Вікіпэдыя

Жыгімонт Аўгуст: розьніца паміж вэрсіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
д робат зьмяніў: be:Жыгімонт II Аўгуст
Радок 4:
| Тытул =
| Жанчына = <!-- любое значэньне, калі так -->
| Партрэт = LithuanianŽygimont Grand DukeAŭgust. ŽygimantasЖыгімонт AugustasАўгуст.pngjpeg
| Памер = 250пкс
| Апісаньне = Жыгімонт Аўгуст. Невядомы мастак, [[XVIII стагодзьдзе|XVIII ст.]]
 
| Пасада = [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|Вялікі князь Літоўскілітоўскі]]
| Пачатак тэрміну = [[1548]]
| Канец тэрміну = [[1572]]
Радок 14:
| Рэгент =
| Сукіраўнік =
| Папярэднік = [[Жыгімонт Стары|Жыгімонт I Стары]]
| Наступнік = [[Генрык Валезы]]
| Пасада2 = [[Сьпіс польскіх манархаў|Кароль Польшыпольскі]]
| Пачатак тэрміну2 = [[1548]]
| Канец тэрміну2 = [[1572]]
Радок 32:
| Дата пахаваньня = [[10 лютага]] [[1574]]
| Месца пахаваньня = [[Вэвэльскі сабор]], Кракаў
| Нашчадкі = [[Мікалай Радзівіл «Руды»]]</br>[[Мікалай Радзівіл «Чорны»]]</br>
| Каралеўскі дом = [[Ягелоны]]
| Дынастыя = [[ЯгелоныГедымінавічы]]
| Каралеўскі гімн =
| Каралеўскі дэвіз =
Радок 41:
| Жонкі = [[Лізавета Аўстрыйская]]</br>[[Барбара Радзівіл]]</br>[[Кацярына Аўстрыйская]]
| Cужэнец =
| Бацька = [[Жыгімонт Стары|Жыгімонт I Стары]]
| Маці = [[Бона Сфорца]]
| Узнагароды =
Радок 50:
'''Жыґімо́нт<ref>[http://slounik.org/nn/жы/2 Жыґімонт = Žygimont] // {{Літаратура/Слоўнік беларускай мовы (клясычны правапіс, 2001)}}</ref> А́ўгуст''', '''Жыґімонт ІІІ''' ({{мова-pl|Zygmunt II August}}; [[1 жніўня]] [[1520]], [[Кракаў]] — [[7 ліпеня]] [[1572]]) — [[сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь літоўскі]] і [[сьпіс каралёў польскіх|кароль польскі]] ([[1548]]—[[1572]], фармальна з [[1529]]<ref>[[Анатоль Грыцкевіч]]. Жыгімонт II Аўгуст // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 628.</ref>). Сын [[Жыгімонт Стары|Жыгімонта Старога]] і [[Бона Сфорца|Боны Сфорца]].
 
== Біяграфія ==
У [[1522]] годзе [[сойм ВКЛВялікага Княства Літоўскага]] даў гарантыю Жыгімонту Старому, што пасьляпа ягоягонай сьмерці ЖыгімонтЖыгімонта Аўгуст будзеАўгуста абраныабяруць [[Вялікі князь літоўскі|вялікім князем]]. У [[1526]] пасьля сьмерці апошніх мазавецкіх князёў Бона Сфорца намагалася перадаць [[Мазавецкае княства]] Жыгімонту Аўгусту, але яго далучылі проста да Польшчы. На сойме ВКЛ у [[кастрычнік]]у [[1529]] году Жыгімонта Аўгуста абралі вялікім князем пры жыцьці бацькі, а [[18 сьнежня]] на польскім сойме Жыгімонт Стары дамогся абраньня сына польскім каралём польскім. Каранацыя прайшла ў [[Кракаў|Кракаве]] [[20 лютага]] [[1530]], але рэальная ўлада ў Польшчы і ВКЛ засталася ў Жыгімонта Старога.
 
У [[1543]] годзе зладзіліадбыўся шлюб Жыгімонта Аўгуста з дачкой спадчыньніка [[Сьвяшчэнная Рымская імпэрыя|Сьвяшчэннай Рымскай імпэрыі]] [[Фэрдынанд I Габсбург|Фэрдынанда]] — эрцгерцагіняй [[Лізавета Аўстрыйская|Лізаветай Аўстрыйскай]].
 
