Фэмінізацыя беларускай мовы
Фэмінізацыя мовы (фэмінізацыя Nomina agentis) і пэўных іншых катэгорыяў у сучаснай беларускай мове — гэта сукупнасьць моўных захадаў, скіраваных на ўстанаўленьне роўнасьці паміж паламі шляхам стварэньня альбо распаўсюджаньня жаночых формаў назоўнікаў, якія ахопліваюць прафэсіі, грады і заняткі.
Лексычныя прыклады
рэдагаваць- «мысьлярка» як жаночая форма слова «мысьляр»
- «філёзафка» — філёзаф,
- «рэктарка» — рэктар,
- «прэзыдэнтка» — прэзыдэнт,
- «сьвятарка» — сьвятар,
- «тэарэтыца» — тэарэтык,
- «акадэміца/акадэміня» — акадэмік і г. д.
Гісторыя
рэдагавацьМанаграфія мовазнаўцы Паўленкі закранае і разглядае ў цэлай працы пытаньне ўтварэньня фэмінінатываў.[1] Найбольш актыўны пэрыяд фармаваньня фэмінінатываў у беларускай мове ці ў старабеларускай — гэта XVI—XVII стагодзьдзі. Старабеларуская мова не разьвівалася ізалявана, але ў повязі з мовамі суседнімі, таму велічны пласт фэмінінатываў у мове нашых продкаў і расейцаў, а таксама ўкраінцаў, напрыклад, падобны («княгиня», «княжна», «пасербица», «царица» і г. д.). Пры гэтым як мова самастойная яна мела шэраг асаблівасьцяў: так, напрыклад, на ўласнабеларускай і польскай моўнай глебе сфармаваліся гэткія словы як «воеводиная», «братанка», «господарина», «корчмитка», «шинкарка», «папежничка», «выволанка», «старостянка» ды іншыя.
Актуальнасьць фэмінізацыі мовы
рэдагавацьБеларускі клясычны правапіс
рэдагавацьУ мовазнаўчых колах можна вылучыць дзьве плыні на прадмет дадзенага пытаньня. Першая — тарашкевіца, асабліва ейная сучасная вэрсія «Беларускі клясычны правапіс», апрацаваная журналістамі і мовазнаўцамі газэты «Наша Ніва», ARCHE і іншымі, якія прытрымліваюцца правілаў і нормаў дарэформнай мовы. Гэтая плынь фэмінізуе назовы пасадаў і прафэсіяў. Так, прадстаўнік гэтай плыні — Ян Станкевіч — спыняўся ў сваіх працах на пытаньні фэмінізацыі назоўнікаў, што абазначаюць пасаду, прафэсію ці тып заняткаў. Альтэрнатыўны граматыст рупіцца аб чысьціні мовы і гаворыць аб натуральнасьці суфіксаў ыц-а, іц-а ў беларускай мове («караліца», «цэсарыца», «царыца», «нямчыца», «жыдзіца», «пранцузіца»)[2].
Афіцыйны беларускі правапіс
рэдагавацьДругая плынь — афіцыйны беларускі правапіс. Так, напрыклад, у «Стылістыцы беларускай мовы» М. Цікоцкага адзначаецца, што:
«У афіцыйна-дзелавым стылі звычайна ўжываецца толькі форма мужчынскага роду, нават калі ёсьць адпаведная форма жаночага роду… Формы жаночага роду з суфіксам -ш, -к, -іц-а, -ыц-а, -ых-а — уласьцівасьць размоўнага стылю».[3]
Крыніцы
рэдагаваць- ^ Паўленка М. А. Нарысы па беларускаму словаўтварэнню. Жаночыя асабовыя намінацыі ў старабеларускай мове. Менск, 1978.
- ^ Станкевіч Ян, Збор твораў у двух тамах, Том 2, Аб некаторых словах і хормах нашае мовы, с. 153.
- ^ Цікоцкі М. Я., Стылістыка беларускай мовы, Менск, Вышэйшая школа, 1976, с. 153—154
Вонкавыя спасылкі
рэдагавацьВікіпэдыя мае праект «Беларуская мова» |