Актыўная ацэнка

Акты́ўная ацэ́нка ў вузкім сэнсе — гэта ацэнка пазнавальнай дзейнасьці вучняў і яе вынікаў паводле загадзя вызначаных крытэраў без выстаўленьня адзнакі. Тут актыўная ацэнка выступае альтэрнатывай ацэнцы падсумоўчай, якая пераважна выкарыстоўваецца для вонкавай справаздачнасьці^[1].

Актыўная ацэнка ў шырокім сэнсе — тэхналёгія навучаньня, заснаваная на якаснай зваротнай сувязі, дзякуючы якой вучні могуць пастаянна бачыць і разумець свае посьпехі, усьведамляць няўдачы і ўхіляць прабелы ў ведах і ўменьнях, авалодваць працэдурамі самаацэнкі, г. зн. кіраваць асабістым вучэньнем. Пры гэтым бацькі таксама зьяўляюцца суб’ектамі ацэначнай дзейнасьці^[2].

Актыўная ацэнка як тэхналёгія навучаньня мае сыстэмны характар і ўключае мэтавы, зьместавы, працэсуальны і кантрольна-ацэначны кампанэнты. Кожны з гэтых кампанэнтаў мае свае спэцыфічныя характарыстыкі, што ў цэлым дазваляе гаварыць пра ўнікальнасьць тэхналёгіі актыўнай ацэнкі.

Паходжаньне тэрміну і разьвіцьцё тэхналёгіі

У ангельскамоўнай літаратуры выкарыстоўваецца тэрмін Formative assessment (даслоўна «фармавальнае ацэньваньне»). Ангельскі тэрмін у 1967 годзе ўвёў ва ўжытак Майкл Скрывэн, які паказаў, што такая ацэнка істотна адрозьніваецца ад іншых варыянтаў ацэнкі з гледзішча інфармацыі, якую атрымліваюць суб’екты адукацыйнага працэсу^[3]. Бэнджамін Блум пераняў тэрмін у 1968 годзе і разгледзеў фармавальнае ацэньваньне ў якасьці інструмэнта для паляпшэньня эфэктыўнасьці навучаньня студэнтаў^[4]. Пол Блэк і Дылан Ўільям(en) на падставе аналізу шматлікіх публікацыяў паказалі, што фармавальнае ацэньваньне — найлепшая стратэгія для забесьпячэньня матывацыі і адказнасьці вучняў, а таксама іхных вучэбных дасягненьняў^[5]. З 2009 году з ініцыятывы Таварыства беларускай школы гэтая тэхналёгія пачала ўкараняцца ў школах Беларусі. На першым сэмінары, які ў Менску праводзіла пэдагог з Польшчы Данута Стэрна, удзельнікі прынялі рашэньне па-беларуску назваць тэхналёгію «актыўная ацэнка» з увагі на патэнцыял актывізацыі пазнавальнай дзейнасьці навучэнцаў.

Навуковыя падставы тэхналёгіі

Тэхналёгія актыўнай ацэнкі грунтуецца на псыхалягічнай тэорыі дзейнасьці, а таксама на шэрагу мэтадалягічных падыходаў:

дзейнасным;
сыстэмным;
кампэтэнтнасным;
асабова-арыентаваным^[6].

Мэты тэхналёгіі актыўнай ацэнкі

забесьпячэньне зваротнай сувязі паміж суб’ектамі адукацыйнага працэсу для разуменьня вучнямі таго, як яны вучацца;
атрыманьне дыягнастычнай інфармацыі і на гэтай аснове выяўленьне і ліквідацыя індывідуальных і групавых недахопаў у навучальнай дзейнасьці і яе выніках;
разуменьне вучнямі сваіх пэрспэктываў у навучаньні;
перамяшчэньне фокусу з атрыманьня адзнак на працэс атрыманьня ведаў;
забесьпячэньне цэнтральнай ролі вучняў у адукацыйным працэсе;
разьвіцьцё ў вучняў навыкаў самаацэнкі, выхаваньне пачуцьця ўласнай годнасьці.

Асноўныя кампанэнты тэхналёгіі

Ключавой ідэяй тэхналёгіі актыўнай ацэнкі зьяўляецца зваротная сувязь паміж усімі суб’ектамі адукацыйнага працэсу: настаўнікам, вучнямі, бацькамі. Сродкамі зваротнай сувязі й актыўнай ацэнкі зьяўляюцца:

дыягнастычнае вызначэньне настаўнікам мэты вучэбнага занятку і самавызначэньне кожнага вучня на свой асабісты вынік пазнавальнай дзейнасьці на ўроку,
крытэры ацэнкі, якія ўяўляюць сабой дамову паміж настаўнікам і вучнямі, служаць арыентырам для іх дзейнасьці, зьяўляюцца сродкам для самаацэнкі, узаемнай ацэнкі і ацэнкі з боку настаўніка;
разьмежаваньне актыўнай ацэнкі без выстаўленьня балаў і падсумоўчай ацэнкі ў балах;
асаблівая тэхніка пастаноўкі пытаньняў настаўнікам;
вусныя і пісьмовыя камэнтары настаўніка да выкананых вучнямі працаў;
рэфлексія як мэханізм для пэрманэнтнага аналізу і карэкцыі дзейнасьці і яе вынікаў;
далучэньне бацькоў да кантрольна-ацэначнай дзейнасьці.