У [[1544]] Жыгімонт Аўгуст пачаў рэальнае кіраваньне ў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікім Княстве Літоўскім]], але Жыгімонт Стары захоўваў правы кантролю за расходамі зь вялікакняскага скарбу.
 
У [[1547]] Жыгімонт Аўгуст таемна пабраўся шлюбам з [[Барбара Радзівіл|Барбарай Радзівіл]]. У выніку гэтага шлюбу браты Барбары [[Мікалай Радзівіл «Руды»]] і [[Мікалай Радзівіл «Чорны»]] занялі пануючае становішча ў ВКЛ, і пэўны час Жыгімонт Аўгуст быў пад іх уплывам. Жыгімонт Стары і Бона Сфорца былі супраць гэтага шлюбу, як і значная частка польскіх магнатаў.
 
Пасьля сьмерці бацькі ў [[1548]] годзе Жыгімонт Аўгуст зрабіўся поўнаўладным каралём і вялікім князем. Склаў таемную дамову аб узаемнай дапамозе з каралём [[Чэхія|Чэхіі]] і [[Вугоршчына|Вугоршчыны]] Фэрдынандам I Габсбургам. Гэты хаўрус быў замацаванызамацавалі, калі пасьля сьмерці Барбары, у [[1551]] годзе, Жыгімонт Аўгуст пабраўся шлюбам з эрцгерцагіняй [[Кацярына Аўстрыйская|Кацярынай Аўстрыйскай]], сястрой сваёй першай жонкі. Але пазьней адмовіўся ад хаўрусу з [[Габсбургі|Габсбургамі]].
 
=== Вонкавая палітыка ===
ЗьнешняяВонкавая палітыка Жыгімонта Аўгуста скіроўвалася на захаваньне мірных стасункаў з суседнімі дзяржавамі. [[Прусія]] заставалася [[васал]]ам Польшчы. Стасункі са [[Швэцыя]]й палепшыліся, калі ў [[1568]] годзе тамтэйшы сталец заняў [[Юхан III]], швагер Жыгімонта Аўгуста. Але адносіны з [[Маскоўская дзяржава|Маскоўскай дзяржавай]] былі кепскія, [[Іван Жахлівы|Іван IV]] пачаў нічым не абгрунтаваную [[Лівонская вайна|Лівонскую вайну 1558—1582 гадоў]], якая падштурхнула ВКЛ да заключэньня [[Люблінская унія|Люблінскай уніі 1569 году]].
 
=== Унутраная палітыка ===
Унутраная палітыка Жыгімонта Аўгуста скіроўвалася на паляпшэньне становішча і павелічэньне ўплыву сярэдняй [[шляхта|шляхты]]. На сойме [[1562]]—[[1563]] гадоў падтрымаў рэформу скарбу, судоў і войска. Вяртаў сабе землі, раздадзеныя магнатам з [[1504]] году. У выніку рэформаў павялічыліся прыбыткі дзяржаўнага скарбу. Садзейнічаў правядзеньню [[Валочная памера|Валочнай памеры]] ў ВКЛ. Пачаў стварэньне ваенна-марскога [[флёт]]у Польшчы, стварыў Марскую камісію. У час яго праўленьня пашырылася [[Рэфармацыя]] розных плыняў. Праводзіў палітыку талерантнасьці ў адносінах да ўсіх канфэсіяў<ref>[[Анатоль Грыцкевіч]]. Жыгімонт II // {{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 378.</ref>. [[Віленскі прывілей 1563 году|Віленскім прывілеем 1563 году]] пацьвердзіў роўнасьць правоў праваслаўнага і каталіцкага баярства ВКЛ. Зацьвердзіў [[Статут ВКЛ 1566 году|Статут Вялікага Княства Літоўскага 1566 году]]. У апошнія гады свайго ўладараньня пад ціскам [[Каталіцкая царква|каталіцкай царквы]] дазволіў дзейнасьць [[езуіты|езуітаў]] у Польшчы з [[1564]] году і ў ВКЛ з [[1569]] году, што сталася пачаткам [[Контррэфармацыя|Контррэфармацыі]]. Быў мэцэнатам, падтрымліваў мастакоў, архітэктараў, музыкаў, актораў. Яго ўладарства было пэрыядам росквіту [[Адраджэньне|Адраджэньня]] ў ВКЛ<ref>[http://slounik.org/27690.html Žyhimont II Aŭhust] // {{Літаратура/Гістарычны слоўнік Беларусі (1998)|к}} P. 226—227.</ref>.
Унутраная палітыка Жыгімонта Аўгуста скіроўвалася на паляпшэньне становішча і павелічэньне ўплыву сярэдняй [[шляхта|шляхты]]. На сойме [[1562]]—[[1563]] гадоў падтрымаў рэформу скарбу, судоў і войска. Вяртаў сабе землі, раздадзеныя магнатам з [[1504]] году. У выніку рэформаў павялічыліся прыбыткі дзяржаўнага скарбу. Садзейнічаў правядзеньню [[Валочная памера|Валочнай памеры]] ў ВКЛ. Пачаў стварэньне ваенна-марскога [[флёт]]у Польшчы, стварыў Марскую камісію.
 
