Вікіпэдыя

Беларускі студэнцкі саюз: розьніца паміж вэрсіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Stary Jolup (гутаркі | унёсак)
38 515 правак
→‎Старшыні БСС: выпраўленьне спасылак
афармленьне літаратуры і крыніцаў — калі ласка, зьвярніце ўвагу
Радок 13:
| сайт =
}}
'''Беларускі студэнцкі саюз''' (''БСС'') ([[1 сьнежня]] [[1921]] — [[верасень|верасьня]] [[1939]]) — арганізацыя студэнтаў-беларусаў [[Віленскі ўнівэрсытэт|УнівэрсітэтуУнівэрсытэту Стэфана Баторыя ў Вільні]]. Афіцына зарэгістраваны польскімі ўладамі пад назваю — ''Zwiazek Akademikow-Bialorusinow''<ref name="ant_sh">Антон Шукелойць. [http://belarus8.tripod.com/usa/BSS1.htm Да 80-годзьдзя Беларускага Студэнцкага Саюзу] Антон// ШукелойцьВесткі й Паведамленьні Нью Ёркскага аддзелу Белaруска-Амэрыканскага Задзіночаньня, 16 (420)</ref>.
 
Дэвіз Беларускага студэнцкага саюзу — «''Айчына й Навука''». Сябры БСС мелі свае адзнакі — белыя шапкі і бел-чырвона-белыя значкі.
 
Друкаванымі органамі з'яўлялісязьяўляліся часопісы «[[Новы Шлях (Вільня)|Новы Шлях]]» ([[сакавік]] [[1922]], выйшла 3 нумары), «[[Студэнцкая Думка (Вільня)|Студэнцкая Думка]]».
 
== Гісторыя ==
=== Заснаваньне ===
[[Файл:Bel Stud Sajuz.jpg|міні|300пкс|Сябры БСС]]
У [[1920]] студэнты-беларусы Віленскага ўнівэрсытэту заснавалі "''Гурток студэнтаў-беларусаў''", які ў [[1921]] годзе стаў звацца "''Беларускі Студэнцкі Саюз''". Яго заснавальнікмі былі [[Браніслаў Туронак]], [[Антон Абрамовіч (БСС)|Антон Абрамовіч]], [[Францішак Пяткевіч]], [[Тодар Куніцкі]] і [[Мікалай Марцінчык]]. Усе яны былі студэнтамі мэдычнага факультэта. Старшынёй быў абраны [[Антон Абрамовіч (БСС)|Антон Абрамовіч]]. ▼
 
▲У [[1920]] студэнты-беларусы Віленскага ўнівэрсытэту заснавалі "«''Гурток студэнтаў-беларусаў''"», які ў [[1921]] годзе стаў звацца "«''Беларускі Студэнцкі Саюз''"». Яго заснавальнікмі былі [[Браніслаў Туронак]], [[Антон Абрамовіч (БСС)|Антон Абрамовіч]], [[Францішак Пяткевіч]], [[Тодар Куніцкі]] і [[Мікалай Марцінчык]]. Усе яны былізьяўляліся студэнтамі мэдычнага факультэтафакультэту. Старшынёй быў абраны [[Антон Абрамовіч (БСС)|Антон Абрамовіч]].
У сярэдзіне лістапада [[1923]] года адбыўся агульны сход студэнтаў-беларусаў [[Віленскі ўнівэрсытэт|Віленскага ўніверсітэту]], які абраў новае кіраўніцтва. Старшынёй стаў І. Лабанец, а сябрамі ўправы А. Зянюк, Т. Куніцкі і М. Марцінчык. Пасаду скарбніка заняў Браніслаў Туронак. У той час арганізацыя знаходзілася ў памяшканьні [[Цэнтральная Беларуская Школьная Рада|Цэнтральнай беларускай школьнай рады]], якая разьмяшчалася на вуліцы Віленскай.▼
 
▲У сярэдзіне лістапада [[1923]] года адбыўся агульны сход студэнтаў-беларусаў [[Віленскі ўнівэрсытэт|Віленскага ўніверсітэтуўнівэрсытэту]], які абраў новае кіраўніцтва. Старшынёй стаў І. Лабанец, а сябрамі ўправы А. Зянюк, Т. Куніцкі і М. Марцінчык. Пасаду скарбніка заняў Браніслаў Туронак. У той час арганізацыя знаходзілася ў памяшканьні [[Цэнтральная Беларуская Школьная Рада|Цэнтральнай беларускай школьнай рады]], якая разьмяшчалася на вуліцы Віленскай.
 
