Інстыгатар вялікі літоўскі

Інстыгатар вялікі літоўскі (па-лацінску: instigator) — ураднік у Вялікім Княстве Літоўскім. Выконваў функцыі галоўнага пракурора дзяржавы.

У Польшчы ўведзены ў 1557. У ВКЛ упершыню згадваецца ў 1565, з XVII стагодзьдзя меў намесьнікам віцэ-інстыгатара. З XVIII стагодзьдзя дыгнітарскі ўрад.

Выступаў па ўсіх справах, не акрэсьленых у праве, уносіў скаргі пра здраду дзяржаве і абразу маястату вялікага князя. Пільнаваў даходы са сталовых маёнткаў вялікага князя, уносіў скаргі супраць ураднікаў па гаспадарчых справах. Засядаў у задворным асэсарскім судзе (з правам дарадчага голасу) і рэфэрэндарскім, падпарадкоўваўся канцлеру.

На сойме 1775 віцэ-інстыгатары былі параўнаны з інстыгатарамі, якіх пасьля гэтага было двое.

Успамінаюцца з тытулам інстыгатара літоўскага:

• Мэльхіор Няцецкі (16.8.1566)
• Ян Стрыжоўскі (1567)
• Андрэй Стрэжэўскі (1568)
• Ян Вількажэнт (17.4.1571)
• Вацлаў Лапацінскі (1581—1584)
• Мікалай Вікоўскі (1.12.1584)
• Дэўчэпольскі (20.3.1586)
• Ян Камянецкі (24.3.1586)
• Мальхэр Мэтэльскі (28.3.1586, спраўца інстыгатара)

Інстыгатарамі вялікімі літоўскімі былі:

• Мальхэр Камінскі (Каменскі) (26.7.1586 — 1604)
• Мікалай Пжэлеўскі (Пузэлеўскі) (24.4.1604 — ?)
• Якуб Залескі (? — 1623 — ?)
• Хрызастом Валадкевіч (11.3.1626 — 1633)
• Юры Драслаўскі (21.3.1633 — ?)
• Стэфан Хжанстоўскі (1638—1647)

Мікалай Тадэвуш Лапацінскі

• Самуэль Камароўскі (1647 — ?)
• Крыштап Уніхоўскі (1649—1659)
• Вінцэнт Орда (22.3.1659 — 1665)
• Ян Замбжыцкі (1666—1670)
• Сымон Казімер Куровіч-Забістойскі (2.1679 — 1692)
• Дыянісі Рамановіч (6.1692 — ?)
• Станіслаў Руткевіч (1696—1711)
• Ян Францкевіч (25.12.1711 — 1713)
• Казімер Крулікоўскі (16.2.1713 — 1731)
• Міхал Вішнеўскі (16.2.1731 — 1732)
• Станіслаў Антоні Бужынскі(pl) (25.4.1734 — 8.5.1750)
• Мікалай Тадэвуш Лапацінскі (9.5.1750 — 1761)
• Андрэй Зянковіч(pl) (9.5.1761 — 1765)
• Адам Хмара (9.12.1765 — 10.3.1779)
• Антоні Бажэнцкі (1775—1782)
• Яўстах Юзэф Храпавіцкі (1779—1783)
• Рафал Сьлізень (29.1.1782 —)
• Юзэф Храпавіцкі (6.13.1783 — 1792)
• Францішак Вайніловіч (1794 — )

Глядзіце таксама

• Віцэ-інстыгатар вялікі літоўскі

Літаратура

• Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — 684 с. — ISBN 985-11-0314-4
• Wolff J. Senatorowie i dygnitarze Wielkiego Księstwa Litewskiego: 1385—1795. — Kraków, 1885.
• Żychliński T. Złota księga szlachty polskiej. T. 1—31. — Poznań, 1879—1908.