Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Літвы і Беларусі: розьніца паміж вэрсіямі

'''Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Літвы і Беларусі''', '''Літоўска-Беларуская ССР''', '''ЛітБел''' ({{мова-lt|Lietuvos – Baltarusijos Tarybų Socialistinė Respublika}}, ({{мова-ru|Социалистическая Советская Республика Литвы и Белоруссии}}, {{мова-pl|Litewsko-Białoruska Republika Radziecka}}, {{мова-yi|???}}) - — абвешчаная бальшавікамі [[27 лютага]] [[1919]] рэспубліка з [[БССР|Беларускае Савецкае Сацыялістычнае рэспулікірэспублікі]] і [[ЛССР|Літоўскае Савецкае Сацыялістычнае рэспублікі]]. Праіснавала па [[8 жніўня]] [[1919]].

Прычыны стварэньня ЛітБела дагэтуль застаюцца нявысьветленымі. Некаторыя гісторыкі лічаць (''Платонаў і [[Мікола Сташкевіч|Сташкевіч]]'' - — прарасейска накіраваныя) пісалі аб тым, што: "ўключэньне ў склад РСФСР МагілёскайМагілёўскай і Віцебскай губэрняў было прадыктавана найперш пагрозай захопу тых тэрыторый польскай дзяржавай. Гэтыя тэрыторыі ў пэрспектыве мусілі стаць асноваю адраджэньня беларускай дзяржаўнасьці.<ref>Малыхіна, Л. Ю.  Гістарыяграфія Літоўска-Беларускай ССР. - — Мн., 2003  с. 11</ref>

''Аўтары Брыгадзін П. і Ладысееў У.'' : «Зыходзячы з абставін міжнароднага характару, ЦК РКП (б) прыняў пастанову аб аб'яднаньніаб’яднаньні Менскай і Гродзенскай губэрняў зь Літоўскай ССР. Тым самым, як бы здымалася з парадку дня пытаньне аб правамернасьці далучэньня ўсходніх этнічных беларускіх зямель да РСФСР».<ref>Малыхіна, Л. Ю.  Гістарыяграфія Літоўска-Беларускай ССР. - — Мн., 2003  с.12</ref><ref>адысееў У. Ф., Брыгадзін П.  І.  На пераломе эпох: Станаўленне беларускай дзяржаўнасці.</ref>

''[[Юры Туронак]]'' прыводзіць словы Сьвярдлова аб тым, што: «імкненеімкненьне ЦК забяспечыць гэтыя рэспублікі ад магчымасці праяўлення ў іх нацыянальна-шавіністычных настрояў».<ref>рыЮры Туронак. Мадэрная гісторыя Беларусі. «Інстытут беларусістыкі». - — Вільня, 2008  с. 73</ref>

Прычыны аб'яднаньняаб’яднаньня былі сфармуляваны ў пастанове і рашэньнях ЦК РКП (б), выступах старшыні расейскага ЦВК Я. Сьвярдлова і прадстаўніка ЦК РКП (б) у Беларусі А. ІофеІофэ. Прычыны былі наступнымі: зліцьцё Літвы і Беларусі было абумоўлена агульнасьцю гістарычнага мінулага, эканамічных сувязяў і геаграфічнага становішча, неабходнасьцю ўмацаваньня абароназдольнасьці рэспублік, аб'яднаньнемаб’яднаньнем намаганьняў у барацьбе з контаррэвалюцыяй, а іменна тым, што савецкія рэспублікі імкнуліся дабраахвотна да аб'яднаньняаб’яднаньня.<ref>Малыхіна, Л. Ю.  Гістарыяграфія Літоўска-Беларускай ССР. - — Мн., 2003  с.13</ref>

[[31 сьнежня]] [[1918]] быў створаны Часовы Рабоча-сялянскі ўрад Беларускае Савецкае Сацыялістычнае рэспублікі. [[1 студзеня]] [[1919]] быў нададзены Маніфэст, які абвясьціў стварэньне [[БССР]].

Невядома, ад каго менавіта з ЦК РКП (б) зыходзіла ідэя аб'яднаньняаб’яднаньня Летувы і Беларусі ў Літоўска-Беларускую ССР. На гэты конт існуе шэраг гіпотэзаў. Ідэю аб тым, што ініцыятарам аб'яднаньняаб’яднаньня быў [[Уладзімер Ленін]], упершыню выказаў гісторык права С. Маргунскі ў кнізе, выдадзенай у [[1958]].<ref>Маргунский С. П.  Создание и упрочение белорусской государственности. 1917-1922 1917—1922 гг.- Минск, 1958. с. 159</ref> Але дакумэнтальных сьведчаньняў таго, што ініцыятарам дзяржаўнага экспэрыменту быў менавіта У. Ленін, дасьледчыкі няне прыводзяць, а гавораць аб гэтым у сілу гістарыяграфічнай традыцыі.<ref>Малыхіна, Л. Ю.  Гістарыяграфія Літоўска-Беларускай ССР. - — Мн., 2003  с. 10</ref>