=== Мэты ===
Мэтаю БСС былобыла актыўнуюактыўная асьветніцкуюасьветніцкая й прапагандысцкуюпрапагандысцкая дзейнасьць у галіне беларускай культуры і гісторыі. Другая мэта была— таварыская праца па стварэньнюстварэньні беларускамоўнага асяродку для студэнтаў, каб разам ладзіць вечарыны, балі, канцэрты, экскурсіі ў тым ліку часам з удзелам прадстаўнікоў іншых нацыянальнасьцяў.
 
Для прыняцьця ў БСС трэба было мець гарантыю двух сяброў<ref>[http://www.zianonpazniak.de/publications/creation/antonshukelojz/willnastruggle.htm ВІЛЬНЯВільня. ЗМАГАРНАЕЗмагарнае ЖЫЦЬЦЁжыцьцё] Гутарка// Зянона[[Зянон ПазьнякаПазьняк]]. Гутаркі з Антонам ШукелойцямШукелойцем. Варшава: Беларускія Ведамасьцi; Вільня: Таварыства Беларускай Kультуры ў Летуве, 2003.</ref>. ▼
 
[[Файл:Bel Stud Sajuz1.jpg|міні|300пкс|Сябры БСС [[1936]]—[[1938]] гг.]]▼
 
Сябры БСС маглі належаць да любых палітычных арганізацыяў, галоўнае каб чалавек меў цьвёрдыя беларускаябеларускія нацыянальнаянацыянальныя пазыцыяпазыцыі. Як прыклад таго, калі Саюз юрыстых ладзіў свой рэгулярны конкурс красамоўства, і ад БСС выступаў [[Вінцэсь Скублоўскі]] (пазьней судзьдзя ў Беластоку). У спрэчкі ён памылкова сказаў "«''мы - палякі''"» — і ў выніку быў выключаны з арганізацыі<ref>[http://belarus8.tripod.com/usa/BSS1.htm Да 80-годзьдзя Беларускага Студэнцкага Саюзу] Антон Шукелойць<name="ant_sh"/ref>. Яшчэ аднаго сябра выключылі за тое, што памылкова назваў [[Зьвязак Незалежнай Моладзі Дэмакратычнай]] — ''Зьвязкам Польскай Моладзі''. Вядомы беларускі дзеяч [[Юльян Саковіч]] быў выключаны з БСС разам зь іншымі сябрамі студэнтамі-камсамольцамі, што хацелі падпарадкаваць арганізацыю пад камуністычную дзейнасьць<ref>[[Сяргей Ёрш]]. [http://jivebelarus.net/history/new-history/return-of-bnp.html?page=10 Змагар за волю народа (Юльян Саковіч)] // Вяртаньне БНП. Асобы і дакумэнты Беларускай Незалежніцкай Партыі]. [[Сяргей— Ёрш]]Менск-Слонім: БГАКЦ, 1998.</ref>. ▼
▲Для прыняцьця ў БСС трэба было мець гарантыю двух сяброў<ref>[http://www.zianonpazniak.de/publications/creation/antonshukelojz/willnastruggle.htm ВІЛЬНЯ. ЗМАГАРНАЕ ЖЫЦЬЦЁ] Гутарка Зянона Пазьняка з Антонам Шукелойцям</ref>.
▲[[Файл:Bel Stud Sajuz1.jpg|міні|300пкс|Сябры БСС [[1936]]—[[1938]] гг]]
▲Сябры БСС маглі належаць да любых палітычных арганізацыяў, галоўнае каб чалавек меў цьвёрдыя беларуская нацыянальная пазыцыя. Як прыклад таго калі Саюз юрыстых ладзіў свой рэгулярны конкурс красамоўства, і ад БСС выступаў [[Вінцэсь Скублоўскі]] (пазьней судзьдзя ў Беластоку). У спрэчкі ён памылкова сказаў "''мы - палякі''" — і ў выніку быў выключаны з арганізацыі<ref>[http://belarus8.tripod.com/usa/BSS1.htm Да 80-годзьдзя Беларускага Студэнцкага Саюзу] Антон Шукелойць</ref>. Яшчэ аднаго сябра выключылі за тое, што памылкова назваў [[Зьвязак Незалежнай Моладзі Дэмакратычнай]] — ''Зьвязкам Польскай Моладзі''. Вядомы беларускі дзеяч [[Юльян Саковіч]] быў выключаны з БСС разам зь іншымі сябрамі студэнтамі-камсамольцамі, што хацелі падпарадкаваць арганізацыю пад камуністычную дзейнасьць<ref>[http://jivebelarus.net/history/new-history/return-of-bnp.html?page=10 Змагар за волю народа (Юльян Саковіч)//Вяртаньне БНП. Асобы і дакумэнты Беларускай Незалежніцкай Партыі] [[Сяргей Ёрш]]</ref>.
 
