Чэхія: розьніца паміж вэрсіямі

{{Краіна|

|Назва = Чэхія |

|НазваЎРоднымСклоне = Чэхіі |

|НазваНаДзяржаўнайМове = Česká republika |

|Сьцяг = Flag of the Czech Republic.svg |

|Герб = Coat of arms of the Czech Republic.svg |

|НацыянальныДэвіз = «Pravda vítězí» |

|Месцазнаходжаньне = EU-Czechia.svg |

|АфіцыйнаяМова = [[чэская мова|чэская]] |

|Сталіца = [[Прага]] |

|НайбуйнейшыГорад = Прага |

|ТыпУраду = Прэзыдэнцкая рэспубліка |

|ПасадыКіраўнікоў = [[Прэзыдэнт]]<br />[[Прэм'ерПрэм’ер-міністар]] |

|ІмёныКіраўнікоў = [[Вацлаў Клаўс]]<br />[[Ян Фішэр]]|

|Плошча = 78 866 |

|МесцаЎСьвецеПаводлеПлошчы = 116-е |

|АдсотакВады = 2% |

|ГодАцэнкіНасельніцтва = 2009 |

|МесцаЎСьвецеПаводлеНасельніцтва = 78-е |

|Насельніцтва = 10 506 813 |

|ШчыльнасьцьНасельніцтва = 132 |

|ЭтнічныСклад = [[чэхі]]&nbsp;(94%),</br>[[славакі]]&nbsp;(4%)<ref name="DieWelt">{{Літаратура/DieWelt}}{{ref-de}}</ref> |

|КанфэсійныСклад = [[атэіст]]ы&nbsp;(40%),<br />[[каталік]]і&nbsp;(39%),<br />[[пратэстант]]ы&nbsp;(3%) |

|Пісьменнасьць = 99%<ref name="DieWelt"/> |

|ГодАцэнкіСУП = 2008 |

|МесцаЎСьвецеПаводлеСУП = 39-е |

|СУП = $261,777 млрд |

|СУПНаДушуНасельніцтва = $25 118 |

|Валюта = [[Чэская крона]] |

|КодВалюты = CZK |

|ЧасавыПас = [[Сярэднеэўрапейскі час|CET]] |

|ЧасРозьніцаUTC = +1 |

|ЧасавыПасУлетку = [[Сярэднеэўрапейскі летні час|СEST]] |

|ЧасРозьніцаUTCУлетку = +2 |

|НезалежнасьцьПадзеі = — падзел [[Чэхаславаччына|Чэхаславаччыны]] |

|НезалежнасьцьДаты = <br />[[1 студзеня]] [[1993]] |

|ДзяржаўныГімн = Kde domov můj |

|АўтамабільныЗнак = CZ |

|ДамэнВерхнягаЎзроўню = cz |

|ТэлефонныКод = 420 |

|Дадаткі =

Першыя паселiшчы зьявiлiся ў Чэхіi ў пэрыяд [[нэаліт]]у. У 3 стагодзьдзi да нашай эры сюды прыйшлi [[кельты|кельцкiя]] плямёны. Пазьней iх зьмянiлi германскiя плямёны. [[Славяне]] з рэгiёнаў [[Чорнае мора|Чорнага мора]] й Карпацкiх гор прыйшлi на тэрыторыю сучаснай Чэхіi ў [[5 стагодзьдзе|5 стагодзьдзi]]. У [[7 стагодзьдзе|7 стагодзьдзi]] была створаная першая славянская дзяржава — [[Вялікая Маравія]]. У [[874]] годзе тут было прынята [[хрысьціянства]]. Пасьля непрацяглага вугорскага нашэсьця ў [[10 стагодзьдзе|10 стагодзьдзi]] на месцы Вялiкай Маравii ўтварылася новая дзяржава — [[Багемія]]. У 14 стагодзьдзi Багемія стала часткай [[Сьвяшчэнная Рымская імпэрыя|Сьвяшчэннай Рымскай імпэрыi]]. З таго часу й да [[1918]] году чэскія землi знаходзiлiся пад уладай [[немцы|немцаў]] цi [[аўстрыйцы|аўстрыйцаў]]. [[Чэхі]] неаднаразова ўздымалi паўстаньнi. Самымi буйнымi былi паўстаньнi [[15 стагодзьдзе|15]] і [[17 стагодзьдзе|17]] стагодзьдзяў. Яны ўвайшлi ў гiсторыю пад назвамi [[Гусіцкія войны]] й [[Багемскае паўстаньне]] (якое паклала пачатак [[Трыццацігадовая Вайнавайна|Трыццацiгадовай Вайневайне]]) адпаведна. У вынiку распаду [[Аўстра-Вугоршчына|Аўстра-Вугоршчыны]] ў [[1918]] годзе чэхі разам са [[славакі|славакамi]] стварылi незалежную рэспублiку [[Чэхаславаччына|Чэхаславаччыну]]. Але праicнавала яна нядоўга. У [[1938]] годзе [[Нямеччына]] далучыла да сваёй тэрыторыi Судзецкую вобласьць, асноўную частку насельнiцтва якой складалi немцы, а ў [[1939]] — усю астатнюю тэрыторыю Чэхаславаччыны. Пасьля паражэньня нацысцкай Нямеччыны ў траунi [[1945]] году Чэхаславаччына ўвайшла ў сфэру ўплыву [[СССР]]. У [[1968]] годзе ўваход у Чэхаславаччыну войска краiн [[Варшаўская Дамова|Варшаўскай Дамовы]] прыпынiў спробы кiраунiцтва краiны лiбэралiзаваць жыцьцё падчас [[Праская Вясна|Праскай Вясны]]. У [[1989]] годзе Чэхаславаччына аднавiла сваю свабоду.[[1 студзеня]] [[1993]] году дзяржава мiрна падзялiлася на дзьве незалежныя краiны: Чэхію i [[Славаччына|Славаччыну]]. У [[1999]] годзе Чэхія сталася чальцом [[NATO]], а ў [[2004]] — [[Эўрапейскі Зьвяз|Эўрапейскага Зьвязу]].

Згодна з канстытуцыяй, Чэхія — парлямэнцкая [[рэспубліка]]. Кiраўнiк дзяржавы — [[прэзыдэнт]], якi абiраецца [[парлямэнт]]ам тэрмiнам на 5 гадоў. Прэзыдэнт таксама мае асаблiвыя паўнамоцтвы прызначаць судзьдзяў [[Канстытуцыйны Суд|Канстытуцыйнага Суду]], распускаць парлямэнт пры пэўных умовах, блакаваць рашэньнi парлямэнту. Ён таксама прызначае [[прэм'ер-міністар|прэм’ер-міністра]], якi вызначае ўнутраную i зьнешнюю палiтыку, а таксама iншых чальцоў кабiнету па прапанове прым’ерпрэм’ер-міністра. Чэскі парлямэнт складаецца зь дзьвюх палат: Палаты прадстаўнiкоў i Сэнату. 200 чальцоў Палаты прадстаунiкоў абiраюцца тэрмiнам на 4 гады па сыстэме прапарцыянальнага прадстаўнiцтва. 81 чалец Сэнату абiраецца на 6 гадоў. Трэцяя частка Сэнату зьмяняецца кожныя 2 гады. Чальцы Канстытуцыйнага Суду прызначаюцца прэзыдэнтам тэрмiнам на 10 гадоў.