Альбэрт Гаштольд: розьніца паміж вэрсіямі

'''Альбэрт Гаштольд'''<ref>{{Заўвага|Іншыя формы імя: '''Альбрэхт''', '''Альбрыхт'''</ref>}} (? — сьнежань 1539) — дзяржаўны дзяяч [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. Намесьнік [[наваградак|наваградзкі]] (1503—1506), [[падчашы вялікі літоўскі]] (1505—1509), [[ваявода наваградзкі]] (1508—1513), [[ваявода полацкі|полацкі]] (1513—1519), [[ваявода троцкі|троцкі]] (1519—1522) і [[ваявода віленскі|віленскі]] (з 1522), [[канцлер вялікі літоўскі]] (з 1522)<ref name="evkl">[[Валеры Пазднякоў|Валерый Пазднякоў В.]]. Гаштольд Альбрэхт Марцінавіч // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} С. 517.</ref>.

Альбэрт Гаштольд — найбагацейшы магнат свайго часу: паводле попісу 1528 году ставіў у войска Вялікага Княства 466 вершнікаў, г. зн. меў больш за 7сем тыс.тысячаў радзінаў падданых. У 1522 годзе [[Сьпіс каралёў польскіх|кароль]] і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]] [[Жыгімонт Стары]] надаў яму прывілей прыпячатаць дакумэнты не зялёным, а чырвоным воскам, на што мелі права толькі асобы каралеўскага роду<ref name="jarasevic">[[Аляксандар Ярашэвіч|Аляксандр Ярашэвіч А.]]. [http://pawet.net/library/history/city_district/data_people/ahulnaie/10/Гаштольды.html Гаштольды] // «[[Спадчына» (часопіс)|Спадчына]]. № 6, 1992.</ref> У 1529 годзе атрымаў графскі тытул ад [[Папа Рымскі|Папы Рымскага]] [[Клімэнт VII (папа рымскі)|Клімэнта VII]], а ў 1530 году — тытул графа на [[Геранёны|Мураваных Геранёнах]] ад імпэратара [[Карл V (імпэратар Сьвяшчэннай Рымскай імпэрыі)|Карла V]].

ПрадстаўнікЗ шляхецкага роду [[Гаштольды|Гаштольдаў]] гербу «[[Габданк]]», сын [[Марцін Гаштольд|Марціна]], [[маршалак вялікі літоўскі|маршалка вялікага літоўскага]], і Марыны з [[Трабскія|Трабскіх]]<ref name="jarasevic"/>. Страціў бацькоў у маленстве, апекаваўся мачахай Ганнай з [[Гальшанскія|Гальшанскіх]] і бабкай княгіняй Трабскай.

[[Файл:Albert Gaštold. Альбэрт Гаштольд (1840).jpg|міні|170пкс|зьлева|Надмагільле А. Гаштольда. [[Юзэф Азямблоўскі|Ю. Азямблоўскі]], 1840 г.]]

З 1501 году пры двары вялікага князя [[Аляксандар Казімеравіч|Аляксандра]]. Каля 1492 году, відаць, навучаўся ў [[Кракаўскі ўнівэрсытэт|Кракаўскім унівэрсытэце]].

Браў удзел у вайне [[Вайна Маскоўскае дзяржавы зь Вялікім Княствам Літоўскім 1507—1508 гадоў|Маскоўскай дзяржавы зь Вялікім Княствам Літоўскім]] (1507—1508). Не падтрымаў бунтбунту [[Міхал Глінскі|М.Міхала Глінскага]], але ў 1509—1510 быў зьняволены, напэўна, праз інтрыгі свайго супраціўніка [[Мікалай Радзівіл (1470–1521)|М.Мікалая Радзівіла]].

