Інстыгатар вялікі літоўскі

Інстыгатар вялікі літоўскі (па-лацінску: instigator) — ураднік у Вялікім Княстве Літоўскім. Выконваў функцыі галоўнага пракурора дзяржавы.

У Польшчы ўведзены ў 1557. У ВКЛ упершыню згадваецца ў 1565, з XVII стагодзьдзя меў намесьнікам віцэ-інстыгатара. З XVIII стагодзьдзя дыгнітарскі ўрад.

Выступаў па ўсіх справах, не акрэсьленых у праве, уносіў скаргі пра здраду дзяржаве і абразу маястату вялікага князя. Пільнаваў даходы са сталовых маёнткаў вялікага князя, уносіў скаргі супраць ураднікаў па гаспадарчых справах. Засядаў у задворным асэсарскім судзе (з правам дарадчага голасу) і рэфэрэндарскім, падпарадкоўваўся канцлеру.

На сойме 1775 віцэ-інстыгатары былі параўнаны з інстыгатарамі, якіх пасьля гэтага было двое.

Успамінаюцца з тытулам інстыгатара літоўскага:

  • Мэльхіор Няцецкі (16.8.1566)
  • Ян Стрыжоўскі (1567)
  • Андрэй Стрэжэўскі (1568)
  • Ян Вількажэнт (17.4.1571)
  • Вацлаў Лапацінскі (1581—1584)
  • Мікалай Вікоўскі (1.12.1584)
  • Дэўчэпольскі (20.3.1586)
  • Ян Камянецкі (24.3.1586)
  • Мальхэр Мэтэльскі (28.3.1586, спраўца інстыгатара)

Інстыгатарамі вялікімі літоўскімі былі:

  • Мальхэр Камінскі (Каменскі) (26.7.1586 — 1604)
  • Мікалай Пжэлеўскі (Пузэлеўскі) (24.4.1604 — ?)
  • Якуб Залескі (? — 1623 — ?)
  • Хрызастом Валадкевіч (11.3.1626 — 1633)
  • Юры Драслаўскі (21.3.1633 — ?)
  • Стэфан Хжанстоўскі (1638—1647)
Мікалай Тадэвуш Лапацінскі
  • Самуэль Камароўскі (1647 — ?)
  • Крыштап Уніхоўскі (1649—1659)
  • Вінцэнт Орда (22.3.1659 — 1665)
  • Ян Замбжыцкі (1666—1670)
  • Сымон Казімер Куровіч-Забістойскі (2.1679 — 1692)
  • Дыянісі Рамановіч (6.1692 — ?)
  • Станіслаў Руткевіч (1696—1711)
  • Ян Францкевіч (25.12.1711 — 1713)
  • Казімер Крулікоўскі (16.2.1713 — 1731)
  • Міхал Вішнеўскі (16.2.1731 — 1732)
  • Станіслаў Антоні Бужынскі(pl) (25.4.1734 — 8.5.1750)
  • Мікалай Тадэвуш Лапацінскі (9.5.1750 — 1761)
  • Андрэй Зянковіч(pl) (9.5.1761 — 1765)
  • Адам Хмара (9.12.1765 — 10.3.1779)
  • Антоні Бажэнцкі (1775—1782)
  • Яўстах Юзэф Храпавіцкі (1779—1783)
  • Рафал Сьлізень (29.1.1782 —)
  • Юзэф Храпавіцкі (6.13.1783 — 1792)
  • Францішак Вайніловіч (1794 — )

Глядзіце таксама

рэдагаваць

Літаратура

рэдагаваць