Крыніцы

^ Shepard, Lorrie A. (2005). [1]. ETS Invitational Conference The Future of Assessment: Shaping Teaching and Learning, New York, October 10-11, 2005. Retrieved 25 August 2011.
^ Запрудский, Н. И. Контрольно-оценочная деятельность учителя и учащихся: пособие для учителя /Н. И. Запрудский. — Минск: Сэр-Вит, 2012. — 160 с.
^ Scriven, Michael (1967). «The methodology of evaluation». In Stake, R. E.Curriculum evaluation. Chicago: Rand McNally. American Educational Research Association (monograph series on evaluation, no. 1.
^ Bloom, Benjamin S. (1968). Learning for mastery. Los Angeles, USA: University of California press.
^ Paul Black and Dylan Wiliam, «Assessment and Classroom Learning», Assessment inEducation, March 1998, pp. 7-74.
^ Мікалай Запрудзкі. Псыхалягічныя і пэдагагічныя падставы актыўнай ацэнкі // Актыўная ацэнка ў дзеяньні. — Менск: Таварыства беларускай школы, 2014. — С. 23-38. — 238 с. — 299 ас.

Літаратура

Актыўная ацэнка: метадычны дапаможнік / укл. Н. Ільініч. — Мінск, 2011. — 83 с.
Актыўная ацэнка ў дзеянні: вопыт настаўнікаў Беларусі: дапаможнік для настаўнікаў/ М. І. Запрудскі, М. Кудзейка, Т. П. Мацкевіч і інш. Пад рэд. М. І. Запрудскага. Мінск, 2014. 238 с.
Запрудский, Н. И. Контрольно-оценочная деятельность учителя и учащихся: пособие для учителя /Н. И. Запрудский. — Минск: Сэр-Вит, 2012. — 160 с.
Запрудскі, М.І., Сухава, Г.А. Дыялогі пра актыўную ацэнку. - Мінск: Сэр-Віт, 2018. - 160 с.
Елена Радевич. Активная оценка — оценивание для эффективного обучения: Основные элементы и результаты новой педагогической стратегии, «Народная асвета», №2, 2016, С. 19
Святлана КІРСАНАВА, Галіна СУХАВА. Не хваліся нажаўшы, а хваліся, намалаціўшы. Настаўніцкая газэта, 23 ліпеня 2016 г.
Міхась КУДЗЕЙКА. «Ацэнка, якая дапамагае вучыцца», Настаўніцкая газэта 6 лютага 2016 года
Надзея Нікалаева. Актыўная ацэнка — новая мода // Зьвязда : газэта. — 18 траўня 2016. — № 92 (28202). — С. 1, 6. — ISSN 1990-763x.
Алена ПАЛЕЙКА: «Ядро актыўнай ацэнкі — у зваротнай сувязі», Настаўніцкая газэта 3 сакавіка 2016 г.
Эла ЯКУБОЎСКАЯ. «Пытанні на ўроку», Настаўніцкая газэта 2 красавіка 2016 г.
Paul Black and Dylan Wiliam, «Assessment and Classroom Learning», Assessment in Education, March 1998, pp. 7–74.
Bloom, Benjamin S. (1968). Learning for mastery. Los Angeles, USA: University of California press.
Scriven, Michael (1967). «The methodology of evaluation». In Stake, R. E.Curriculum evaluation. Chicago: Rand McNally. American Educational Research Association (monograph series on evaluation, no. 1.
Danuta Sterna. Ocenianie kształtujące w praktyce. Warszawa: Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2008. S. 58—69.

Вонкавыя спасылкі

Сайт, прысьвечаны Актыўнай ацэнцы ў Беларусі
Аксючыц С. А. Актыўная ацэнка вучэбных дасягненняў як сродак фарміравання самаацэнкі малодшых школьнікаў
Данута Стэрна. Ацэнка, не падобная ні на што
Надзея Нікалаева. Школьная адзнака: пернік ці бізун // Зьвязда : газэта. — 26 сакавіка 2016. — № 56 (28166). — С. 1, 4-5. — ISSN 1990-763x.

[1] Shepard, Lorrie A. (2005). [1]. ETS Invitational Conference The Future of Assessment: Shaping Teaching and Learning, New York, October 10-11, 2005. Retrieved 25 August 2011.

[2] Запрудский, Н. И. Контрольно-оценочная деятельность учителя и учащихся: пособие для учителя /Н. И. Запрудский. — Минск: Сэр-Вит, 2012. — 160 с.

[3] Scriven, Michael (1967). «The methodology of evaluation». In Stake, R. E.Curriculum evaluation. Chicago: Rand McNally. American Educational Research Association (monograph series on evaluation, no. 1.

[4] Bloom, Benjamin S. (1968). Learning for mastery. Los Angeles, USA: University of California press.

[5] Paul Black and Dylan Wiliam, «Assessment and Classroom Learning», Assessment inEducation, March 1998, pp. 7-74.

[6] Мікалай Запрудзкі. Псыхалягічныя і пэдагагічныя падставы актыўнай ацэнкі // Актыўная ацэнка ў дзеяньні. — Менск: Таварыства беларускай школы, 2014. — С. 23-38. — 238 с. — 299 ас.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]