Пастарнак: розьніца паміж вэрсіямі

'''ПастарнакПастарна́к''' ([[лацінская мова|па-лацінску]]: ''Pastinaca''), — род кветкавых раслiнраслін сям.сямейства парасонавых. 15 вiдаўвідаў. Пашыраны ў Еўразii[[Еўразія|Еўразіі]]. На Беларусi[[Беларусь|Беларусі]] 1 вiдвід - П. дзiкiдзікі, або лясны (P. sylvestris). Трапляецца на схiлахсхілах, каля дарог, жылля. Культывуецца П. пасяўны (P. sativa). Двух- або шматгадовыя травы з перыстым лiсцемлісцем. КветкiКветкі жоўтыя, у складаных парасонiкахпарасоніках. Плод - сямянка. П. пасяўны здаўна вырошчваюць як прыпраўную, агароднiннуюагароднінную iі кармавую раслiнурасліну.

Спажываюць пераважна мясістыя карняплоды з белай або светла-крэмавай мякаццю, з інтэнсіўным водарам [[пятрушка|пятрушкі]]) і салодкім смакам (падобным на смак [[аніс|аніса]], [[кмен|кмена]] і [[фенхель|фенхеля]]), якія ўтрымліваюць бялкі, вугляводы, пектынавыя і мінеральныя рэчывы, вітаміны [[вітамін В1|В1]], [[вітамін В2|В2]], [[вітамін РР|РР]], да 3.5% эфірных алеяў. У адрозненне аб блізкага сваяка, [[морква|морквы]], маюць менш [[бэта-каратын|бэта-каратыну]], але больш (20 мг%) [[вітамін С|вітаміна С]]. Дастаткова каларыйны – 70 ккал (?) на 100 г. З маладога лісця п.пастарнаку гатуюць салаты, дадаюць у марынады, выкарыстоўваюць пры кансерваванні гародніны.

Вядомы з часоў [[антычнасць|антычнасці]], доўгія стагоддзі п.пастарнак быў адной з найб.найбольш папулярных культур у [[Еўропа|Еўропе]], ў т.л. у Беларусі, выконваючы ў [[Сярэднявечча]] і ранні [[Новы час]] прыкладна тую ж ролю, якую сёння [[бульба]]. Здаўнa вядомая нар.народная прыпеўка:

*: Танцавала рыба з ракам,

*: А пятрушка з пастарнакам,

*: А цыбуля дзівавала,

*: Што пятрушка танцавала.

З [[XVIІІ- стагоддзе|XVIІІ]] – [[ХІХ стагоддзе|ХІХ]] стст.стагоддзяў паступова выходзіў з моды, ў сучаснай бел.беларускай кулінарыі фактычна не ўжываецца.

Спосабы прыгатавання п.пастарнаку блізкія да морквы: найбольш вараць або тушаць, робяць свежыя салаты і пюрэ (найчасцей з дадаткам [[цыбуля|цыбулі]]), смажаць, запякаюць. Выкарыстоўваюць як гарнір да тушонага мяса, як прыправу ў першыя стравы. Вараны п.пастарнак, паліты растопленым маслам і пасыпаны зелянінай –— выдатная гарачая закуска. Чысціць старыя карняплоды належыць нажом з нерж. сталі, затым прамыць халоднай вадой і да апрацоўкі трымаць у падкісленай вадзе; маладыя часам дастаткова толькі нацерці [[соль|соллю]].

Убіраюць п.пастарнак позна ўвосені, зразаючы лісце на ўзроўні галоўкі. Захоўваюць пры 0-20–2 °С. Лічыцца, што маразы толькі паляпшаюць салодкі смак п.пастарнаку, таму нярэдка яго пакідаюць зімаваць.

{{Крыніца НашаЕжа|Алесь Белы}}