Рашэньне аб стварэньні Літоўска-Беларускай ССР было прынятае ужоўжо праз два тыдні пасьля абвяшчэньня БССР – — [[16 студзеня]] [[1919]] праз ЦК КПР (б), разам з пастановай аб уключэньні ў склад РСФСР МагілёскайМагілёўскай і Віцебскай губерняўгубэрняў.<ref>Юры Туронак. Мадэрная гісторыя Беларусі. «Інстытут беларусістыкі». - — Вільня, 2008  с. 73</ref><ref>Малыхіна, Л. Ю.  Гістарыяграфія Літоўска-Беларускай ССР. - — Мн., 2003  с. 12</ref>

Упершыню, рашэньне ЦК РКП (б) аб аб'яднаньніаб’яднаньні рэспублік было агучана на Першым Усебеларускім зьезьдзе Саветаў [[3 лютага]] [[1919]]. Тыя беларускія дзеячы, якія выступілі супраць, былі арыштаваныя.

Пасьля прыняцьця Першым Усебеларускім зьездам пастановы аб аб'яднаньніаб’яднаньні дзьвух рэспублік, пытаньне заставалася за Першым зьездам Саветаў Літвы.

[[17 лютага|17]]-[[21 лютага]] [[1919]] у [[Вільня|Вільні]] праходзіў І Зьезд Саветаў Літвы. На гэтым зьездзе была прынята рэзалюцыя, ўу якой гаварылася:{{пачатак цытаты}}''«зьезд урачыста пракламуе стварэнне адзінай Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Літвы і Беларусі».<ref>Гісторыя Беларускай ССР : у 5 т. Т. 3. Перамога Вялікай Кастрычніцкай Сацыялістычнай рэвалюцыі і пабудова сацыялізму ў БССР (1917-19371917—1937). Мн., «Навука і тэхніка», 1973. 696  с. З іл. І карт (АН БССР. Ін-т гісторыі) с. 148</ref>''{{канец цытаты}} Прынятая на гэтым з'ездзезьездзе рэзалюцыя і стала пачаткам гісторыі ЛітБела – — [[17 лютага]] [[1919]].

[[27 лютага]] [[1919]] адбылося аб'яднанаеаб’яднанае паседжаньне ЦВК ЛССР і ЦВК БССР, якое аднагалосна і канчаткова прыняло пастанову аб стварэньні ССР Літвы і Беларусі.<ref>Гісторыя Беларускай ССР : у 5 т. Т. 3. Перамога Вялікай Кастрычніцкай Сацыялістычнай рэвалюцыі і пабудова сацыялізму ў БССР (1917-19371917—1937). Мн., «Навука і тэхніка», 1973. 696  с. З іл. І карт (АН БССР. Ін-т гісторыі) с. 149</ref> [[28 лютага]] [[1919]] Дэклярацыя ЦВК ЛітБела ССР аб зьнешняй палітыцы. Быў створаны ЦВК Літоўска-Беларускай ССР (у складзе 100 асоб) і яго Прэзыдыюм на чале з Казімірам Цыхоўскім, урад аб'яднанайаб’яднанай рэспублікі – — Савет Народных Камісараў на чале зь Вінцісам Міцкявічусам-Капсукасам. У склад галоўных кіруючых ворганаў - — СНК і ЦВК — не ўвайшлоўвайшоў аніводнагааніводзін беларусабеларус.

[[1 сакавіка]] [[1919]] СНК ЛітБел ССР афіцыйна зацьвердзіў назву – — Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Літвы і Беларусі, назву ўрада – — Рабоча-сялянскі ўрад Літвы і Беларусі, а таксама сьцяг і гэрб рэспублікі (з назвай «Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Літвы і Беларусі» на пяці мовах)<ref>Гісторыя Беларускай ССР : у 5 т. Т. 3. Перамога Вялікай Кастрычніцкай Сацыялістычнай рэвалюцыі і пабудова сацыялізму ў [[БССР]] ([[1917]]-—[[1937]]). Мн., «Навука і тэхніка», [[1973]]. 696  с. З іл. І карт (АН БССР. Ін-т гісторыі) с. 149</ref>

Па сёньня застаецца невядомым, якую тэрыторыю займала і кантралявала Літоўска-БеларускайБеларуская ССР. Гісторык ''Маркунскі'' са спасылкай на архіўныя дадзеныя кажа аб тым, што уў склад Літоўска-Беларускай ССР фактычна ўваходзілі Менская, Віленская і невялічкая частка Ковенскай губэрняў з насельніцтвам 4  млн. чалавек.<ref>Малыхіна, Л. Ю.  Гістарыяграфія Літоўска-Беларускай ССР. - — Мн., 2003  с. 14</ref><ref>Маргунский С. П.  Государственное строительство Белорусской ССР на первом этапе её развития. с. 38</ref>