=== Дзейнасьць ===
Саюз праводзіў ня толькі асьветніцка-культурніцкую дзейнасьць, але таксама, па мерумеры фінансавых магчымасьцяў, даваў пазыкі і стыпэндыі сваім сябрам у нястачы.
 
Пры Саюзе існаваў славуты хор [[Рыгор Шырма|Рыгора Шырмы]], у якім сьпявалі пераважна студэнты, і які адзін час называўся ''Беларускі хор пры Беларускім Студэнцкім Саюзе''. Таксама пры Саюзе існавалі курсы беларускай мовы, беларусазнаўства, кааперацыікаапэрацыі. Была сталоўка "«''Беларуская сытніца''"».
 
БСС прымаў актыўны ўдзел у самакіраваньні Ўнівэрсытэту і ў вырашэньні шматлікіх пытаньняў унівэрсытэцкага жыцьця. Калі для гэбраяўгабрэяў былі ўведзеныя асобныя лавы зьлева ў аўдыторыях (як дыскрымінацыйная мера), то сябры БСС у пратэст сядалі на гэтыя лавы разам з гэбраямі<ref>[http://belarus8.tripod.com/usa/BSS1.htm Да 80-годзьдзя Беларускага Студэнцкага Саюзу] Антон Шукелойць<name="ant_sh"/ref>.
 
У [[1925]] годз камісар [[Вільня|Вільні]] не дазволіў БСС вечарыны да Дня Волі прымеркаваную на [[25 сакавіка]]. ''З дазволам цягнулі цэлы тыдзень і толькі напярэдадні вечарыны адмовілі. Не дазволілі таму, што ў праграме мелі пяяць “Ад«Ад веку мы спалі”спалі». П.Камісар Ураду не радзіўся даць дазволу нават тады, калі выкінулі гімн, бо такім арганізатарам, якія хочуць пяяць Беларускі гімн, дазвол даць не магчыма''<ref>[[Беларуская Доля]], [[21 сакавіка]] [[1925]]</ref>.
 
У [[1928]] кіраўніцтва БСС складалася: [[Ігнат Гагалінскі]] –— старшыня, Ст. Станкевіча –— сакратар, М. Амельяновіча –— скарбнік, А. Бартуля і Я. Ермаковіча –— сябры<ref name="kanf">І. А.Саракавік.[http://uctopuk.info/politika/3sarak.htm Грамадскі рух студэнцтва Заходняй Беларусі ў міжваенны перыяд] // Грамадскія рухі і палітычныя партыі ў Беларусі (апошняя чвэрць ХІХ – пачатак ХХІ ст.): матэрыялы Рэсп. навук. канф. (Гродна, 23-24 кастр. 2008 г.) /ГрДУ імя Я.Купалы; рэдкал.: І.І. АКоўкель (адк. рэд.) [і інш.]. — Гродна: ГрДУ, 2009.Саракавік</ref>.
 
[[9 сьнежня]] [[1928]] БСС зладзіў вечар у гонар М. Чачота ў памяшканніпамяшканьні [[Віленская беларуская гімназыя|Віленскай беларускай гімназіі]].
 
У [[1930]]/[[1931]] навучальным годзе у БСС каля 90 сяброў, арганізацыя ладзіцьладзяць пры Віленскім універсітэцеунівэрсытэце супольны беларуска-летувіска-украінскі студэнцкі баль.
 