[[Файл:Barbararadziwill death 19th century.jpg|міні|Сьмерць [[Барбара Радзівіл|Барбары Радзівіл]]. Карціна [[Ян Матэйка|Яна Матэйкі]], [[1860]]]]
 
У час яго кіраваньня пашырылася [[Рэфармацыя]] розных плыняў. Праводзіў палітыку талерантнасьці ў адносінах да ўсіх канфэсіяў<ref>[[Анатоль Грыцкевіч]]. Жыгімонт II // {{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 378.</ref>. [[Віленскі прывілей 1563 году|Віленскім прывілеем 1563 году]] пацьвердзіў роўнасьць правоў праваслаўнага і каталіцкага баярства ВКЛ.
 
Зацьвердзіў [[Статут ВКЛ 1566 году|Статут Вялікага Княства Літоўскага 1566 году]]. У апошнія гады свайго ўладараньня пад ціскам [[Каталіцкая царква|каталіцкай царквы]] дазволіў дзейнасьць [[езуіты|езуітаў]] у Польшчы з [[1564]] году і ў ВКЛ з [[1569]] году, што сталася пачаткам [[Контррэфармацыя|Контррэфармацыі]].
 
Быў мэцэнатам, падтрымліваў мастакоў, архітэктараў, музыкаў, актораў. Ягонае княжаньне было пэрыядам росквіту [[Адраджэньне|Адраджэньня]] ў ВКЛ<ref>[http://slounik.org/27690.html Žyhimont II Aŭhust] // {{Літаратура/Гістарычны слоўнік Беларусі (1998)|к}} P. 226—227.</ref>.
 
=== Сьмерць ===
Памёр не пакінуўшы нашчадкаў, на ім скончылася мужчынская галіна дынастыі [[Ягелоны|Ягелонаў]]. У сваім палітычным тастамэнце раіў шляхце прытрымлівацца хаўрусу з [[Францыя]]й і абраць на пасады караля і вялікага князя францускага прынца. Гэта ажыцьцявілі на [[Элекцыйным сойм|элекцыйным сойме]] ў [[1573]] годзе, абраўшы [[Генрык Валезы|Генрыка Валезы]]<ref>[[Анатоль Грыцкевіч]]. Жыгімонт II Аўгуст // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 629.</ref>.
 
== Галерэя ==
<center><gallery widths=150 heights=150 caption="Партрэты вялікага князя Жыгімонта Аўгуста">
Файл:Sigismund II Augustus by Lucas Cranach the Younger.JPG|Л. Кранах малодшы, каля [[1553]]
Файл:Zygmunt August I.jpg|Невядомы мастак, [[1550-я]]
Файл:Danckers de Rij Augustus.jpg|П. Данцкерс, каля [[1643]]
Файл:Sigismundus II Augustus of Poland.PNG|М. Бачыярэлі, [[XVIII стагодзьдзе|XVIII ст.]]
</gallery></center>
 
{{Пачатак блёку}}
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Жыгімонт_Аўгуст»