Тэорыя X і тэорыя Y
У гэтым артыкуле няма спасылак на якія-небудзь крыніцы.
|
Тэорыя X і тэорыя Y — тэорыі Дугласа Макгрэгара пра матывацыю людзей і паводзінах у кіраваньні, прадстаўленыя ў 1960 годзе ў кнізе «Чалавечы бок прадпрыемства».
Тэорыя Х
рэдагавацьУ гэтай тэорыі кіраўнікі мяркуюць, што працаўнікі першапачаткова гультаяватыя і будуць пры магчымасьці пазьбягаць працы. Праз гэта працаўнікі павінны быць пад пільным назіраньнем, для чаго распрацоўваюцца комплексныя сыстэмы кантролю. Неабходная герархічная структура з паніжанай нормай кіравальнасьці на кожным узроўні. Паводле гэтай тэорыі, працаўнікі выяўляюць мала амбіцыяў без прывабнай праграмы заахвочваньня і пазьбягаюць адказнасьці, калі гэта магчыма.
Мэнэджар паводле Тэорыі X, як правіла, лічыць, што ўсё павінна сканчацца ўскладаньнем адказнасьці на каго-небудзь. Ён лічыць, што ўсе меркаваныя працаўнікі шукаюць выгоды для сябе. Як правіла, такія кіраўнікі лічаць, што адзіная мэта зацікаўленасьці супрацоўнікаў у працы — гэта грошы. У большасьці выпадкаў яны вінавацяць у першую чаргу чалавека, не ставячы пытаньне аб тым, што, можа быць, вінаваціць трэба сыстэму, стратэгію або адсутнасьць падрыхтоўкі.
Больш за тое, кіраўнікі Тэорыі X не могуць давяраць ні аднаму супрацоўніку, і гэта стала ўсімі сродкамі паказваецца дапаможнаму пэрсаналу. Мэнэджара Тэорыі X можна назваць перашкодай прадукцыйнасьці і маральнаму духу супрацоўнікаў.
Шматлікія кіраўнікі (у 1960-я), як правіла, падтрымлівалі Тэорыю X у тым яе аспэкце, што яны даволі пэсымістычна ацэньвалі сваіх працаўнікоў. Мэнэджар Тэорыі X лічыць, што яго супрацоўнікі не жадаюць па-сапраўднаму працаваць, што яны хутчэй будуць пазьбягаць абавязкаў і што праца мэнэджара складаецца ў структураваньні дзейнасьці і падахвочваньні супрацоўнікаў. Вынікам такога мысьленьня стала тое, што кіраўнікі Тэорыі X натуральным чынам прымаюць больш аўтарытарны стыль, заснаваны на пагрозе пакараньня.
Адзін з сур’ёзных недахопаў гэтага стылю кіраваньня — тое, што ён мае значна больш шанцаў выклікаць адмоўны эфэкт маштабу ў вялікіх прадпрыемствах. Тэорыя Y дазваляе пашыраць бізнэс пры адначасовым павелічэньні прыбытку, паколькі завадзкія работнікі маюць свае ўласныя абавязкі.
Тэорыя Y
рэдагавацьУ гэтай тэорыі кіраўнікі мяркуюць, што працаўнікі могуць быць амбіцыйнымі, мець унутраныя стымулы, імкнуцца ўзяць на сябе больш адказнасьці і ажыцьцяўляць самакантроль і самакіраваньне, кірунку. Лічыцца, што супрацоўнікі атрымліваюць задавальненьне ад сваіх абавязкаў, зьвязаных як з разумовай, так і фізычнай працай. Лічыцца таксама, што працаўнікі выпрабоўваюць жаданьне выяўляць творчае і прагрэсіўнае мысьленьне ў вытворчасьці, калі ўяўляецца магчымасьць. Існуе шанец падвысіць прадукцыйнасьць, падаючы службоўцам волю працаваць па меры сваіх магчымасьцяў, не ўвязаючы ў правілах.
Мэнэджар Тэорыі Y лічыць, што пры спрыяльных умовах большасьць людзей жадае працаваць добра і што ў працоўнай сілы ёсць рэзэрв невыкарыстаных творчых здольнасьцяў. Яны вераць, што задавальненьне ад добрага выкананьня сваёй працы зьяўляецца магутным стымулам само па сабе. Мэнэджар Тэорыі Y паспрабуе ўхіліць перашкоды, якія замінаюць працаўнікам цалкам рэалізаваць сябе.
Шматлікія людзі разумеюць Тэорыю Y як пазытыўны набор здагадак адносна працаўнікоў. Уважлівае чытаньне «Чалавечага боку прадпрыемства» паказвае, што МакГрэгар проста прыводзіць довады ў карысьць таго, што кіраўнікі павінны быць адчыненыя для больш пазытыўнага погляду і магчымасьцяў, якія ён стварае.