Аляксандар Ельскі: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Няма апісаньня зьменаў |
дапаўненьне, выява |
||
Радок 1:
{{Шляхціч
'''Алякса́ндар Ка́рлавіч Е́льскі''' ([[16 чэрвеня]] [[1834]], вёска [[Дудзічы (Менская вобласьць)|Дудзічы]] [[Ігуменскі павет|Ігуменскага павету]], цяпер [[Пухавіцкі раён]] [[Менская вобласьць|Менскай вобласьці]] — [[10 верасьня]] [[1916]]) — беларускі краязнавец, гісторык, літаратар, этнограф, публіцыст. Чалец Акадэміі ведаў у [[Кракаў|Кракаве]] ([[1892]]).▼
| Імя = Аляксандар Ельскі
| Поўнае імя =
| Арыгінальнае імя =
| Жанчына =
| Партрэт = Alaksandar Jelski. Аляксандар Ельскі.jpg
| Шырыня партрэту =
| Подпіс партрэту = Аляксандар Ельскі
| Герб = POL COA Pielesz.svg
| Шырыня гербу =
| Подпіс гербу = Герб «[[Пелеш]]»
| Пасады =
| Пачатак пэрыяду =
| Заканчэньне пэрыяду =
| Папярэднік =
| Наступнік =
| Імя пры нараджэньні =
| Нарадзіўся = {{Нарадзіўся|16|6|1834}}
| Месца нараджэньня = [[Дудзічы (Менская вобласьць)|Дудзічы]] [[Ігуменскі павет|Ігуменскага павету]]
| Памёр = {{Памёр|10|9|1916}}
| Месца сьмерці =
| Род = [[Ельскія]]
| Бацька = [[Караль Ельскі]]
| Маці = Людвіка Штайнбэр
| Жонка = Алена з [[Калячынскія|Калячынскіх]]
| Дзеці = Аляксандра Банавэнтура, Ян
| Рэгаліі =
| Колер =
| Колер загалоўку =
}}
▲'''Алякса́ндар
Аляксандар Ельскі — адзін зь першых гісторыкаў беларускай літаратуры і зьбіральнікаў беларускіх рукапісаў.
== Біяграфія ==
Прадстаўнік шляхецкага роду [[Ельскія|Ельскіх]] гербу «[[Пелеш]]», сын [[Караль Ельскі|Караля]] і Людвікі Штайнбэрг<ref>{{Спасылка | аўтар = | прозьвішча = | імя = | аўтарlink = | cуаўтары = | дата публікацыі = | url = http://www.sejm-wielki.pl/b/9.2.114 | загаловак = Aleksander Jelski h. Pielesz | фармат = | назва праекту = | выдавец = [http://www.sejm-wielki.pl Potomkowie Sejmu Wielkiego] | дата = 17 сакавіка 2011 | мова = pl | камэнтар = }}</ref>. Меў брата [[Міхал Ельскі|Міхала]].
Скончыў [[Менск]]ую гімназію ([[1852]]). Служыў у войску, браў удзел у [[Крымская вайна|Крымскай вайне]] [[1853]]—[[1856]] рокаў.
Каля [[1850]] року пабраўся шлюбам з Аленай Калячынскай, зь якой меў дачку Аляксандру Банавэнтуру і сына Яна.
У [[1864]] року ў сваім маёнтку [[Замосьце (Пухавіцкі раён)|Замосьце]] ([[Ігуменскі павет]]) зладзіў прыватны краязнаўчы музэй, у фондах якога было каля 7 тыс. кніжак, 20 тыс. рукапісаў, больш за 1 тыс. гравюраў, калекцыя карцінаў, зборы манэтаў, мэдалёў, прадметаў археалягічных знаходак<ref>{{Літаратура/Памяць/Менск|1к}} С. 492.</ref>.
Першы біёграф і сябар [[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч|В. Дуніна-Марцінкевіча]], ад якога прыняў частку архіву, перапісваўся з [[Францішак Багушэвіч|Ф. Багушэвічам]] і іншымі беларускімі пісьменьнікамі<ref>[[Адам Мальдзіс]]. Ельскі Аляксандр Карлавіч // {{Літаратура/ЭГБ|3к}} С. 350.</ref>.
== Дасьледаваньні і творчасьць ==
Дасьледаваў гісторыю, этнаграфію, фальклёр, мову і літаратуру Беларусі. Пісаў на [[Беларуская мова|беларускай]], [[польская мова|польскай]] і [[расейская мова|расейскай]] мовах, добра ведаў [[Француская мова|францускую]] і [[Нямецкая мова|нямецкую]] мовы. Іншамоўныя працы прысьвячаюцца пераважна мінуламу Беларусі, яе гісторыі, эканоміцы.
