Сэрца

Сэрца — фіброзна-мускульны орган крывяноснай сыстэмы, што сустракаецца ва ўсіх жывёлаў з кровазваротнай сыстэмай (уключна з усімі хрыбетнымі), які пампуе кроў у артэрыяльную сыстэму і забясьпечвае яе зварот па вэнах. Частка кардыя ў многіх мэдыцынскіх тэрмінах (напрыклад, кардыялёгія, кардыяграфія і іншыя) паходзіць ад грэц. καρδιά — «сэрца».

У некаторых паўзуноў, птушак, сысуноў і чалавека сэрца — парожні орган, які складаецца з 4 камэр: правае і левае перадсэрдзі, правы і левы страўнічак.

У чалавека сэрца ўтрымоўваецца ў сэрцавай торбе (пэрыкард) і разьмяшчаецца ў грудной клетцы.

Біцьцё сэрца кантралюецца аўтаномнай нэрвовай сыстэмай, нутраным кантралявальным органам зьяўляецца сынаатрыяльны вузел.

Гісторыя дасьледаваньняў

Затамкі ў сэрцы выявіў лекар Гіпакрацкай школы каля 4 стагодзьдзя да н. э., але іх роля на той момант не была растлумачаная. На роспалаці крыві ў артэрыях звычайна няма, бо пасьля сьмерці яна застаецца ў вэнах. Старажытныя анатамісты дапусьцілі, што праз кляпаны паветра трапляла далей у арганізм.

Філёзафы адрозьнівалі вэны ад артэрыяў, але меркавалі, што пульс быў уласьцівасьцю саміх артэрыяў. Эрасыстрат заўважыў, што зь перарэзанай артэрыі выцякае кроў. Гэты факт ён намагаўся тлумачыць тым, што паветра з артэрыяў падмяняецца крывёю, што паступае празь вельмі малыя судзіны паміж вэнамі і артэрыямі. Верагодна, гэтак ён вызначыў існаваньне капіляраў, але з адваротным крыватокам.

Грэцкаму лекару Галену (2 стагодзьдзе н. э.) было вядома, што па судзінах цячэ кроў, акрамя гэтага ён адрозьніваў функцыі вэнознай (цёмна-чырвонай) і артэрыяльнай (сьвятлейшай і болей вадкай) крыві. Вэнозная кроў, што ўтваралася ў печані з хілусу, забясьпечвала цела ростам і энэргіяй, а артэрыяльная кроў, што ўтваралася ў сэрцы, забясьпечвала жыцьцядзейнасьць праз наяўнасьць у крыві паветра. Паводле Галена, кроў цякла з крыніцы (печані або сэрца), спажывалася і не вярталася назад: сэрца не прапампоўвала кроў — яно накапляла кроў падчас дыясталы, а затым кроў пераносілася дзякуючы пульсацыі саміх артэрыяў.

Вонкавыя срасылкі

«Што такое сэрца». The National Heart, Lung, and Blood Institute (NHLBI) (анг.).
«Атляс сардэчнае анатоміі чалавека». University of Minnesota (анг.).
Сэрца. BBC (анг.).