У [[1935]] годзе БСС адзначыў сваё 15-годзьдзе. “«''А гадзіне 16 у залі Віленскага Унівэрсытэту пачалася ўрачыстая акадэмія. Народу зышлося многа — вялізарная заля была шчыльна запоўнена. Былі прадстаўнікі унівэрсытэцкіх уладаў, былі прадстаўнікі беларускага грамадзянства, былі студэнты беларусы, літоўцы, украінцы і інш. На фронтавай сьцяне вісеў удэкараваны беларускім нацыянальным бел-чырвона-белым сьцягам гэрб беларускага народу — Пагоня. За прэзыдыяльным сталом засеў урад Беларускага Студэнцкага Саюзу і ганаровыя сябры прэзыдыюму гэтай акадэміі. Акадэмію адкрыў кароткай, рэчовай, адпаведнай урачыстасьці, прамовай старшыня Саюзу студ. [[Мікола Шчорс|Мік.Шчорс]]''”»<ref>"Пра 15-годзьдзе Беларускага Студэнцкага Саюзу" // [[Беларуская крыніца]], [[15 сьнежня]] [[1935]]</ref>.
 
У ліпені [[1936]] годзе БСС зладзіла студэнцкую вандроўку па Наваградчыне. «''Экскурсія гэта пачалася ад возера Сьвітэзь, пры тым аднаго з яе ўчасьнікаў студ. В.Войтаньку паліцыя арыштавала, рэшта ўчасьнікаў былі ў аднэй з вёсак легітымаваныя яўнай і тайнай паліцыяй. Экскурсія закончылася ў Наваградку''»<ref>[[Беларуская крыніца]], [[31 ліпеня]] [[1936]]</ref>.
 
У [[1937]] у БСС уваходзіла 65 чалавек <ref>[http://uctopuk.info/politika/3sarak.htm Грамадскі рух студэнцтва Заходняй Беларусі ў міжваенны перыяд] І. А.Саракавік<name="kanf"/ref>.
 
[[10 сьнежня]] [[1938]]на гадавіну 15–цігодзьдзя творчай працы [[Рыгор Шырма|Рыгора Шырмы]] на беларускай музычнай ніве БСС зладзіў ўрачысты канцэрт у вялікай універсітэцкайунівэрсытэцкай залі імя Снядэцкіх. На ўрачыстасьць сабралася больш за паўтысячы чалавек, у канцэрце прыняў удзел [[Міхась Забэйда-Суміцкі]].
 
Пры апошнім рэктары [[Віленскі ўнівэрсытэт|Віленскага Ўнівэрсытэту]] -— ксяндзу Вайціцкім, сытуацыя значна пагоршылася. Хору забаранілі выступаць, на просьбу аб ладжаньні імпрэзаў рэктар адсылаў у паліцыю, якая ўсё забараняла.
 
За ўвесь час яго існавання сябрамі саюза было каля 300 асоб<ref>[http://uctopuk.info/politika/3sarak.htm Грамадскі рух студэнцтва Заходняй Беларусі ў міжваенны перыяд] І. А.Саракавік<name="kanf"/ref>.
 
== Старшыні БСС ==
* [[Антон Абрамовіч (БСС)|Антон Абрамовіч]] — з [[сьнежань|сьнежня]] [[1921]] —да [[лістапад|лістапада]] [[1923]])<ref>[http://vitazeniec.livejournal.com/11611.html РЫЦАРРыцар НАШАЙнашай СВАБОДЫсвабоды (Браніслаў Туронак) ]</ref>
* І. Лабанец —з [[лістапад|лістапада]] [[1923]] —да ?
* [[Ігнат Гагалінскі]] — у [[1928]]<ref>[http://uctopuk.info/politika/3sarak.htm Грамадскі рух студэнцтва Заходняй Беларусі ў міжваенны перыяд] І. А.Саракавік<name="kanf"/ref>
* [[Мікола Шчорс]] — з [[1935]] да [[1937]]
* [[Адам Дасюкевіч]] — з [[1937]] да [[1939]] —
* [[Усевалад Кароль]] — з [[1939]] —да ?
 
== ЗноскіКрыніцы ==
{{зноскі}}
 
== Літаратура ==
* Зянон Пазьняк. Гутаркі з Антонам Шукелойцем. Варшава: Беларускія Ведамасьцi; Вільня: Таварыства Беларускай Kультуры ў Летуве, 2003. — 144 с. ISBN 9955-9337-8-X
* Сяргей Ёрш, Вяртаньне БНП. Асобы і дакумэнты Беларускай Незалежніцкай Партыі. — Менск-Слонім: БГАКЦ, 1998. — 186 с.
* [[Віктар Ярмалковіч]]. Беларускі Студэнцкі Саюз у Вільні // Весткі інстытута Беларусаведы, № 8, 1993, б. 9.
 
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/Беларускі_студэнцкі_саюз»