Напісаў каля 10 тыс гістарычна-краязнаўчых артыкулаў для [[Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага і іншых славянскіх краёў|Геаграфічнага слоўніка Каралеўства Польскага і іншых славянскіх краёў]]», «Вялікай усеагульнай ілюстраванай энцыкляпэыі». У «[[Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага і іншых славянскіх краёў|Геаграфічным слоўніку Каралеўства Польскага і іншых славянскіх краёў]]» апісаў мясцовасьці амаль усіх беларускіх паветаў, дзе называў мясцовыя гарадзішчы, курганы, замчышчы, земляныя валы.
Выдаў зборнік «100 прыказак, загадак, прыдумак і гавэндаў для пажытку беларускага (крывіцкага) народу» ([[1908]]). Аўтар працаў: «Піва і варэньне піва ў нашым мінулым» ([[1883]]), «Заўвагі пра сялянскае пытаньне ([[1884]]), «Пра беларускую гаворку» ([[1885]]), «Слоўца пра матэрыялы для вывучэньня беларускай гаворкі, этнаграфіі і літаратуры» ([[1886]]), «Адам Міцкевіч на Беларусі» ([[1890]]), «Напамін пра бібліятэку Юльяна Бэргеля, пастара ў Слуцку» (абедзьве [[1890]]), «Беларуская літаратура і бібліяграфія» ([[1892]]), «Нарыс гісторыі мясцовай гаспадаркі ў супастаўленьні з народнымі звычаямі ад першабытных да астатніх часоў» (т. 1—2, [[1893]]—[[1897]]), «Гістарычныя зьвесткі пра радзівілаўскую ткальню паясоў у Слуцку» ([[1893]]), «Нарыс звычаяў шляхты ў супастаўленьні з эканомікай і доляй народу ў Польшчы і Літве» (т. 1—2, [[1897]]—[[1898]]), «Гістарычныя зьвесткі пра фабрыку шкла і аздобных люстэрак у радзівілаўскім Урэччы на Літве» ([[1899]]), «Згубны культ чужаземшчыны ў нас у сьвятле айчыннай літаратуры» ([[1901]]). «Нарыс гісторыі Менскага біскупства» ([[1907]]) і іншых.
Аўтар верша «Вінцуку Дуніну-Марцінкевічу, беларускаму паэту», дыдактычных вершаваных і празаічных гутарак на беларускай мове ў духу асьветніцтва і хрысьціянскай маралі «Сынок» ([[1895]]), «Выбірайма я ў прочкі! Скарэй у Томск!», «Нашы перасяленцы» (абедзьве [[1896]]), «Слова аб праклятай гарэлцы...» ([[1900]]), «Гутарка аб тым, якая мае быць „Зямля і Воля“ сельскаму народу» ([[1906]]). У іх асуджаў асобныя маральныя заганы тагачаснага грамадзтва, заклікаў да прыватных рэформаў, рацыянальнага вядзеньня гаспадаркі.
На беларускую мову пераклаў 1-ю частку паэмы [[Адам Міцкевіч|А. Міцкевіча]] «[[Пан Тадэвуш]]» ([[1893]]), асобныя ягоныя вершы, кнігу польскага эканаміста Ю. Супінскага «Сем вечароў», перакладаў паэму А. Мальчэўскага «Марыя».
Рукапісныя і кніжныя зборы А. Ельскага па ягонай сьмерці апынуліся ў [[Кракаў|Кракаве]], [[Варшава|Варшаве]] (фонд Прозараў і Ельскіх у Галоўным архіве старажытных актаў), часткова — у [[Менск]]у і [[Вільня|Вільні]]. У [[2004]] року ў «Беларускім кнігазборы» выйшаў зборнік твораў А. Ельскага.
== Крыніцы ==
Радок 9 ⟶ 62:
== Літаратура ==
* {{Літаратура/ЭГБ|3}}
* {{Літаратура/Памяць/Менск|1}}
* Аляксандар Ельскі. [http://media.catholic.by/nv/n22/art7.htm Нарыс па гісторыі Мінскай дыяцэзіі] // «[[Наша вера]]
* Аляксандр Ельскі. Аберагаючы памяць народа (Скарбы Замосця) // Беларусіка — Albaruthenica. Кн. 20. — Мн.:, 2001. ISBN 985-6638-34-8.
{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Ельскі, Аляксандар}}
| |||