Антон Антановіч
Анто́н Канстанці́навіч Антано́віч (24 траўня 1910, Казлы, Наваградзкі павет, Менская губэрня, Расейская імпэрыя — 27 сьнежня 1980, Вільня, ЛССР) — беларускі мовазнаўца, доктар філялягічных навук (1969), прафэсар[1].
Антон Антановіч | |
| Дата нараджэньня | 4 чэрвеня 1910 |
|---|---|
| Месца нараджэньня | |
| Дата сьмерці | 27 сьнежня 1980 (70 гадоў) |
| Месца сьмерці | |
| Занятак | славіст, мовазнаўца |
| Навуковая сфэра | беларускі арабскі альфабэт, кітабы, беларускія татары, старабеларуская мова, беларуская мова, мовазнаўства |
| Месца працы | Беларускі музэй у Вільні (1942-1944), Віленскі ўнівэрсытэт (1945-1980 ) |
| Вядомы як | славіст, мовазнаўца і дасьледнік старабеларускай мовы і Кітабаў |
| Навуковая ступень | доктар філялягічных навук |
Жыцьцяпіс рэдагаваць
Нарадзіўся ў сялянскай сям’і. У 1928 годзе скончыў польскую сяміклясавую школу. Паступіў у Тэхнічную школу у Вільні, якую скончыў у 1932 па спэцыяльнасьці «тэхнік-паравозьнік», аднак ва ўмовах панскай Польшчы знайсьці працу па атрыманай спэцыяльнасьці не змог. Папераменна быў чорнарабочым на будаўніцтве, дыспэтчарам на чыгунцы, настаўнікам пачатковай школы на Ашмяншчыне, супрацоўнікам Беларускага музэю ў Вільне (1942—1944)[2]. Увесь гэты час настойліва займаўся самаадукацыяй і ў 1944 годзе здаў пры Віленскай мужчынскай гімназіі экстэрнам іспыты на атэстат сталасьці. Пасьля службы ў Савецкай Арміі (1944―1945) паступіў на філялягічны факультэт Віленскага ўнівэрсытэту. Скончыў яго, працаваў старшым бібліёграфам у рукапісным адзьдзеле навуковай унівэрсытэцкай бібліятэкі. Пасьля абароны ў 1961 годзе кандыдацкай дысэртацыі, абраны старшым выкладнікам, затым дацэнтам Віленскага ўнівэрсытэту. У 1969 годзе абараніў доктарскую дысэртацыю[3].
Прафэсар А. Антановіч 35 гадоў жыцьця аддаў Віленскаму ўнівэрсытэту[4].
Пахаваны на Эўфрасіньнеўскіх могілках у Вільні[5].
Навуковая дзейнасьць рэдагаваць
Кандыдацкая дысэртацыя А. Антановіча зьяўляецца першым спэцыяльным дасьледаваньнем помнікаў старога беларускага пісьменства, якія ўзьніклі на Літве[6]. За аснову ўзятая актавая кніга Ковенскага земскага суду 1566―1567 гг. Гэта рукапіс на паперы аб’ёмам у 237 лістоў вялікага фармату, выкананы беларускім скорапісам XVI стагодзьдзя. А. Антановіч дэталёва прааналізаваў графіку, артаграфію, фанэтыку, марфалёгію і лексыку гэтага помніка. Па тэме дысэртацыі ім апублікаваныяь два змястоўныя артыкулы: «Пытаньні фанэтыкі беларускай актавай мовы XVI ст.» (1960) і «Графіка і артаграфія судовай (актавай) кнігі Ковенскага земскага суду» (1961)[7].
Тэмай доктарскай дысэртацыі сталі помнікі татарска-мусульманскай пісьменнасьці на беларускай мове. Вынікі гэтага дасьледаваньня выкладзеныя Антановічам у кнізе «Беларускія тэксты, пісаныя арабскім пісьмом, і іх графіка-арьаграфічная сыстэма» (1968). Антановічам выяўленыя ў архівах, бібліятэках, музэях, а таксама ў прыватных асобаў 24 вядомыя і невядомыя дагэтуль рукапісы XVII―пачатку XX ст., з іх 10 хамаілаў (дапаможнікаў служыцелям рэлігійнага культу), 8 кітабаў (рукапісных зборнікаў пра жыцьцё Магамэта, апісаньне абрадаў і інш.), тэфсіры, 1 тэджвід, беларуска-турэцкі слоўнік 1836 году[8].
А. Антановіч пакінуў багатую навуковую бібліятэку і многа каштоўных навуковых матэрыялаў, ― усё гэта было куплена Віленскім унівэрсытэтам[9].
Працы рэдагаваць
• Вопросы фонетики белорусского актового языка XVI в. По материалам судебной (актовой) книги Каунасского земского суда 1566—1567 гг., 1960.
• Графика и орфография судебной (актовой) книги Каунасского земского суда 1566—1567 гг., 1961.
• Белорусские тексты, писанные арабским письмом, и их графико-орфографическая система (Беларускія тэксты, пісаныя арабскім пісьмом, і іх графіка-артаграфічная сыстэма), Вільня, 1968.
Крыніцы рэдагаваць
- ^ Прыгодзіч М. Даследчык беларускіх кітабаў Антон Антановіч // Роднае слова. — 2010. — № 6. — С. 35-36.
- ^ Антон Антановіч // Наша слова. — Мн.: ТБМ, 1990. — № 10.
- ^ Германовіч І. К. Антановіч Антон Канстанцінавіч // Энцыклапедыя Літаратуры і мастацтва. — Мн.: БелЭн, 1984. — Т. 1.
- ^ Войцік Г., Луцкевіч Л. Антон Антановіч. Серыя «Партрэты Віленчукоў». — Вільня: Выдавецтва Беларусаў Літвы «Рунь», 2002.
- ^ Войцік Г., Луцкевіч Л. Антон Антановіч. Серыя «Партрэты Віленчукоў». — Вільня: Выдавецтва Беларусаў Літвы «Рунь», 2002.
- ^ Германовіч І. К. Антановіч Антон Канстанцінавіч // Энцыклапедыя Літаратуры і мастацтва. — Мн.: БелЭн, 1984. — Т. 1.
- ^ Жураўскі А. І. Беларуская мова ў мусульманскай літаратуры // Весці АН БССР. Серыя грамадских навук, 1969, № 4.
- ^ Прыгодзіч М. Даследчык беларускіх кітабаў Антон Антановіч // Роднае слова. — 2010. — № 6. — С. 35-36.
- ^ Войцік Г., Луцкевіч Л. Антон Антановіч. Серыя «Партрэты Віленчукоў». — Вільня: Выдавецтва Беларусаў Літвы «Рунь», 2002.