэрыша, на ягоную пасаду абраны Рэджэп Мэйдані. Пасьля гэтага гвалт у Альбаніі скончыўся, завяршэньнем вайны можна лічыць вывад замежных войскаў 11 жніўня.

    1. ^ Albanian Parliamentary Elections in 1997
    2. ^ а б Greek Army EVACUATION OF 240 FOREIGN DIGNITARIES FROM ALBANIA OPERATION "KOSMAS"
    3. ^  Tayfur, M. Fatih Semiperipheral development and foreign policy : the cases of Greece and Spain. — Aldershot: Ashgate, 2003. — С. 138. — ISBN 978-0-7546-1964-2
    4. ^ ΤΙΡΑΝΑ, Αποστολή. eleftherotypia. Праверана 6 ліпеня 2011 г.
    5. ^  Merriman, John A history of modern Europe : from the Renaissance to the present. — 3rd. — New York: W.W. Norton, 2010. — С. 1206. — ISBN 978-0-393-93433-5
    6. ^ Επιχειρήσεις στα Πλαίσια του NATO & της Ε.Ε. » Αλβανία Hellenic Army General Staf Праверана 6 ліпеня 2011 г.
    7. ^ а б Christopher Jarvis, The Rise and Fall of Albania's Pyramid Schemes, Finance & Development: A Quarterly Magazine of the IMF, March 2000.
    8. ^ Crisis in Albania. Public Broadcasting Service
    9. ^ On War article. On War article (27 лістапада 2003). Праверана 14 чэрвеня 2010 г.
    10. ^ а б Albanian Civil War (1997). Globalsecurity.org. Праверана 14 чэрвеня 2010 г.

    Літаратура

    рэдагаваць
    • "Modern Albania: From Dictatorship to Democracy", Fred C. Abrahams, 2015, NYU Press
    • "Skaner 1997", Gëzim Zilja  (альб.)
    • "Humnerë ‘97", Bashkim Fino  (альб.)

    Вонкавыя спасылкі

    рэдагаваць

      Грамадзянская вайна ў Альбаніі (1997)сховішча мультымэдыйных матэрыялаў