Гісторык ''Шкляр'' адзначае, што: «Літоўска-Беларуская ССР складалася з Мінскай, Гродзенскай, Віленскай, Ковенскай і часткі Сувалкаўскай губерняў з насельніцтвам звыш 6  млн.»<ref>Малыхіна, Л. Ю.  Гістарыяграфія Літоўска-Беларускай ССР. - — Мн., 2003 15</ref><ref>Шкляр Е.  Н.  Борьба трудящихся Литовско-Белорусской ССР с иностранными интервентами с. 33</ref>

Каб абмеркаваць пытаньне аб'яднаньняаб’яднаньня Камуністычных партый Літвы і Беларусі, [[4 сакавіка|4]]-[[6 сакавіка]] [[1919]] у [[Вільня|ВільнеВільні]] быў скліканы Аб'яднаўчыАб’яднаўчы зьезд Камуністычнай партыі Літвы і Заходняй Беларусі і Кампартыі Беларусі. На зьездзе прысутнічалі 169 дэлегатаў.<ref>Гісторыя Беларускай ССР : у 5 т. Т. 3. Перамога Вялікай Кастрычніцкай Сацыялістычнай рэвалюцыі і пабудова сацыялізму ў [[БССР]] ([[1917]]-—[[1937]]). Мн., «Навука і тэхніка», [[1973]]. 696  с. З іл. І карт (АН БССР. Ін-т гісторыі) с. 149</ref>

[[6 сакавіка]] пленум ЦК КП (б) Беларусі і Літвы стварыў Прэзыдыюм ЦК КП (б) Літвы і Беларусі ў складзе Міцкявічуса-Капсукаса, Алексы-Ангарэціса, Мясьнікова, Кнорына, Далецкага, Іванова. СтаршынейСтаршынем Прэзыдыюма ЦК КП (б) Літвы і Беларусі быў абраны В. С.  Міцкявічус-Капсукас, сакратаром – — В. Кнорын.<ref>Гісторыя Беларускай ССР : у 5 т. Т. 3. Перамога Вялікай Кастрычніцкай Сацыялістычнай рэвалюцыі і пабудова сацыялізму ў [[БССР]] ([[1917]]-—[[1937]]). Мн., «Навука і тэхніка», [[1973]]. 696  с. З іл. І карт (АН БССР. Ін-т гісторыі) с. 150</ref>

З [[8 сакавіка]] да [[15 красавіка]] [[1919]] адбылося 16 паседжаньняў урада ЛітБела.<ref>Гісторыя Беларускай ССР : у 5 т. Т. 3. Перамога Вялікай Кастрычніцкай Сацыялістычнай рэвалюцыі і пабудова сацыялізму ў [[БССР]] ([[1917]]-—[[1937]]). Мн., «Навука і тэхніка», [[1973]]. 696  с. З іл. І карт (АН БССР. Ін-т гісторыі) с. 151</ref>

{{пачатак цытаты}}''...пачалося перасьледваньне ўсяго беларускага. Беларускі нацыянальны рух быў абвешчаны "«буржуазным забабонам"», у беларускіх школах была ўведзена расейская мова, усё беларускае - — кнігавыдавецтва, курсы, тэатар, хор былі нацыяналізаваны і зьведзеныя на не. (Варшавское Слово. 1920. 2 мая)<ref>Юры Туронак. Мадэрная гісторыя Беларусі. «Інстытут беларусістыкі». - — Вільня, 2008</ref>''{{канец цытаты}}

[[28 красавіка]] КП (б) Літвы і Беларусі, урад ЛітБел ССР былі вымушаны [[28 красавіка]] пераехаць у [[Менск]]<ref>Гісторыя Беларускай ССР : у 5 т. Т. 3. Перамога Вялікай Кастрычніцкай Сацыялістычнай рэвалюцыі і пабудова сацыялізму ў [[БССР]] ([[1917]]-—[[1937]]). Мн., «Навука і тэхніка», [[1973]]. 696  с. З іл. І карт (АН БССР. Ін-т гісторыі) с. 151</ref>

У ліпені [[1919]], калі польскія войскі падыходзілі да [[Менск]]у, адбылася рэарганізацыя ўрада ЛітБел ССР. Народныя камісарыяты былі перайменаваны ў аддзелы Менскага губэрнскага Ваенна-рэвалюцыйнага камітэта, які ў канцы ліпеня пераехаў у [[Бабруйск]]. [[25 ліпеня]] [[1919]], па патрабаваньню Масквы, адбыўся самароспуск рэспублікі, а ў верасьні [[1919]] яныяна спыніла сваё існаваньне юрыдычна.<ref>Малыхіна, Л. Ю.  Гістарыяграфія Літоўска-Беларускай ССР. - — Мн., 2003 16</ref><ref>Vitkauskas P. Lietuvos Tarybu Respublikos Sukurimas 1918-19191918—1919 metais. - — Vilnius. 1978  с. 208-214208—214</ref>

* Народны камісракамісар асьветы: Юліан Лешчынскі, АляксандраАляксандар Чарвякоў