У часе [[Вайна Маскоўскае дзяржавы зь Вялікім Княствам Літоўскім 1512—1522 гадоў|чарговай агрэсіі Маскоўскай дзяржавы]] (1512—1522) удзельнічаўбраў удзел у абароне [[Полацк]]у (1514 год). Патрабаваў выселіць зь Вялікага Княства польскіх каталіцкіх манахаў за [[Моўная перашкода|няведаньне мовы]] народу і амаральныя паводзіны<ref name="ehb">Нарбут А. М. Нарбут. Гаштольды // {{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 500.</ref>.

[[Файл:Albert Gaštold. Альбэрт Гаштольд (1872).jpg|міні|170пкс|Надмагільле А. Гаштольда з «Tygodnik Ilustrowany», 1872 г.]]

Спрыяў абвяшчэньню ў 1529 годзе [[Жыгімонт Аўгуст|Жыгімонта Аўгуста]] вялікім князем літоўскім, што было спробай адасобіць Вялікае Княства ад [[Каралеўства Польскае (1385—1569)|Кароны]]. Усталяваў добрыя адносіныдачыненьні з прускім герцагам Альбрэхтам, перапісваўся зь ім наконт [[Францішак Скарына|Ф.Францішка Скарыны]]<ref name="evkl"/>.

УдзельнічаўБраў удзел у падрыхтоўцы [[Статут Вялікага Княства Літоўскага 1529 году|першага Статуту Вялікага Княства Літоўскага]] (1529 год), зь ягонай ініцыятывы ў Статут ўлучылі прававыя нормы, паводле якіх чужынцы, што не зьяўлялісябылі ўраджэнцамі Вялікага Княства, ня мелі права займаць тут урады і набываць нерухомую маёмасьць<ref name="ehb"/>.

Сабраў вялікую бібліятэку, дзе акрамяапрача кірылычных славянскіх рукапісаў былі кнігі на лацінскай, польскай і чэскай мовах. Імаверна, быў ініцыятарам першай разгорнутай рэдакцыі беларуска[[Беларуска-літоўскія летапісы|літоўскіх (беларускіх) летапісаў]], якая ўлучала [[Палямонавічы|паданьне пра паходжаньне літоўскай знаці ад рымскіх патрыцыяў]], а таксама пра [[Пётар Гаштольд|Пятра Гаштольда]], які нібыта ў часы [[Альгерд]]а спрыяў пашырэньню каталіцтва на Літве.

Напярэдадні 1495 году атрымаў ад бабулі па маці княгіні Марыны, удавы князя [[Сямён Гальшанскі|Сямёна Гальшанскага-Трабскага]] і дачкі князя [[Дзьмітры Зубравіцкі|Дзьмітрыя «Сякіры» Друцкага-Зубравіцкага]], вялізную спадчыну апошняга: [[Быхаў]] і [[Тайманаў]] на Дняпры, [[Дабосьня|Дабосьню]] ў Бабруйскай воласьці, вялікія маёнткі на [[Кіеўскае ваяводзтва|Кіеўшчыне]], імаверна таксама [[Шклоў]]<ref name="ehb"/>.

Шлюб з адзінай дачкой і спадкаемніцай князя [[Васіль Удалы|Васіля Вярэйскага]] [[Соф’я Васільеўна|Соф’яй]] на пачатку XVI ст. прынёс яму замак [[Любеч]], [[Валожын]] у [[Ашмянскі павет|Ашмянскім павеце]], [[Койданаў]], [[Радашкавічы]] і [[Уса|Ўсу]] ў [[Менскі павет|Менскім павеце]]. Купіў, вымяняў і атрымаў у спадчыну шмат іншых маёнткаў. Трымаў [[Бельскае староства|Бельскае]] (з 1513 году), [[Мазырскае староства|Мазырскае]] (з 1514 году), [[Барысаўскае староства|Барысаўскае]] (з 1525 году)<ref name="ehb"/> і [[Гарадзенскае староства|Гарадзенскае]] (з 1533 году) староствы<ref name="evkl"/>.